İqtisadi köpük: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 8:
Varlıq köpükləri müasir iqtisadi tarixin təkrarlanan, tarixi 1600-cü illərə qədər uzanan xüsusiyyəti olaraq bilinir.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Teeter|first=Preston|last2=Sandberg|first2=Jorgen|date=2017|title=Cracking the enigma of asset bubbles with narratives|journal=Strategic Organization|volume=15|issue=1|pages=91–99|doi=10.1177/1476127016629880|pmid=}}</ref> [[Hollandiyanın qızıl dövrü]]ndə müşahidə olunan [[Dağlaləsi həyəcanı]] çox vaxt tarixdəki ilk iqtisadi köpük olaraq sayılır.<ref name="MD2001">"Tulipomania: The Story of the World's Most Coveted Flower & the Extraordinary Passions It Aroused." Mike Dash (2001).</ref>
== Köpüyün tərifi ==
Qiyməti zamanla dəyişə bilən bir varlığı düşünün. <math>q_t</math> – müəyyən bir müddət ərzində bir varlığın qiyməti olsun <math>t</math>. O zaman bir aktivə sahib olma gəliri iki hissədən ibarətdir:
* cari gəlir <math>d_t</math> (səhm dividenti, istiqraz kuponu, ev kirayəsi və s.);
* növbəti dövrdə bir aktivin qiymətindəki dəyişikliklər <math>q_{t+1}-q_t</math> (qiymətli kağızın, daşınmaz əmlakın dəyərində artım və ya azalma ).
Gələcəkdə endirimli (güzəştli) bütün gəliri əlavə etsək, bu, aktivin ədalətli qiymətini təşkil edir. Köpüyün olmadığı təqdirdə, cari qiymətin əsasında duran və investorlar pul yatırma qərarı verərkən onu rəhbər tuturlar. Normal şəraitdə, investorlar gələcəkdə sürətli
bahalaşma gözləmirlər və bu səbəbdən böyümə əsasən endirimli gəlirin artması ilə əlaqələndirilir. Məsələn, yenilik sayəsində mənzil təmir edildikdən sonra şirkətin qazancı artdı və ya kirayə haqqı artdısa, aktivin ədalətli qiyməti daha yüksək olacaqdır.
Köpük şişirdikdə, gözlənilən qiymət artımı cari gəlirdən daha çox potensial qazanc gətirir. İnvestorlar, böyümənin spekulyativ olduğunu başa düşsələr də, gözlənilən böyümədən faydalanmaq üçün bir aktiv almağa başlayırlar. Beləliklə, köpük investisiya təşviqlərini təhrif edir və qeyri-optimal qərarlara səbəb olur. Sərmayə maksimum cari gəlir gətirən sahələrə deyil, qiymətlərin ən sürətli artdığı sahələrə yatırılır.
=== Riyazi model ===
Fərz edək ki, bir sərmayəçi yalnız müəyyən bir varlığa deyil, həm də bir banka <math>r</math> faizlə pul qoya bilər. Ardınca, arbitrajın olmaması şərtinə uyğun olaraq, hər iki investisiya variantından əldə olunan gəlir bərabərləşməli və eyni olmalıdır. Riyazi olaraq bunu belə yazmaq olar: <math>(1+r)q_t=d_t+q_{t+1}</math>. Bu ifadə yenidən yazıla bilər:
<math>q_t=\frac{d_t}{(1+r)}+\frac{q_{t+1}}{(1+r)}</math>
Məlum olur ki, aktivin cari qiyməti gələcək endirimli gəlirdən (birinci müddət) və aktivin gələcək endirimli qiymətindən (ikinci müddət) asılıdır. Bu formula <math>q_{t+1}</math> üçün oxşar ifadəni əvəz etmək olar:
<math>q_t=\frac{d_t}{(1+r)}+\frac{d_{t+1}}{(1+r)^2}+\frac{q_{t+2}}{(1+r)^2}</math>
Əvəzetmə prosesini davam etdirərək əldə edirik:
<math>q_t=\sum_{s=0}^{\infty}\frac{d_{t+s}}{(1+r)^s}+\lim_{s\to\infty}\frac{q_{t+s}}{(1+r)^s}</math>
Burada, birinci dövr hələ aktivin ədalətli qiyməti üçün əsas olan gələcək endirimli gəlirdir. İkinci müddət baloncuğun ölçüsünü təyin edir. Gələcəkdə gözlənilən qiymət endirim faktorundan daha yavaş artarsa sıfıra meyllidir. Qiymət sürətlə yüksəlirsə ([[Eksponent artım|eksponent]] olaraq), iqtisadi köpük cari qiymətə həlledici təsir göstərir və bu da cari və ədalətli qiymətlər arasındakı fərqə səbəb olur.
== İstinadlar ==
| |||