Vikipediya

Heykəltaraşlıq: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k →‎Heykəltəraşlıq sənəti: Hərf səhvlərinin düzəldilməsi using AWB
Sətir 1:
[[Şəkil:Uşaqlar-üçün-heykəltəraşlıq-üzrə-master-klass.jpg|250px|thumb|right]]
'''Heykəltəraşlıq''' — [[təsviri incəsənət]]in geniş yayılmış bir sahəsi, həyat hadisələrini bədii obrazlar vasitəsi ilə əks etdirən sənət növüdur.<ref>[http://medeniyyet.az/site/?name=content&content=2094 Bakının heykəlləri]</ref>
Heykəltəraşlıq — təsviri sənətin növlərindən biridir. Heykəltəraşlıqda insan və ya hər hansı təsvir obyekt həcmli formada yaradılır.
== Növləri ==
Heykəltəraşlıq əsasən 2 növə ayrılır:
həcmli və ya dayirəvi
relyef (barelyef,qorelyef)
Heykəlin daha yaxşı alınması üçün əsas plan, işıq müstəvisi, kütlə və həcm böyük rol oynayır.
 
== Heykəllərin hazırlanması ==
[[Heykəl]]lərin, əsasən iki növü vardır:
Heykəllərin hazırlanmasında müxtəlf materiallardan istifadə olunur: daş (mərmər, əhəngdaşı, qumdaşı, qranit və s.), taxta, sümük, metal (bürünc, dəmir, tunc və s.), gil, yanmış gil, keramika (terrakota, mayolika, saxsı, çini və s.) gips və digərləri. Ənənəvi materiallarla yanaşı, müasir heykəltəraşlıqda tamamilə fərqli materiallardan da istifadə olunur: şüşədən, buzdan, qardan, kağızdan da heykəl hazırlanır.
# Həcmli və ya dəyirmi, (bunlara hər tərəfdən baxmaq mümkündür),
# Səth üzərində qabartma şəklində yaradılan heykəllərdir. Belə heykəllərə [[barelyef]] və ya [[qorelyef]] deyilir.
 
== Sahələri ==
Həcmli heykəllər statuya adlanan tək fiqurlu kompozisiya formasında, statuyetka adlanan kiçik ölçülü heykəllər isə [[Büst (heykəltəraşlıq)|büst]] formasında yaradılır.
Heykəltəraşlıq sənətinin ən qədim dövrlərdən bəri üç sahəsi məlumdur: monumental, dekorativ və dəzgah heykəltəraşlığı.
'''Monumental heykəltəraşlıq''' əsərləri əksər hallarda açıq havada, böyük şəhərlərin meydanlarında, bağlarda və bəzən isə ictimai binaların daxilində qoyulur. İri şəhərlərin meydanlarında mühüm tarixi hadisələrin, siyasi xadimlərin, sərkərdələrin, mütəfəkkirlərin, yazıçıların, xalqın rəğbətini və hörmətini qazanmış şəxsiyyətlərin şərəfinə möhtəşəm heykəltəraşlıq abidələri yüksəlir.
Sərgilərdə nümayiş etdirilən 3 ölçülü heykəllər '''dəzgah heykəltəraşlığı''' nümunələri sayılır.
Heykəltəraşlığın ən ibtidai forması – '''daşdan hazırlanan fiqurlardır.''' Orta əsrlərə aid edilən, [[Şamaxı]] və [[Ağdam]] şəhərləri ətrafında tapılmış daş insan fiqurları heykəltəraşlığımızın daha təkmilləşmiş nümunəsi hesab edilir. [[Bayıl]] qəsrindəki daşoyma nümunələri (XIII əsr), məzarlar üzərinə qoyulan at və qoç fiqurlarını (XV–XIX əsrlər) da bu qəbildən saymaq olar. . Heykəltəraşlıq sənətinin ən məşhur nümunələri arasında XIII əsrdə [[Bakı]] limanında tikilmiş [[Şirvanşahlar]] sarayını, "Bayıl qəsri", yaxud "Səbayıl" adlanan memarlıq abidəsini göstərmək olar.
 
