Dağlıq Ermənistan Respublikası: Redaktələr arasındakı fərq

'''Dağlıq Ermənistan Respublikası''' ({{Dil-hy|Լեռնահայաստանի Հանրապետութիւն}}, {{comment|translit.|transliterasiya|transliterasiya}} ''Leřnahayastani Hanrapetutyun'') — indiki [[Ermənistan|Ermənistanın]] [[Vayoc dzor mərzi|Vayoc dzor]] və [[Sünik mərzi|Sünik]] mərzlərini, eləcə də [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikasına]] daxil olan [[Naxçıvan Muxtar Respublikası]] və [[Qarabağ|Qarabağın]] qərbini əhatə edən, tanınmamış [[Antikommunizm|antibolşevik]] dövlət. Bu dövlət 1921-ci ilin aprel ayında baş tutan [[Fevral üsyanı|Fevral üsyanının]] yatırılmasından sonra hərbi komandir və siyasətçi [[Qaregin Njde]] ilə onun müttəfiqləri tərəfindən yerli partizan qüvvələrinin dəstəyi ilə qurulmuşdur. Dövlət həmin ilin iyul ayının ortalarında süquta uğramışdır.

[[İlk Ermənistan Respublikası (1918-1920)|Birinci Ermənistan Respublikasının]] [[Qızıl Ordu]] tərəfindən işğal edilməsindən sonra [[Daşnaktsutyun|daşnaklar]] 18 fevral 1921-ci il tarixində [[İrəvan|İrəvan şəhərində]] [[Antikommunizm|antisovet]] qiyamına rəhbərlik edilər və hakimiyyəti ələ keçirirlər. Daşnaklar İrəvan və ətraf bölgələri təxminən 42 gün nəzarətdə saxlaya bilir, 1921-ci ilin aprel ayınca sayca üstün olan Qızıl Ordu qoşunları tərəfindən məğlub edilirlər. Üsyan liderləri daha sonra Zəngəzur bölgəsinə çəkilirlər.

26 aprel 1921-ci il tarixində, [[Tatev monastırı|Tatev monastırında]] keçirilmiş II Ümumzəngəzur qurultayında [[Dərələyəz mahalı|Dərələyəz]], [[Zəngəzur]] və [[Dağlıq Qarabağ]] ərazilərinin Dağlıq Ermənistan Respublikası adı altında müstəqilliyi elan edilir. Bu dövlətin adı 1 iyun 1921-ci il tarixində Ermənistan Respublikası olaraq dəyişdirilir.<ref>[http://www.armtimes.com/26685 Mountainous Armenia]</ref>

[[Gorus|Gorus şəhəri]] tanınmamış dövlətin paytaxtı seçilir. [[Qaregin Njde]] ölkənin baş nazir və müdafiə naziri təyin edilir. 1921-ci ilin iyul ayında [[Simon Vratsiyan]] baş nazir seçilir, Njde isə qubernator və ali baş komandan təyin olunur. Qaregin Njde [[Zəngəzur|Zəngəzurun]] [[Ermənistan azərbaycanlıları|azərbaycanlı əhalisini]] 3/5-ni bölgədən qovmaq ilə fəal şəkildə məşğul olurdu.<ref>{{cite web |url=http://www.ceghakron.ru/pages/menu/menu3/kgb1.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071030124321/http://www.ceghakron.ru/pages/menu/menu3/kgb1.htm |archivedate=2007-10-30 |title=Garegin Nzhdeh and the KGB: Report of Interrogation of Ohannes Hakopovich Devedjian |date=28 avqust 1947 |url-status=dead |access-date=4 noyabr 2020 |language=ru }}</ref>

1921-ci ilin aprel–iyul ayları arasında [[Qızıl Ordu]] şimaldan və şərqdən [[Zəngəzur|Zəngəzura]] hücum edərək bölgədə kütləvi hərbi əməliyyatlar keçirmişdir. Qızıl Ordu ilə bir neçə ay davam edən şiddətli döyüşlərdən sonra Dağlıq Ermənistan Respublikası 1921-ci ilin iyulunda təslim olur. Nəticədə [[Rusiya Sovet Federativ Sosialist Respublikası|Sovet Rusiyası]] dağlıq bölgəni [[Ermənistan Sovet Sosialist Respublikası|Sovet Ermənistanının]] tərkibində saxlamağa söz verir. Münaqişədən sonra [[Qaregin Njde]], onun əsgərləri və bir çox tanınmış erməni, o cümlədən Birinci Ermənistan Respublikasının liderləri sərhədi keçərək [[İran|İranın]] [[Təbriz|Təbriz şəhərinə]] qaçır.