Samux rayonu: Redaktələr arasındakı fərq

|mövzu = Samux rayonu

|digər mövzu = Samux şəhəri

|digər mövzu səhifəsi = Samux

|Status = Rayon

|Adı = Samux

|Şəkil = Samukh in Azerbaijan (semi-secession).svg =

|Daxildir = Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu

|Sahəsi = 1 450<ref name="az-mil-ens-12">Ümumi məlumat. — Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — İnzibati kənd rayonları (01.01.2006), səhifə 12. // [[Azərbaycan Milli Ensiklopediyası]]. 25 cilddə. Məsul katib akademik [[Tofiq Nağıyev|T. M. Nağıyev]]. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə. ISBN 9789952441017</ref>

|Əhali = 58 300 (2019)<ref>[https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/az/population_2019.zip]</ref>

|Əhali sıxlığı = 41

|Avtomobil nömrəsi = 51

|Telefon kodu = 994 22

|Poçt indeksi = AZ 5100

|Tərkibi = 34

|Vəzifəli şəxs = [[Alı Qocayev]]

|Vəzifənin adı = İcra başçısı

'''Samux rayonu''' — [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]]nda inzibati – ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi [[Samux]] şəhəridir. 1990-cı ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin qərarı ilə yaradılan yeni ərazi-inzibati vahidlərdən biridir.

Samuxun tarixi və adının mənşəyi haqqında müxtəlif fikirlər mövcudur. Daha geniş qəbul olunmuş fikirlərə görə "Samux" adının mənşəyi qədim [[alban]] [[toponim]]ləri ilə əlaqədar olub, "meşəlik", "ağaclıq" mənasını verir.

Səfərəliyev rayonu [[Azərbaycan SSR]] Ali Sovetinin [[24 yanvar]] [[1939]]-cu il tarixli 4 saylı qərarı ilə Kirovabad (hazırkı [[Gəncə]]) şəhərinin ərazisində yaradılmış, [[Azərbaycan SSR]] Ali Sovetinin [[16 yanvar]] [[1940]]-cı il tarixli 11 saylı qərarı ilə Kirovabad şəhər rayonlarının tərkibindən çıxarılaraq respublika rayonlarının tərkibinə daxil edilmişdir. [[1948]]-ci ildən başlayaraq [[Mingəçevir]] Su Elektrik Stansiyasının tikintisi ilə bağlı ərazisinin çox hissəsi su altında qalmış, [[1931]]-cu il [[24 noyabr]]danoyabrda yaradılmış keçmiş Samux rayonu [[Azərbaycan SSR]] Ali Sovetinin [[28 yanvar]] [[1954]]-cü il tarixli qərarı ilə ləğv edilərək Səfərəliyev rayonuna birləşdirilmişdir. [[Azərbaycan SSR]] Ali Sovetinin [[4 dekabr]] [[1959]]-cu il tarixli qərarı ilə Səfərəliyev rayonu müstəqil rayon kimi ləğv edilərək [[Gəncə]] şəhərinə birləşdirilmişdir. [[1963]]-cü ilin yanvar ayından etibarən keçmiş Səfərəliyev rayonunun ərazisi Xanlar (hazərda [[Göygöl rayonu]]) rayonunun tərkibinə daxil edilmişdir.

Samux rayonu [[Azərbaycan Respublikası]] Ali Soveti Milli Şurasının [[18 fevral]] [[1992]]-ci il tarixli 72 saylı qərarı ilə mərkəzi Səfərəliyev şəhər tipli qəsəbəsi olmaqla keçmiş Səfərəliyev rayonunun ərazisində təşkil edilmişdir. Milli Şuranın [[31 dekabr]] [[1992]]-ci il tarixli qərarı ilə Səfərəliyev qəsəbəsinin adı dəyişdirilərək Nəbiağalı qəsəbəsi adlandırılmışdır. "[[Azərbaycan Respublikası]]nın Samux rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası]]nın [[13 iyun]] [[2008]]-ci il tarixli Qanunu ilə Nəbiağalı qəsəbəsi və Kolayır kəndi birləşdirilərək Samux qəsəbəsi adlandırılmış və Samux qəsəbəsinə şəhər statusu verilmişdir.