== Azərbaycanın professional heykəltəraşlığı ==
== Heykəltəraşlıq sənəti ==
Azərbaycanın professional heykəltəraşlığı XX əsrin əvvəlində formalaşaraq inkişaf etmişdir.Daha dəqiq, milli heykəltəraşlığımızın əsas inkişafı 1930–1940-cı illərə təsadüf edir. [[Cəlal Qaryağdı]] , Fuad Əbdülrəhmanova, Pyotr Sabsay, [[Mirəli Mirqasımov]] , [[Tokay Məmmədov]], [[Ömər Eldarov]]un adı ilən bağlı olmuşdur.
Min illərdən bəri yaradılmış heykəl nümunələri bəşər tarixinin canlı şahidləridir. Təsadüfi deyildir ki, heykəltəraşlıq - [[insan]]ın nəcib əməllərini, şərəf və şöhrətini əsrlər boyu yaşadan ən gözəl sənət növlərindən sayılır. Tişə ustaları öz dövrü üçün xarakterik olan insan surətlərini təcəssüm etdirir. Heykəltəraşlıq əsərlərində biz əsasən müsbət obrazlara təsadüf edirik.
Fuad Əbdülrəhmanov hələ otuzuncu illərdə yaratdığı obarazlarda monumental formalara üstünlük verirdi.Firdovsinin Şahnamə poemasındakısurətlərdən biri "Ox atan gənc" fiquru buna gözəl nümünə ola bilər.Fuad Əbdülrəhmanovun "Nizami" abidəsi xüsusilə diqqət çəkəndir.
Cəlal Qaryağdının yaradıcılığında "Xosrov və Şirin" poemasının motivləri əsasında "Fərhad dağı yarır" qorelyefini xüsusi qeyd etmək lazımdır{{cite web |url = http://azgallery.az/az/content/31|archiveurl = |archivedate = 2020-09-13 |title = Heykəltəraşlıqsasa|author = |date = |publisher = http://azgallery.az/|accessdate = 2020-09-13 |language = az}}.
 
== Müasir dövrdə Azərbaycan heykəltəraşlığı ==
Rəssamlığın sahələri:
Müasir dövrdə Azərbaycan heykəltəraşlığı Ömər Eldarov (H.Cavid, Bakı, 1993, tunc; Atatürk, Bakı, 2010, tunc), Tokay Məmmədov (Koroğlu, Bakı, 2012, tunc) kimi klassiklərlə yanaşı, Fuad Salayev (R.Behbudov, Bakı, 2016, tunc), Fazil Nəcəfov (Q.Qarayev, Bakı, 2014, qranit), Akif Əsgərov (akad. Y.Məmmədəliyev, Bakı, 1998, tunc), Natiq Əliyev (Zivər bəy Əhmədbəyov, Bakı, 2011, tunc), Görüş Babayev (Dədə Qorqud, Bakı, 2013, tunc) və başqalarının yaradıcılığı ilə təmsil olunur. Müstəqillik dövründə paytaxt Bakı ilə yanaşı, bölgələrdə də yaddaqalan heykəllər qoyulmuşdu. Şərif Şərifovun Gəncədə (Həyat ağacı, 2015, tunc), Elman Cəfərovun [[Naxçıvan]]da (Dədə Qorqud, 1999, tunc) ucaltdığı monumental əsərləri maraqlı kompozisiya həlli ilə seçilir. Azərbaycanın bir çox heykəltəraşlarının ölkəmizin hüdudlarından kənarda da əsərləri ucaldılmışdı. Ömər Eldarovun(Ü.Hacıbəyli, Vyana, Avstriya, 2006, tunc, mərmər), Səlhab Məmmədov və Əli İbadullayevin ([[Nizami Gəncəvi]], [[Roma]], [[İtaliya]], 2012, tunc), İmran Mehdiyevin (Xurşudbanu Natəvan, Vaterloo, [[Belçika]], 2016, tunc) yaratdığı əsərlər məhz bu qəbildəndir.
Rəngkarlıq,
Müasir dövr Azərbaycan heykəltaraşlığı XX əsr heykəltaraşlıq ənənlələrindən bəhrələnərək yeni formalar axtarışındadır{{cite web |url =http://intangible.az/front/az/aboutExample/1935?type=1 |archiveurl = |archivedate = 2020-09-13 |title =Heykəltəraşlıq |author = |date = |publisher =http://intangible.az/ |accessdate = 2020-09-13 |language = az}}.
Heykəltəraşlıq,
Qrafika,
Dekorativ-tətbiqi sənət.
 
