"Mezolit dövrü" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Mezolit dövrü (redaktə)

14:22, 4 sentyabr 2020 versiyası

4.996 bayt çıxarıldı ,  4 ay öncə
Düzəlişin təsviri yoxdur.
k (qısa əlavə)
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Vizual redaktor
{{vikiləşdirmək}}
{{qaralama}}▼
{{mənbə azlığı}}
 
'''Mezolit'''- — [[Daş dövrü]] mərhələsi, orta daş dövrü..
 
== Mezolit dövrünün xarakterikXarakterik xüsusiyyətləri ==▼
Təqribən 12 min il bundan əvvəl [[Üst Paleolit]] dövrü '''[https://azcgp.home.blog Mezolit dövrü]''' ilə əvəz olunmuşdur. Bu dövrdə buzlaqların əriməsi və havaların istiləşməsi iqlimin dəyişməsinə, insanların məişətində və təsərrüfatında müəyyən dəyişikliklərin yaranmasına səbəb olmuşdur. Kontinentin [https://azcgp.home.blog Avropa hissəsində buzlaqların əriməsi] Cənubi Qafqaz və Azərbaycanda da iqlimə müəyyən təsir etmişdir. Azərbaycanda Mezolit dövrü başlıca olaraq Qobustan abidələri əsasında öyrənilmişdir. Bakı şəhərindən 60 km aralıda yerləşən Böyükdaş. Kiçikdaş və Cingirdaş daşlarının ətəklərinə iri əhəngdaşı parçalan səpələnmişdir. Daşdan qoparaq aşağıya doğru sürüşən daş yığınlarının arasında bəzən qayaaltı sığınacaqlara rastlanır. Daşın ətəyinə səpələnmiş bu əhəngdaşı parçalarının üzərində və sığınacaqların divarlarında xeyli rəsmlər çəkilmişdir. Böyükdaş dağındakı qayaaltı sığınacaqlarda aparılan qazıntılar zamanı müəyyən olmuşdur ki, buradakı təsvirlər Neolit və Mezolit dövrünün sonuna aid maddi-mədəniyyət qalıqları ilə örtülmüşdür. Qobustan təsvirlərinin ən qədimləri daş üzərində qazılmış, əlində ox və kaman tutan, bəzən isə əl-ələ tutaraq rəqs edən vəziyyətdə təs'vir olunan siluet insan təsvirləri və vəhşi öküzlərin kontur qravüralanndan ibarətdir. Araşdırmalar Qobustan təsvirlərində qədim insanların totem və ovsunla bağlı ideoloji təsəvvürlərinin əks olunduğunu təsdiq edir. Bu təsvirlərdə qədim insanların həyat tərzi və məşğuliyyəti aydın şəkildə əks olunmuşdur.
 
Qobustanda [https://azcgp.home.blog Firuz düşərgəsi]ndə aparılan tədqiqatlar zamanı aşkar olunan qəbir abidələri xüsusilə maraqlıdır. Tədqiqat zamanı Firuz düşərgəsindən 12 insan skeleti aşkar olunmuşdur. Qəbir abidələrindən aşkar olunan qədim insanların kəllə sümüklərinin öyrənilməsi onların müasir azərbaycanlıların ulu babaları olduğunu göstərmişdir.
 
Arxeoloji tədqiqatlar Qobustanda çaydaşı və əhəngdaşımdan hazırlan¬mış əmək alətlərinin üstünlük təşkil etdiyini göstərir. Əmək alətləri həmçinin çaxmaqdaşı və sümükdən hazırlanmışdır. Qobustanın Mezolit düşərgələrin-dən çoxlu heyvan sümükləri də tapılmışdır. Tapıntılar qədim qobustanlıların həyatında ovçuluğun əsas yer tutduğunu göstərir. Onlar vəhşi at, vəhşi qulan. vəhşi uzunqulaq, öküz, maral və başqa heyvanlar ovlamışlar.
 
Damcılı mağarasından aşkar olunan, Mezolit dövrünə aid edilən əmək alətləri çaxmaqdaşı və obsidiandan hazırlanmışdır. Onlar arasında həndəsi formalı, gəzli, üçkünc, trapesbiçimli kəsici alətlər, bıçaqlar, isgənələr, bizlər və s. vardır.Mezolit dövrünə aid abidələrdən aşkar olunan əmək alətləri bu dövrdə mikrolit alətlərin istehsalı texnikasının mənimsənildiyini göstərir. Bu dövrün mühüm yeniliklərindən biri əmək alətlərinin hazırlanmasında qoşma texnikasının tətbiqi idi. Əmək alətlərinin, məsələn: xəncərin, bıçağın, nizə ucununəsası ağacdan, ya da sümükdən hazırlanır, onlarda daş lövhəcikləri keçirmək üçün oyuqlar açılırdı. İti daş lövhələr həmin yarıqlara keçirilərək bərkidilirdi. Mikrolitlərin meydana çıxması Mezolit dövrü üçün xarakterikdir. Onların ölçüləri 1-2 sm olurdu. Mikrolitlər çaxmaqdaşından, yaxud yaxşı qəlpələnən digər daşlardan xüsusi sıxaclar vasitəsi ilə qoparılırdı. Mikrolitlər həndəsi formalı olurdular. Mikrolitlər ox ucluğu və müxtəlif alətlərin hazırlanması üçün geniş istifadə olunmuşdur. Mikrolit alətlərin hazırlanma texnikasının mənimsənilməsi ox və kamanın ixtirası üçün də şərait yaratmışdır. Mezolit dövründə iti yerişli heyvanları ovlamaq üçün ox və kaman misli olmayan bir ixtira idi. Ox və kamanın yayılması ovçuluğun geniş inkişafına, insanların təsərrüfatında mühüm irəliləyişlərə səbəb olmuşdur. Tədricən yığıcılıq və ovçuluq kimi mənimsəmə təsərrüfatından istehsal təsərrüfatına-əkinçilik və maldarlığa keçidin əsası qoyulmuşdur. Mezolit insanları özlərindən əvvəlki insanlara nisbətən ətraf aləmdən daha çox faydalanmışlar. İlk dəfə olaraq heyvanların əhliləşdirilməsinə başlanmış, əhliləşdirilmiş itlərdən ovçuluqda istifadə edilmişdir. Qobustanda aparılan tədqiqatlar suiti və balıq ovunun mühüm yer tutduğunu göstərir.<ref>Vəli Baxşəli oğlu Baxşəliyev. Azərbaycan arxeologiyası (Ali məktəb tələbələri üçün vəsait). I cild. Bakı: Elm, 2007.[http://elibrary.bsu.az/kitablar/898.pdf]</ref>
 
▲== Mezolit dövrünün xarakterik xüsusiyyətləri ==
*100 min il bundan əvvəl başlayan soyuqlaşmanı 13 min il bundan əvvəl istiləşmə əvəz etdi;
*mezolit dovrünün inkişafı bu dövrdə yaşayan insan cəmiyyətlərinin proqresləri ilə müşahidə olunur.İnsanlar arasında münasibətlər,incəsənət,din,ənənə,qanun və qadağalar bu dövrün əsas xüsusiyyətlərindəndir.ox və kaman ixtira edildi, heyvanların daha uzaq məsafədən ovlanmasına imkan yarandı, ovçuluq ön plana keçdi;
*İstehlak təsərrüfatından istehsal təsərrüfatına keçidin əsası qoyuldu.
 
▲{{Tarix-qaralama}}
==İstinadlar==
 
[[Kateqoriya:Arxeoloji dövrlər]]
[[Kateqoriya:Daş dövrü]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/5393869"