Ərazisi 1455 kv.km-dir. Ondan 1082 kv.km. dövlət fond torpaqları, 82 kv.km. bələdiyyə, 133 kv. km² xüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlardır. Rayonda 708 kv. km² kənd təsərrüfatına yararlı torpaq vardır ki, ondan da

Samux rayon ərazisində Qabırrı çayının sol sahilində, dəniz səviyyəsindən 400-600400–600 metr yüksəklikdə “Elləroyuğu”"Elləroyuğu" adlanan dağ silsiləsində 392 ha sahədə təbii halda yayılmış, yalnız bu ərazidə rast gəlinən relikt Eldar şamı meşəliyi yayılmışdır. Belə bir unikal sahə Qafqaz təbiətində ilk olaraq “Eldar"Eldar Şamı”Şamı" meşəliyi kimi hələ [[1910]]-cu ildə qoruq ərazisi elan edilmişdir. Vətəni Azərbaycan olan Eldar şamı qonşu ölkələrlə yanaşı Orta Asiya Respublikasının səhralarında, Şərqi Asiya ölkələrində, Ruminiyada, Bolqarıstanda və hətta okeanın o tayında ABŞ-da da mədəni əkin sahələri kimi geniş yayılmışdır. Eldar şamı qoruğu dünya alimlərinin diqqətini cəlb etmişdir. Həmin ərazidə “Qırmızı"Qırmızı kitab”akitab"a daxil edilmiş Eldar şamı ilə yanaşı qiymətli ardıc və saqqız ağacları da inkişaf etmişdir. 

Respublika Nazirlər Sovetinin 16 may [[1958]]-ci il tarixli qərarı ilə “Eldar"Eldar Şamı”Şamı" meşəliyi filialı kimi Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğunun tərkibində olnuş, [[1965]]-ci ildə Göy-Göl Dövlət Təbiət Qoruğu bərpa edildikdən sonra 16 dekabr [[2004]]-cü il tarixədək filial kimi fəaliyyət göstərmişdir. 

Eldar şamı hələ [[1901]]-ci ildən rus alimi S.Medvedyev tərəfindən öyrənilərək dünyada analoqu olmayan relikt növ olduğu bildirilib. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 dekabr [[2004]]-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının xüsusi mühafizə olunan əraziləri şəbəkəsinin genişləndirilməsi, səciyyəvi, nadir təbiət komplekslərinin və obyektlərinin təbii vəziyyətdə saxlanılması məqsədi ilə Samux rayon inzibati ərazisində [[1686]] hektar sahədə “Eldar"Eldar Şamı”Şamı" Dövlət Təbiət Qoruğu yaradılmışdır.  

[[2017]]-ci ilin əvvəlinə rayon əhalisinin sayı 57.3 min nəfər olmuşdur ki,ondan da 21.8 min və ya 38.0 faizini şəhər əhalisi, 35.5 min nəfəri və ya 62,0 faizini kənd əhalisi təşkil etmişdir. Əhalinin ümumi sayından 28.4 min nəfəri və ya 49,6 faizi kişilər,28.9 min nəfəri və ya 50,4 faizi qadınlardır. [[2014]]-cu ildə rayon əhalisi 437 nəfər və ya 1.8 faiz artmışdır.İl ərzində 696 nəfər doğulmuş, 395 nəfər ölüm qeydə alınmışdır.

Samuxun kurqanları çox məşhurdur. Diametri 10–20 m, hündürlüyü 1-11–1,5 m olan Nəbiağalı kurqanları daha çox seçilir. Bu kurqanların yaranma tarixi tunc dövrünün sonuna və daş dövrünün başlanğıcına aid edilir.

Rayon subtropik iqlim şəraitinə malikdir. Burada havanın temperaturu yayda +30 C-dək, qışda 0 C-dən -10−10 C-dək dəyişir. [[Gəncəçay]], Qarıx, Qabırn çayları rayonun ərazisindən axır. Bu çayların ətrafı balıq və heyvan ovu üçün çox münasibdir. Sərkar kəndində Zəhrə bulağının suyu mədə-bağırsaq xəstəliklərin müalicəsində istifadə edilir. [[Nəbiağlı]] kəndindəki Xırmansuyu bulağının suyu kükürdlüdür.

Rayonda yaşı yüzliklərlə ölçülən unikal təbii abidələr – çinar ağacları var. Bu ağaclardan birinin yaşı 1200-13001200–1300 ildir. Ağacın gövdəsində nal izinə oxşar izlər var. El arasında Düldül adı ilə məşhur olan bu ağac İmam Əlinin atının adı ilə belə adlanır. İndi bura ziyarətgahdır. Yerli sakinlər buraya gəlib nəzir verirlər.