Dəmiryolu nəqliyyatı: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sadəcə bəzi orfoqrafik səhvlər vardır ki, mən də həmin səhvlər üzərində düzəliş etmiş oldum.
Sətir 5:
Dəmir yollannın tikintisi XIX və XX əsrin birinci yarısında bir çox ölkələrdə aparılırdı. Məhz bu səbəbdən əksər ölkələrdə dəmiryol nəqliyyatı aparıcı nəqliyyat növlərindən birinə çevrilmişdi. Artıq 1840-cı ildə dünyada dəmiryol xətlərinin uzunluğu 2,5 min km-ə çatmışdı. Müasir dövrdə bu göstərici 1,3 mln. km təşkil edir.
 
İlk dəmiryolu 1830-cu ildə İngiltərədə Liverpul-Mançester xəttinin açılışı olmuşdur. Elə həmin ildə ABŞ-da ilk dəmiryolu çəkilmişdir.Bu yol Çariston və Oqasta şəhərlərini birləşdirmişdir.Fransada ilk dəmir yolu 1833-cü ildə, Almaniyada və Belçikada 1835-ci ildə, Rusiyada 1837-ci ildə (Peterburq - Üarskoe Selo arasında 26 km) çəkilmişdir. Azərbaycanda ilk dəmiryolu 1878-1879-cu illərdə Bakı və Balaxanı arasında çəkilmişdir. 1880-ci ildə isə həmin yolun neft sahələrinə gedən hissəsi işə salınmışdır (Bakı - Balaxanı - Sabunçu - Suraxanı). Həmin dövrdə Bakı neftinin Qara dəniz limanlarına çıxarılması zərurəti artırdı. Ona görə də neft sənayesi sahibkarlarının vəsaiti ilə Bakı-Tiflis dəmir yolu çəkilməsinə başlanmış və 1883-cü ildə işə salınmışdır. Beləliklə 1900-cu ildə Bakı-Dərbənd xətti birləşdirilmişdir. 1908-ci ildə Tiflis-Yerevan-Uluxanlı-Noraşen-Culfa dəmiryolunun, 1941-ci ildə Ələt-Culfa xətti, sonralar digər yollar da çəkilmişdir. Hazırda [[Azərbaycanda dəmiryolu]]nun uzunluğu 2008 km (o cümlədən elektrikləşdirilmiş yollar 1111 km) təşkil edir.
 
Beləliklə həmin illərdə gərgin dəmiryolu tikintisi başlan- mışdır.1850-1900-cu illər arasında dünyada 800 min km dəmiryolu istifadəyə verilmişdir. 1920-ci ildə dəmiryolunun uzunluğu 1,2 mln. km-rə çatmışdır. Əlbəttə bütün bunlar dünya təsərrüfatının formalaşmasına güclü təsir edirdi. Lakin digər nəqliyyat növləri də inkişaf etdiyi üçün 1920-ci illərdən 1970-ci illərədək dəmiryolu nəqliyyatının inkişafı zəifləmişdir. Nəticədə dünya üzrə yük və sərnişin daşımalarında onun xüsusi çəkisi azalmışdır. Bununla yanaşı dəmiryolu şəbəkəsində genişlənmə, yeni texnologiyaya keçilməsi, elektrikləşdirmə, mexanikləşdirmə və avtomatlaşdırılma sisteminə keçilməsi, hesablama texnikasından istifadə edilməsi, sürətli qatarlara keçid və s. artmışdır. Beləliklə, 1990-cı illərin ikinci yarısına dəmiryolu nəqliyyatındakı vəziyyət sabitləşmişdir. 2000-ci ilə dünya üzrə dəmiryolunun uzunluğu 67 ölkənin misalında təqribən 900 min km-dir. Bu kimi sabitləşməyə baxmayaraq bəzi ölkələrdə dəmir yolu tikintisi aparıldığı halda,bəzilərində əksinə mövcud dəmir yolunun sökülməsi və azaldılması müşahidə olunur. [[Rusiya]] kimi böyük əraziyə malik olan ölkədə 1970-1980-ci illərdə dəmiryolunun uzunluğu 225 min km olduğu halda hazırda 160 min km-dir. Bununda 70 min km-i yeraltı və digər xətlərdən ibarətdir. Rusiyada cəmi yük dövriyyəsi 1,2 trln. t/km təşkil edir. Son dövrlərdə dəmiryolu quruculuğunda həyata keçirilən ən mütərəqqi istiqamətlərdən biri yüksək sürətli magistiral xətlərə keçilməsidir. Saatda 200-300 km sürətlə gedən ekspress sərnişin qatarlarından istifadə artmışdır. Belə yolların ilk təşkilatçısı Yaponiya və Fransa olmuşdur. Sonra belə yolların çəkilişini [[Almaniya]], [[İtaliya]], [[ABŞ]] (Vaşinqton - Nyu-York, Los- Anceles - Las-Veqas arasında), Koreya Respublikası (Seul-Pusan arasında) və Çin həyata keçirmişlər.