== İstinad ==
Heykəltəraşlığın sahələri:
Dəzgah,
Monumental,
Dekorativ.
 
Heykəltəraşlığın janrları:
Süjetli,
Portret.
 
Monumental heykəltəraşlıq əsərləri açıq havada qoyulur. Böyük şəhərlərin meydanlarnda bəzən isə ictimai-binaların daxilində qoyulur. Dekorativ heykəllər əsasən memarlıq abidələrinin bəzəldilməsinə xidmət edir. Onlar orta əsrlərdən bu günə kimi parkları, bağları, fəvvarələri bəzəyir. Memarlıq abidələri ilə bağlı olmayan park və fəvvarələrin bəzədilməsi üçün nəzərdə tutulmayan, əsasən muzeylərdə nümayiş olunan heykəllər dəzgah heykəltəraşlığına aiddir. Heykəltəraşlıq əsərinin hansı materialda və hansı texnikada hazırlanmasının böyük əhəmiyyəti var. Adətən, heykəllər gil, ağac, plastilin, mum, gips, metal və s. hazırlanır.<ref>Nəcəfov M.H., Novruzova C.H. Heykəltəraşlıq haqqında.- Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1960.-cildli.</ref><ref>[http://www.azerbaijans.com/content_329_az.html] Heykəltəraşlıq haqqında</ref>
 
== Heykəltəraşlıq Azərbaycanda ==
{{Əsas|Azərbaycanda heykəltəraşlıq}}
[[Azərbaycan]]ın paytaxtı [[Bakı]] şəhərində monumental heykəltəraşlıq, dəzgah, həmçinin dekorativ heykəltəraşlıq nümunələri olduqca çoxdur. Bunlara misal olaraq; "Nizami Gəcəvinin heykəli" (F.Əbdürrəhmanov. Bakı 1949, Gəncə 1946 (monumental)), "Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Mehdi Hüseynzadənin heykəli" (F.Əbdürrəhmanov. Bakı,1973 (monumental)), "S.Vurğunun heykəli" (F.Əbdürrəhmanov. Bakı,1961 (monumental)), "Oxatan" (Fuad Əbdürrəhmanov. 1934 (dəzgah)), "Aşıq" (Fuad Əbdürrəhmanov. 1937 (dəzgah)), "Hüseyn Cavidin heykəli" (Ö.Eldarov. Bakı,1993 (monumental)), " Heydər Əliyevin qəbirüstü abidəsi" (Ö.Eldarov. Bakı,2004 (monumental)) və s.
Azərbaycanın istedadlı heykəltəraşları:
[[Ömər Eldarov]],
[[Fuad Əbdürrəhmanov]],
[[Cəlal Qaryağdı]],
[[Tokay Məmmədov]],
[[İbrahim Zeynalov]],
[[Mirəli Mirqasımov]],
[[Zivər Məmmədova]],
Natiq Əliyev
və b. [4]
 
==İstinadlar==
<references/>
4. Alibeyli.ismayil
 
[[Kateqoriya:Heykəltəraşlıq| ]]
[[Kateqoriya:Təsviri incəsənət]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Heykəltaraşlıq"