|
'''Avtotroflar''' ({{dil-grc|αὐτός}} — ''özü'' + {{dil-grc2|τροφή}} — ''qida'') — qeyri-üzvi maddədən üzvi maddələr sintez edən orqanizmlər.
Yazar : Əliyev Vüsal Elgiz Oğlu 2004
Bir '''autotroph''' və ya '''əsas istehsalçı''' kompleks istehsal edən bir orqanizmdir üzvi birləşmələr (məsələn, karbohidratlar , yağlar , və zülal istifadə) karbon kimi sadə maddələrin karbon dioksid , , ümumiyyətlə işıq (enerji istifadə edərək, fotosintez ) və ya qeyri-üzvi kimyəvi reaksiyalar ( chemosynthesis ). Avtotrofların canlı bir karbon və ya enerji mənbəyinə ehtiyacı yoxdur və quru və ya yosun bitkiləri kimi bir qida zəncirinin istehsalçısıdır .suda ( avtotrofların və ya digər heterotrofların istehlakçıları kimi heterotroflardan fərqlöi olaraq ). Avtotroflar karbondioksidi azaldaraq biosintez üçün üzvi birləşmələr və kimyəvi yanacaq kimi saxlaya bilər . Əksər avtotroflar azaldıcı maddə kimi sudan istifadə edir , lakin bəziləri hidrogen sulfid kimi digər hidrogen birləşmələrindən istifadə edə bilər .
Avtotroflar və heterotroflar arasındakı dövrə baxış . Fotosintez bitki, yosun və bir çox bakteriyanın karbon dioksiddən və sudan üzvi birləşmələr və oksigen istehsal etdiyi əsas vasitədir ( yaşıl ox ).
Yaşıl bitkilər və yosunlar kimi bəzi avtotroflar fototroflardır , yəni günəş işığından elektromaqnit enerjisini qlükoza şəklində kimyəvi enerjiyə çevirirlər . O cümlədən Others, methanogens var chemotrophs enerji mənbəyi kimi üzvi və ya qeyri-üzvi kimyəvi birləşmələr istifadə. Ən chemoautotrophs var lithotrophs belə hidrogen sulfidin kimi qeyri-üzvi elektron donorlar istifadə edərək, hidrogen qazı , elementar kükürd , ammonium və qara oksid üçün agentləri və hidrogen mənbələri azaldılması kimi biosintezivə kimyəvi enerjinin sərbəst buraxılması. Avtotroflar, fotosintez zamanı istehsal olunan ATP-nin bir hissəsini və ya kimyəvi birləşmələrin oksidləşməsini istifadə edərək NADP <sup>+</sup> -ni NADPH-ə endirərək üzvi birləşmələr meydana gətirir.
== Tarix ==
Yunan dilində ''autotroph'' termini 1892-ci ildə Alman botanik Albert Bernhard Frank tərəfindən irəli sürülmüşdür. Qədim yunan "ροφή (trophḗ) "qida" və ya "qida" sözündən qaynaqlanır. İlk avtrofik orqanizm təxminən 2 milyard il əvvəl inkişaf etmişdir. Photoautotrophs, fotosintez inkişaf etdirərək heterotrofik bakteriyalardan inkişaf etmişdir . Ən erkən fotosentetik bakteriyalar hidrogen sulfiddən istifadə edirdilər . Hidrogen sulfidin çatışmazlığı səbəbindən bəzi fotosentetik bakteriyalar, fotosintezdə suyun istifadəsi üçün inkişaf edərək siyanobakteriyalara səbəb oldu .
== Variantlar ==
Bəzi orqanizmlər karbon mənbəyi kimi üzvi birləşmələrə güvənir , lakin enerji mənbəyi olaraq işıq və ya qeyri-üzvi birləşmələrdən istifadə edə bilərlər . Bu cür orqanizmlər avtotrofik deyil, heterotrofik olaraq təyin olunur. Üzvi birləşmələr olan əldə karbon lakin yüngül əldə enerji deyilir ki, bir orqanizm '''''photoheterotroph''''' edərkən, qeyri-üzvi birləşmələrin oksidləşmə üzvi birləşmələr və enerji əldə karbon bir adlandırılır ki, bir orqanizm ''chemolithoheterotroph'' .
Dəlillər bəzi göbələklərin ionlaşdırıcı radiasiyadan da enerji ala biləcəyini göstərir : Belə radiotrofik göbələklərin Çernobıl nüvə stansiyasının reaktorunun içərisində böyüdükləri aşkar edilmişdir .
Bir növün avtotrof, heterotrof və ya alt növ olduğunu müəyyənləşdirmək üçün sxem
== Ekologiya ==
Bir qız saçlı fernin yaşıl saçaqları, bir fotoavtotrof
Buna da baxın: İlkin istehsal
Avtotroflar dünyadakı bütün ekosistemlərin qida zəncirləri üçün əsasdır . Günəş işığı və ya qeyri-üzvi kimyəvi maddələr şəklində ətraf mühitdən enerji alır və karbohidratlar kimi yanacaq molekulları yaratmaq üçün istifadə edirlər. Bu mexanizmə əsas istehsal deyilir . Heterotroflar adlanan digər orqanizmlər, həyatları üçün lazımlı funksiyaları yerinə yetirmək üçün avtotrofları qida olaraq qəbul edirlər. Beləliklə, heterotroflar - bütün heyvanlar , demək olar ki, bütün göbələklər , eləcə də əksər bakteriya və protozoa ehtiyac duyduqları xammal və yanacaq üçün avtotroflardan və ya əsas istehsalçılardan asılıdır . Heterotroflarqidada əldə edilən karbohidratları və ya oksidləşdirici üzvi molekulları (karbohidratlar, yağlar və zülallar) parçalayaraq enerji əldə edin. Etyeyən orqanizmlər, heterotrof ovlarından əldə etdikləri qidalar istehlak etdikləri avtotroflardan gəldikləri üçün dolayı yolla avtotroflara güvənirlər .
Əksər ekosistemlər əvvəlcə günəş tərəfindən sərbəst buraxılan fotonları tutan bitki və siyanobakteriyaların avtotrofik birincil istehsalı ilə dəstəklənir . Bitkilər bu enerjinin yalnız bir hissəsini (təxminən% 1) fotosintez üçün istifadə edə bilərlər . Fotosintez prosesi su molekulunu böldü ( ), oksigen azad () atmosferə və karbon qazını azaldaraq () Azad hidrogen atomları yanacaq metabolik prosesi əsas istehsal . Bitkilər foton enerjisini fotosintez zamanı sadə şəkərlərin kimyəvi bağlarına çevirir və saxlayır. Bu bitki şəkərləri digər şəkərlər, nişasta və sellüloz daxil olmaqla uzun zəncirli karbohidratlar kimi saxlanması üçün polimerləşdirilir ; qlükoza yağlar və zülallar hazırlamaq üçün də istifadə olunur . Avtotroflar heterotroflar , yəni heyvanlar kimi istehlakçılar tərəfindən yeyildikdə , tərkibindəki karbohidratlar , yağlar və zülallar enerji mənbəyi olur.heterotroflar . Zülallar torpaqdakı nitratlar , sulfatlar və fosfatlardan istifadə edilə bilər .
==Həmçinin bax==
*[[Heterotroflar]]
| 