Mülkiyyət: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
'''Mülkiyyət''' — münasibətlər sistemi, bütün [[iqtisadi sistem]]lərin əsası. Mülkiyyət əşya, predmetlərlə bağlı olsa da əşya, şey deyildir. O, insanlar arasında sosial-iqtisadi münasibətdir<ref>Theory of Moral Sentiments. Ed. A.L. Macfie and D.D. Raphael. Indianapolis: Liberty Press, 1982, II.ii.2.3</ref>.
== Ümumi məlumat ==
İqtisadiyyat elmi mülkiyyətə çox mühüm bir kateqoriya, münasibət kimi baxır. Mülkiyyət – istehsal vasitələri və istehsalın nəticəsi olan məhsullar (nemətlər) və xidmətlərin müəyyən ictimai formada mənimsənilməsidir. Mülkiyyət real məzmuna malik olan iqtisadi kateqoriyadır. O, real olan şeylərin insanlar tərəfindən mənimsənilməsi üzrə yaranan sosial-iqtisadi münasibətləri ifadə edir. Mülkiyyət hər bir iqtisadi sistemdə aparıcı mövqeyə malikdir<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/books?id=t9uGDAAAQBAJ&pg=PA421 | title=The Palgrave Macmillan Dictionary of Political Thought| isbn=9780230625099| last1=Scruton| first1=Roger |author-link=Roger Scruton| date=2007-02-07}}</ref>.
Mülkiyyət həm də hüquqi kateqoriyadır. Bu müəyyənlikdə mülkiyyət sahib olmaq, sərəncam vermək və istifadə etmək kimi hüquqi anlayışlarda ifadə olunur. Müasir iqtisadi nəzəriyyədə "mülkiyyət hüququ iqtisadi nəzəriyyəsi"ndən geniş istifadə olunur<ref>{{cite book |last1=McConnell |first1=Campbell |last2=Brue |first2=Stanley |last3=Flynn |first3=Sean |title=Economics |publisher=Twayne Publishers |location=Boston |page=G-22 |year=2009 |isbn=978-0-07-337569-4}}</ref>.
== Mülkiyyət hüququ ==
Sətir 21:
== Mülkiyyətin obyektləri və subyektləri ==
Mülkiyyətin obyektləri – mülkiyyət ola biləcək hər şey, yəni mülkiyyətin maddi varlığı. Məsələn, torpaq, zavod, bina, zinət əşyaları, pul, iş qüvvəsi və s<ref>{{Cite book |last1=Ammer |first1=Christine |last2=Ammer |first2=Dean S. |title=Dictionary of Business and Economics |date=1986 |isbn=978-0-02-901480-6 |publisher=[[Simon and Schuster]] |df=mdy-all |url=https://books.google.com/books?id=rtBR4r_FT1IC&pg=PA83 |p=83 |ref=harv }}</ref>.
Mülkiyyətin subyektləri – kim mülkiyyətçi ola bilər: dövlət, kollektivlər, icma, sosial qrup, təşkilat, şəxs və s.
Sətir 35:
# Səhmdar cəmiyyəti mülkiyyət forması. Bu mülkiyyətə səhmlərin satılması yolu ilə yaradılmış müəssisələrin mülkiyyəti daxildir. Səhmin sahibi cəmiyyətin əldə etdiyi mənfəətin bölgüsü nəticəsində dividend (gəlir) əldə edir. Cəmiyyətin işini ümumi yığıncağın seçdiyi idarə heyəti tənzimləyir.
# Şəxsi mülkiyyət - ailənin şəxsi ehtiyaclarının ödənilməsinə xidmət edən na varsa hamısını əhatə edir.
# Qarışıq mülkiyyət – müxtəlif mülkiyyət sahiblərinin razılaşması əsasında yaradılır. İdarə işləri və qərarların qəbulu mülkiyyət sahiblərinin birgə səyilə həyata keçirilir<ref>Politics 1263a8 15 as quoted in Mayhew 1995 p. 566</ref>.
