Trastamar sülaləsi

Trastamar sülaləsi (ing. House of Trastamara) (isp. Casa de Trastámara) — İspaniyanın məşhur kral ailəsi. Araqon, Navarra və Neapol krallıqlarının birləşdirilməsindən öncə 1369-cu ildə Kastiliyada hakimiyyəti ələ alan Trastamarlar İvreya sülaləsinin qeyri-məşru alt qoludur.

Tarixi

Hakimiyyətə gəlişi

Kastiliya kralı XI Alfonsonun 1350-ciildə ölümündən sonra böyük oğlu Pyotr atasının taxtına əyləşdi. Pyotr mərhum kralın xanımı Portuqaliyalı Mariyadan dünyaya gəlmişdi və kralın yeganə məşru övladı idi. Ancaq XI Alfonsonun uzun müddətdir ki, Elyanora adlı bir xanımla münasibəti və bu məşuqəsindən dünyaya gələn qeyri-məşru 10 övladı var idi. Trastamarlar ailəsinin ilk nümayəndələri olan kralın bu övladları taxta çıxan ögey qardaşları I Pyotra siyasi müxalifət apardılar. İki qrup arasındakı münasibətləri daha da kəskinləşdirən isə Portuqaliyalı Mariyanın ərinin məşuqəsini həbs etdirib daha sonra da edam etdirməsi oldu.

I Pyotr ilk öncə 1356-cı ildə ögey qardaşı Henrinin rəhbərlik etdiyi çevrilişin qarşısını aldı. Daha sonra 1360-cı ildə Rioxa yaxınlığında digər üsyançı qrupunu məğlub etdi və ələ keçriilən ögey qardaşları Xuan və Pedronu edam etdirdi. Araqon krallığı tərəfindən qorunan Henri isə həmin il Fransayla Araqon arasında bağlanan sülhün ardından yeni müttəfiqlərinin yanına qaçdı.

I Pyotrun apardığı yanlış daxili və hərbi siyasət nəticəsində Kastiliyada nüfuzu artan Henri Araqon və Fransayla 1365-ci ildə ittifaq qurdu və Kastilioya taxtı uğrunda hərbi mübarizəyə başladı. Bu mübarizədə I Pyotrun dəstəkçisi isə İngiltərə kralı III Eduardın böyük oğlu və varisi Qara şahzadə idi. 13 aprel 1367-ci ildə tərəflər arasında baş verən toqquşma nəticəsində Plantagenetlərin dəstəyini arxasına alan Pyotr qalib gəldi. Ancaq Qara şahzadənin səhhətinin pisləşməsi və Pyotrun İngiltərəyə vəd etdiyi mülkləri verməməsi nəticəsində ingilis ordusu İspaniyadan geri çəkildi. 1369-cu ilin martında davam edən Fransa və Araqon dəstəyini də alan Henri yenidən hücuma keçdi və bu dəfə ögey qardaşını döyüşdən öncə hazırlanan sui-qəsdlə öz əlləriylə öldürdü.

II Henri dönəmi

Ögey qardaşını aradan qaldırdıqdan sonra Kastiliya taxtına əyləşən II Henri ilk öncə güclü zadəganların mülklərini əlindən alın xəzinəyə əlavə etdi. Bu zadəganlar Kastiliyada yeni bir təbəqə yaratdılar və bu təbəqədəki zadəgan qrupu II Henri hakimiyyətinə qarşı öz mülklərini müdafiə etməyə və krala qarşı müxalifət aparmağa başladı. Bütün bu etirazlara baxmayaraq II Henri bu dönəmdə Portuqaliya, Navarra və Qranadanın işğalçı siyasətinə qarşşı mübarizə apardı.

II Henri övladlarını evləndirmək üçün Araqon kralı IV Pyotrla razılığa gəldi. Belə ki, 18 iyun 1375-ci ildə oğlu və varisi Conu Araqon kralının qızı Elyanora ilə evləndirdi. Cütlüyün bu nigahdan 3 övladı dünyaya gəlsə də, bunlardan yalnız 2 oğlu - Henri və Ferdinand yetkinlik yaşına çatdı. Kiçik qızlarının doğumu əsnasında 1382-ci ildə Elyanora vəfat etdi.

Mənbə

• Reilly, Bernard (1993). The Medieval Spain. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-39436-8.
• Ruiz, Teofilo (2007). Spain's Centuries of Crisis: 1300-1474. Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-2789-9.
• Prescott, William (1842). History of Ferdinand and Isabella. London: Richard Bentley. pp. 22–23.
• Jaen, Didier (1978). John II of Castile and the Grand Master Alvaro de Luna: A Biography. Madrid: Castalia Publishing.
• Elliot, J.H. (1963). Imperial Spain: 1469–1716. New York: Penguin Books. p. 15. ISBN 978-0-14-100703-8.