Sənayenin təşkili: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 1:
'''Sənayenin təşkili''' ({{dil-en|industrial organization}}) və ya '''sənaye bazarları nəzəriyyəsi''' — bazarların işləmə qanunauyğunluqlarını və onlarda firmaların davranışlarını araşdıran [[iqtisadi
== Mövzu ==
Sətir 16:
QDN ilə bağlı əsas problem firmaların [[bazar quruluşu]] və davranış qaydalarının tək bir səbəb əlaqəsi ilə əlaqələndirilməməsi idi. Bazar quruluşu özü firmaların strateji qarşılıqlı əlaqəsinin nəticəsi ola bilər. Bu səbəbdən bazarların quruluşunu təyin edən və firmaların davranışlarını izah edən daha əsaslı səbəbləri tapmaq lazım oldu. Məsələn, yüksək konsentrasiya həm miqyas iqtisadiyyatları, həm də yeni iştirakçıları ruhdan salan firmaların strateji davranışı ilə əlaqələndirilə bilər. Girişi məhdudlaşdırmaq üçün yalnız inzibati maneələr (lisenziyalaşdırma və digər icazə prosedurları) istifadə edilə bilməz. Yeni [[Firma nəzəriyyəsi|firma]]ların girişinə istehsal gücünə çox sərmayə qoyulması mane ola bilər ki, bu da məhsulu çox tez artıra, qiymətləri endirə və rəqibin bazarı ələ keçirməsinə mane ola bilər. Beləliklə, inhisarçı mövqe həm əhəmiyyətli miqyaslı qənaətlərin nəticəsi, həm də potensial rəqiblərlə münasibət qurmaq üçün bir vasitə ola bilər. Bu o deməkdir ki, firmalar strateji davranmağa meyllidirlər və bu səbəbdən QDN anlayışı sadədir. Xüsusi bir bazarın ətraflı [[Mikroiqtisadiyyat|mikroiqtisadi]] təhlili tələb olunur.
Harvard ənənəsi əsas səbəbləri izah etməyə çalışdı. Bunun üçün reqressiya aşağıdakı göstəriciləri əhatə etdi:
* texnologiya (miqyasa qayıdır, giriş xərcləri, mənimsənilən kapitalın nisbəti, öyrənmə əyrisinin mövcudluğu, davamlı və qısamüddətli mallar və s.)
* istehlakçı üstünlükləri və davranışı (məhsulun keyfiyyəti haqqında məlumatın quruluşu, şöhrət və sədaqət və s.)
* ekzogen texnoloji dəyişikliklər.
Bu istiqamətdə müəyyən irəliləyiş əldə olunsa da, əsas şərtləri dəqiq əks etdirən və sənaye sahələri ilə müqayisə edilə bilən məlumatların toplanması çox vaxt çətindir. Üstəlik, bu yanaşma əsas problemi həll etmir - firmaların sənaye daxilində davranışlarının modelləşdirilməsinə ehtiyac.
Harvard ənənəsi ilə paralel olaraq [[Aaron Direktor]] və [[Corc Stiqler]] adları ilə əlaqəli olan Çikaqo ənənəsi də var idi. Bu ənənə daxilində əldə edilən nəticələrin nəzəri əsaslandırılmasına daha çox diqqət yetirildi. Əldə olunan nəzəri modellər sonradan empirik yoxlamaya məruz qaldı. Nəticədə, bunlardan daha çox məlumatla uyğunlaşanlar seçildi.
QDN yanaşması, nəzəri əsaslandırmanın olmamasına baxmayaraq, yalnız akademik tədqiqatlarda deyil, həm də işdə istifadə olunmağa başladı. Xüsusilə, [[Maykl Porter]] tərəfindən rəqabət mövzusunda əsərlərində populyarlaşdırıldı<ref>{{cite web|url=http://vestnikmckinsey.ru/manager-toolkit/struktura-povedenie-rezul-tat-spr|title=Структура - поведение - результат (СПР)|website=http://vestnikmckinsey.ru|accessdate=2020-01-04}}</ref>. [[Porterin beş qüvvəsinin analizi]] məlumdur.
=== İkinci mərhələ ===
İkinci mərhələdə 1970-ci illərin sonlarından başlayaraq yeni sənaye bazarları nəzəriyyəsi meydana çıxdı. Fərqli xüsusiyyətləri bunlardır <ref name=":1">{{kitab3|автор=Church J. R., Ware R.|заглавие=Industrial organization: a strategic approach|ссылка=https://edisciplinas.usp.br/pluginfile.php/544042/mod_resource/content/1/ChurchWare.pdf|место=Boston|издательство=Irwin McGraw Hill|год=2000|страницы=7, 10, 11}}</ref>:
* fərdi bazarların təhlilinə diqqət yetirmək;
* firmaların strateji davranışlarını izah edən modellərə vurğu;
* empirik tədqiqat apararkən işlənmiş nəzəri modellərə etibar.
Yeni nəzəriyyə, kooperativ olmayan oyun nəzəriyyəsinin inkişafı sayəsində mümkün oldu. Oyun nəzəriyyəsində mürəkkəb qarşılıqlı təsirləri təhlil etmək bacarığı iqtisadçıları sadəcə sadə vəziyyətləri (məsələn, mükəmməl rəqabətli bazarlar və ya [[inhisar]]lar) deyil, eyni zamanda bir neçə oyunçu (oliqopoliya) olan bazarlarda strateji davranışları da təhlil etməyə vadar etdi. Eyni zamanda, ticarət strategiyasının müxtəlif aspektlərinin təhlili ön plana çıxdı<ref name=":1" />.
== Metodlar ==
[[Oyunlar nəzəriyyəsi|Oyun nəzəriyyəsi]] müasir bazar analizində mühüm vasitədir. Sənaye təşkili nəzəriyyəsi firmanın iqtisadiyyatda yeri və rolu barədə dərindən bir anlayış təmin etməklə yanaşı firmanın alternativ konsepsiyalarını və xarici mühitdəki davranışlarını araşdıraraq firma nəzəriyyəsi ilə sıx əlaqəlidir.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Ədəbiyyat==
* ''Портер М.'' Конкурентная стратегия: Методика анализа отраслей и конкурентов / Майкл Портер ; Пер. с англ. — 4-е изд. — М.: Альпина Паблишер, 2011. — 453 с – ISBN 978-5-9614-1605-3
* ''Тироль Ж.'' Рынки и рыночная власть: теория организации промышленности; пер. с англ. / [под ред. В.М. Гальперина, Л.С. Тарасевича] // СПб.: Экономическая школа. – 1996. – ISBN 5-900-428-28-1.
* ''Шерер Ф., Росс Д.'' Структура отраслевых рынков. — М.: ИНФРА-М, 1997. — 698 с. — ISBN 5-86225-585-0, ISBN 0-395-35714-4.
{{İqtisadiyyat mövzularda}}
| |||