Yumurta: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
azad şəkillər, vikiləşdirmə |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 2:
'''Yumurta''' - qida məhsulu və həyat mənbəyi.
Dünyanın heç bir mətbəxi qədim zamanlardan yumurtasız deyildir. [[İnsan]]lar yumurta ilə qidalanmağa o qədər qədimdən başlayıblar ki, bəlkə də bu onların ilk qida məhsullarından biri olmuşdur. Qədim insanlar bir çox [[
== Tarix ==
Beləliklə yüz illik, yaxud min illik yumurtalar [[gil]]in, [[duz]]un, samanın və başqa inqridentlərin də tərkibində uzun müddət qalmaq bacarığına malikdir. Yüz illik yumurtaların sarı hissəsi
Dünyanın bir çox yerlərində yemək hazırlanarkən quş yumurtasından əlavə başqa yumurtalar da istifadə edilir; [[qara toyuq]], [[kayra]] ([[Şimal dəniz]]in quşu), [[tupik]] (Şimal dəniz quşu), [[qağayı]], [[pinqvin]], [[cüllüt]], [[qu quşu]], [[qarabatdaq]] və s. Quş yumurtalarından əlavə yeməklərə həmçinin [[tısbağa]] yumurtası da əlavə edilir, hansı ki, [[məzə]] (delikastes) kimi [[Asiya mətbəxi]]ndə xüsusən seçilir. Hazırkı dövrdə tısbağaların yumurtalarını yemək qadağan olunmuşdur, bəzi yerlərdə isə müəyyən qədər azaldılmışdır. Bütün bunlara baxmayaraq yerli əhalilər ocaqlarda həmişə bu yumurtalardan bişirirlər.
== Zooloqiya ==
Yumurta – bütün ətraf aləmdən seçilən və bir çərçivənin içərisində dünyaya gələn yeni həyatdır. Bu da o deməkdir ki, hər bir yumurtanın içərisində quş üçün lazım olan bütün hissəciklər vardır. Dünyada ən böyük yumurta [[dəvəquşu]]nun yumurtası hesab olunsa da, siyahıya [[kolibri]] liderlik edir. Çünki onun yumurtası öz çəkisindən 6% artıq olur. Lakin dəvəquşunun yumurtası quşun çəkisindən yalnız 1% artıqdır. Onu da qeyd edək ki, [[balıq]]ların da [[kürü]]sü minlərlə yumurta deməkdir.
== Mətbəx ==
Müasir zamanımızda isə heç bir mətbəxi yumurtasız təsəvvür etmək mümkün deyil. Yumurtalar çox vaxt müxtəlif komponentlərin
Bütün quşların yumurtalarından mətbəxdə yararlanmaq olmaz. Bunlardan bəziləri olduqca yüksək tərkibə malik olsa da, digərləri üçün bunu demək düzgün deyil. [[Qaz]] və [[ördək]]lərin yumurtalarını yalnız [[şirniyyat]]larda istifadə etmək məsləhət görürlür, çünki burada onlar çox qaynar odda hazırlanır, lakin bunların da təzə olması vacib ünsürdür. Çünki əks təqdirdə bu insan orqanizmində [[paratif]] (qarın yatalağına oxşar yoluxucu [[mədə]] xəstəliyi) xəstəliyinin əmələ gəlməsinə yol aça bilər.
== Xeyiri ==
[[Şəkil:Gåseæg.1.jpg|240px|left|thumb|[[Farer adaları]]
[[Toyuq]] yumurtaları mətbəxdə ən geniş yayılmış yumurta növüdür, həmçinin [[zülal]], yağ və [[karbohidrat]] tərkibinə malikdir. Bir sözlə toyuq yumurtasının tərkibində
Toyuq yumurtasında, xüsusən sarısında ümumiyyətlə [[vitamin]] sayı çoxdur, yəni A, B1, B2, D, E, PP və eyni zamanda [[ferment]], doymamış yağlı [[sirkə]] də vardır. Yumurtaının məhz sarısında [[karotin]] ([[yerkökü]]nün, yumurta sarısının, [[süd]]ün və s-nin tərkibində olan narıncı-sarı [[piqment]]) hissəciyi vardır ki, bu da insan orqanizminə yalnız qida vasitəsilə daxil ola bilər. Yumurtanın tərkibində yağlılığn olmasından qorxmaq lazım deyil. Bütün bunlardan əlavə yumurtada [[foliet turşusu]], müxtəlif vitaminlər yer alır. Çünki yumurtanın tərkibindəki maddələrdən biri bütün yağlılığı tərkibinə çəkərək
[[Bildirçin]] yumurtası toyuq yumurtasından
[[Şəkil:Chicken egg02 binovular.jpg|240px|thumb|Toyuq yumurtaları]]
Uzun müddət saxlanılmış yumurtalar insan orqanizmi üçün xüsusi təhlükə deməkdir, burada onun ağ hissəsi daha da nəzərə çarpan olur. Buna görə də saxlanma şəraiti əhəmiyyətlidir. Bunların arasında əlbəttə [[kənd]] toyuqları daha xeyirlidir, çünki onlar təbii məhsullarla qidalanaraq, daha sağlam olurlar. Yumurtaların keyfiyyətini gözlə baxarkən bilmək mümkün deyildir, bunu yalnız [[işıq]] effekti ilə tapmaq olar. Yumurtanın tam arxasında [[hava]] kamerası vardır, hansı ki, müəyyən müddətlərdən asılı olaraq genişlənir. Təzə yumurtalar balaca hava kamerasına malik olurlar, buna görə də onları [[su]]ya atarkən tamamilə suya batırlar. Lakin köhnə yumurtalar suyun üzərində qalırlar, hətta suyun üzündə üzən yumurta olursa, bu ümumiyyətlə yemək üçün istifadə edilməməlidir.
Mağazalarda yumurtaları bir çox növə ayırırlar. [[Pəhriz]] üçün nəzərdə tutulmuş yumurtalar 7 [[sutka]]lıq olur və mənfi temperatur altında
== Mənbə ==
|