Birja: Redaktələr arasındakı fərq

Göründüyü kimi, qiymət-çəkili indeks bazardakı vəziyyəti tam əks etdirmir. Bazarda şirkətlərin ümumi dəyərini deyil, sadəcə qiymətlərini nəzərə alır. Bu baxımdan dəyər (value) çəkili indeks daha məqsədə uyğundur. S&P500 indeksi bu indekslərdəndir. Əvvəlki nümunəyə qayıtsaq, fərz edək ki, A şirkətinin bazarda 1.000 səhmi var, B şirkətinin isə 100. Deməli, A şirkətinin ilkin bazar dəyəri 20.000 AZN, B şirkətinin isə 6.000 AZN olacaq. İndeks belə hesablanacaq: (20.000 + 6.000) = 26.000. Qiymətlər eyni qayda ilə dəyişərsə yeni indeks belə olacaq: (30.000+3.000) = 33.000. Deməli indeks 7.000 bənd və ya 27 faiz artmışdır. İlkin dəyəri 100 olaraq götürsək, sonrakı indeks 127 olacaq. S&P500 indeksi üçün baza dəyəri olaraq 1941-ci ildən<ref>{{cite web| title=FAZ.NET Börsenlexikon |url=http://boersenlexikon.faz.net/boerse.htm| language = German | website = Frankfurter Allgemeine Zeitung}}</ref> başlayaraq 10 rəqəmi seçilmişdir. Eynilə, bəzi şirkət qərarlarının indeksə təsirini azaltmaq üçün bölən hesablanır. Bu zaman səhmlərin bölünməsi indeksə təsir etmir, çünki indeks hesablanarkən səhmlərin sayı nəzərə alınır. Ancaq, şirkətlərin ayrılması, birləşməsi, yeni səhm emissiyası, şirkətin bazardakı səhmlərini geri alması zamanı indeksin böləni dəyişdirilir<ref>{{cite web| title=Commodity exchange |url=https://www.britannica.com/topic/commodity-exchange | website = Encyclopaedia Britannica}}</ref>.

 

Birja sövdələşmələri ilə bağlı kredit və depozit əməliyyatlarını həyata keçirən, müxtəlif istiqamətli maliyyə xidmətləri göstərən ixtisaslaşmış bank. Birja bankı birja vasitəçilərinin fəaliyyətinin yük səlməsinə bilavasitə təsir göstərir.

 

Birjanın əməliyyat zalında, adətən, döşəmə səviyyəsindən aşağıda yerləşən dairəvi və ya çoxbucaqlı formasında meydança. Pillələrdə yerləşən brokerlərə bir-birini yaxşı görməyə imkan verir. İri birjalarda adətən bir neçə çökəklik olur.

 

 

Müəyyən zaman müddətində birjada əmtəələrin, qiymətli kağızların, valyutanın və s.-nin alqı- satqısının ümumi həcmi. Birja dövriyyəsi birjada reallaşdırılmış əmtəələrin, qiymətli kağızların və s.-nin pul ifadəsində həcmi kimi hesablanır.

 

Birja sövdələşmələri gedişində birja əmtəəsi üzrə birja ticarətinin iştirakçıları arasında (öz adlarından və ya üçüncü şəxslərin tapşırığı ilə) bağlanan və müəyyənləşdirilmiş qaydada qeydiyyatdan keçmiş müqavilədir (sazişdir)<ref>Stock Exchanges are the most publicly recognized places for buying and selling shares. They are easily the single most important component of the secondary market for corporate shares. [http://beginnersinvest.about.com/od/stocksoptionswarrants/a/over-the-counter-options.htm Over-the-Counter Options]. About.com.</ref>.

 

Ayrı-ayrı birjalar tərəfindən müs təqil surətdə təyin olunur. Birjalarda təyin edilən qiymətlər, keyfiyyəti, həcmi və göndərmə müddəti vahid şəklə salınmış şəraitdə həyata keçirilən real müqavilələrin qiymətləridir. Birja fondunda tədavüldə olan qiymətli kağızların dəyəridir. Birja kursu qiymətli kağızların gəlirlilik səviyyəsi ilə ssuda faizi səviyyəsi arasındakı nisbətlə təyin olunur<ref>{{cite web|url=https://www.gresham.ac.uk/lectures-and-events/the-dutch-east-indies-company-the-first-100-years |title=The Dutch East Indies Company – The First 100 Years [Transcript] |publisher=Gresham College (Gresham.ac.uk) |author=Crump, Thomas |date=1 March 2006 |accessdate=21 August 2017}}</ref>.

 

Birja üzvlərinin və iştirakçılarının birja əməliyyatları aparmaq hüququna görə xüsusi birja komitəsinə ödədikləri haqq, rüsum.

 

Birjada əmtəələrin, valyutaların və qiymətli kağızların qiy mətlə rində (kotirovkalarında) dəyişmə meyillərinin proqnozlaş dı rılması hesabına mənfəət əldə edil mə si məqsədilə, eləcə də, müx təlif əmtəə və fond birjalarında kotirov kaların və məzənnələrin fərqi hesabına aparılan möhtəkirlik əmə liyyatları. Birjada mə zənnə nin yük səldilməsinə görə oyun (bu cür oyun çuları ―öküzlər‖ adlandırırlar) və məzənnənin azaldılmasına görə oyun (bu cür oyun çuları ―ayılar‖ adlan dırırlar) fərqləndirilir. Birjada hər bir müştəri öz hesabına, öz riskinə və öz mənafeyi üçün oynayır<ref>{{cite book |author=Kindleberger, Charles P. and Aliber, Robert |date=2005 |title=Manias, Panics, and Crashes. A History of Financial Crises |location=New York |isbn=0-465-04380-1 |page=16.}}</ref>.

 

Rəsmi fond birjasında listinqdən keçməyən və/və ya kotirovka olunmayan birjadankənar bazarda alınıb-satılan qiymətli kağızlar;

Qiymətli kağızlar üzrə ticarətin birjada deyil, tərəflər (məs. dilerlər) arasında telefon və ya kompüter şəbəkəsi vasitəsilə birbaşa olaraq həyata keçirildiyi bazar.