Gəncəsər monastırı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 87:
XVII-XVIII əsrlərdə Gəncəsərdəki alban patriarxı və [[Eçmiədzin]]dəki erməni katolikosu arasında dindarlar üzərində təsir uğrunda mübarizə gedirdi. Zəifləməkdə olan və [[İslam]]ın təsiri ilə ardıcılları azalan [[Alban Həvari Kilsəsi]]nin Gəncəsər taxtını özünə tabe etmək üçün Eçmiədzin bütün vasitələrdən istifadə edirdi.<ref name="Гусеинов07">{{cite journal |last=Гусеинов |first=Ризван |title=К истории арменизации и упразднения албанской церкви Гандзасара |journal=IRS |date=2017 |volume=86 |issue=№ 2 |accessdate=25 oktyabr 2020}}</ref> Mübarizə aparmaqda çətinlik çəkən Alban Patriarxı Eçmiədzinə tabe olmağa qərar verdikdə bu qərar, erməni kilsəsinə tabe olmaq istəməyən Qarabağın yerli əhalisi arasında ciddi narazılığa səbəb olur.<ref name="Гусеинов07"/> Nəticədə bir qrup alban kilsə xadimi Gəncəsərdən bir qədər aralıda yerləşən [[Üç körpə monastırı]]nda yeni iqamətgah yaradaraq özlərinə patriarx seçirlər. Yeni patriarx eyni zamanda Həm Eçmiədzinlə, həm də ona tabe olmağa qərar vermiş Gəncəsər patriarxı ilə mübarizə aparmalı olur. Bu hadisələri təsvir edərkən P. T. Arutunyan [[Simeon Yerevantsi]]nin ''“Djambr”'' əsərinin rusca nəşrinə yazdığı ön sözdə qeyd edir:
{{cquote|''XIII əsrin 40-cı illərindən XVIII əsrin sonlarına kimi Xaçın feodalları olan [[Həsən-Cəlalyanlar]]ın əlində olan Gəncəsər taxtı, XVII əsrin 30-cu illərində Eçmiədsində [[Sünik]] səhrasından olanların taxta keçməsinə kimi Eçmiədzindən asılı olmayan, müstəqil siyasət yürüdürdü. Bu zaman Gəncəsər patriarxı Eçmiədzinin birinciliyini qəbul etdilər və tabeliyə hazır olduqlarını bildirdilər. Buna həm də XVII əsrin sonlarında Gəncəsərdən bir qədər aralıda Üç körpə monastırında peyda olaraq özünü patriarx elan edən saxtakarın Qarabağ əhalisi arasında narahatçılığı artırması da səbəb olmuşdur.''<ref>{{cite book |last=Арутюнян |first=П. Т. |title=«Предисловие» к переводу «Джамбр» |date=1958 |publisher=Изд. восточной литературы |location=Москва |pages=11 |edition=Памятная книга, зерцало и сборник всех обстоятельств Святого престола Эчмиадзина и окрестных монастырей Симеона Ереванци}}</ref>}}
[[1836]]-cı ildə uzun sürən mübarizədən sonra Erməni Qriqoryan Kilsəsi Alban Həvari Kilsəsinin ləğv edilməsinə, kilsə ardıcılları və məbədlərinin isə özünün tabeliyinə verilməsinə nail olur.<ref>{{cite book |last=Верт |first=П. |title=Глава церкви, подданный императора: армянский католикос на перекрёстке внутренней и внешней политики империи, 1828-1914 |date=2006 |pages=99—138}}</ref> Sonuncu Alban [[Katolikos İsrail|Katolikosu İsrael]] tərəfindən Qraf [[İvan Qudoviç|İvan Qudoviçə]] yazılmış [[19 avqust]] [[1806]]-cı il tarixli məktubda Eçmiədzin Katolikosunun Alban Həvari kilsəsini ələ keçirmək üçün atdığı addımlardan narahatlıq ifadə edilir<ref name="Акты">{{cite book |title=Акты, собранные Кавказской археографической комиссией (АКАК) |date=1869 |publisher=Тип. Главного управления наместника Кавказского |location=Тифлис |pages=79-81 |edition=под редакцией А. П. Берже (том III)}}</ref>
{{cquote|''1400 ilə yaxındır ki, Qrabağ, Yelizavetpol, Şəki və Şirvanda, yəni Aqvank əyalətində yaşayan ermənilər və Qarabağ patriarxı Böyük-Erməni Qriqorinin nəvəsi Qriqoris tərəfindən xeyir-dua almışdır. Həmin hüquq bu vaxta kimi davam edir və keçmiş Ararat patriarxının heç vaxt bu yerlərə hüququ olmamış, bütün hüquqlar Amaras patriarxına məxsus olmuşdur...''
{{oq|ru|Письмо Агванского патриарха Израиля къ гр. Гудовичу, отъ 19-го августа 1806 года<br> Около 1400 летъ, какъ св. Григорiя ВеликоАрмянскаго внукъ Григорiй же былъ посвященъ Армянскаго монастыря, состоящаго въ Карабаге, naтpiapхомъ, и все живущие Армяне въ Карабаге, Елисаветополе, Шеки и Ширване, то-есть область Агванская досталась ему въ eпapxiю, – въ особое полное его распоряженiе, которое право для онаго монастыря и продолжалось до сего времени, и бывшiе Араратскiе пaтpiapxи никакого дела не имели и никогда до оной не касались, а всегда зависело въ полномъ распоряженiи одного Амарскаго пaтpiapxa…<ref name="Акты"/>}}}}
Lakin, Alban Patriarxının xahişlərinə baxmayaraq Rusiya Müqəddəs Sinodu kilsəni ləğv edərək bütün mülk və əhalisini [[Erməni Qriqoryan Kilsəsi]]nin tabeliyinə verir. Bundan sonra Qarabağda Alban Patriarxı İsraelin başçılğı ilə qiyam başlayır.<ref name="Предписанiе">{{cite book |title=Предписанiе гр. Гудовича ген.-м. Небольсину отъ 11-го ноября 1807 года |page=151 |pages=80 |edition=АКАК, том II, № 603}}</ref> Qiyam yatırılır, patriarx İsrael isə ölkədən qovulur.<ref name="Предписанiе "/> Tezliklə patriarx İsrael vəfat edir və bundan sonra Erməni Arxiyepiskou Hovannes Qraf İvan Qudoviçə yazdığı məktubda Qarabağ və Gəncədəki Alban Kilsəsi mülkləri və dindarlarının Eçmiədzinin tabeliyinə verilməsini xahiş edir.<ref>{{cite book |title=Записка Армянского apxieпископа Ioаннeca, поданная гр. Гудовичу |page=152 |pages=81 |edition=АКАК, том III}}</ref>
=== SSRİ və Qarabağ müharibəsi dövründə ===
== İstinadlar ==
| |||