# İntellektual mülkiyyət – intellektual resurslar əsasən elmdə, təhsildə, səhiyyədə, idarəetmədə kütləvi informasiyada, konstruktur bürolarında və s. sahələrdə mərkəzləşir. 1967-ci ildə Stokholmda "İntellektual mülkiyyət"lə bağlı ümumdünya təşkilatının təsis edilməsi haqqında konvensiya imzalanmışdır. Mülkiyyətin bu forması ilə bağlı hüquqlar da müəyyən edilmişdir: patent hüququ; müəlliflik hüququ və s. İntellektual mülkiyyət elmi yaradıcılıq, ədəbiyyat, kəşflər, ixtiralar, layihələr, məlumatlar və s ilə bağlıdır. İqtisadi sahədə intellektual mülkiyyətin subyektləri konstruktor bürosu əməkdaşları, mühəndislər, müəssisə rəhbərləri, menecerlər, ustalar, aqronomlar, zootexniklər və s.-dir.
== Mülkiyyətin törəmə formaları ==
Bütün bunlarla yanaşı mülkiyyətin çoxsaylı törəmə formaları da vardır. Dini icmaların, könüllü ictimai təşkilatların və s. törəmə mülkiyyət formalarıdır<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/books?id=7n9ODwAAQBAJ&pg=PT3924 | title=The SAGE Encyclopedia of Lifespan Human Development| isbn=9781506353319| last1=Bornstein| first1=Marc H| date=2018-01-15}}</ref>. Səhmdar, kooperativ, qarışıq mülkiyyətlər də müəyyən mənada törəmədir. Mülkiyyət formaları iqtisadi və hüquqi cəhətdən reallaşdırılır<ref>{{Cite book |last1=Scruton |first1=Roger |author-link=Roger Scruton |title=The Palgrave Macmillan Dictionary of Political Thought |url=https://archive.org/details/palgravemacmilla00scru_887 |url-access=limited |date=2007 |isbn=978-1-4039-8951-2 |edition=3rd |publisher=Palgrave Macmillan |df=mdy-all |pp=[https://archive.org/details/palgravemacmilla00scru_887/page/n658 644]–645 }}</ref>.
İqtisadi cəhətdən reallaşdırma o deməkdir ki, mülkiyyət sahibinə gəlir gətirsin, yəni iqtisadi xeyir versin. iqtisadi reallaşdırma gəlir, mənfəət, faiz, renta və s<ref>[http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/1357_slavery_today/index.shtml "Slavery Today"]. [[BBC]].</ref>. əldə etməyə imkan yaradır<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/books?id=11g0CgAAQBAJ&pg=PA667 | title=The Encyclopedia of Theoretical Criminology| isbn=9780470658444| last1=Mitchell Miller| first1=J| date=2014-04-07}}</ref><ref>"Personal property". Sir Robert Harry Inglis Palgrave. Dictionary of political economy, Volume 3. 1908. p. 96</ref>.
Hüquqi cəhətdən reallaşdırma – sahibolma, sərəncamvermə və istifadəetmə, obyektin satılması, icarəyə verilməsi və s. ilə bağlıdır. Bu hallarda qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş normalar, qaydalar əsas götürülür və bütün əməliyyatlar sənədləşdirilib təsdiq edilir<ref>{{Cite book | url=https://books.google.com/books?id=1Yb2eAR3ROQC&pg=PA64 | title=Dictionary of Business| isbn=9781579580773| last1=Collin| first1=Peter Hodgson| year=1998}}</ref>.▼
== İstinadlar ==
▲Hüquqi cəhətdən reallaşdırma – sahibolma, sərəncamvermə və istifadəetmə, obyektin satılması, icarəyə verilməsi və s. ilə bağlıdır. Bu hallarda qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş normalar, qaydalar əsas götürülür və bütün əməliyyatlar sənədləşdirilib təsdiq edilir.
{{İstinad siyahısı}}
[[Kateqoriya:Mülkiyyət|
[[Kateqoriya:İqtisadi terminlər]]
[[Kateqoriya:Sosial fəlsəfə]]
| |||