Əxlat tüməni

Dövrün tanınmış tarixçi-coğrafiyaşünas alimi Həmdüllah Mustovfi Qəzvini (1281-1345) Ərmən vilayəti və xüsusilə də, «Böyük» və «Kiçik» Ərminiyyələr barədə maraqlı məlumat verir. Müəllif «Ərmən», «Ərminiyyə» adlandırdığı bu vilayətin 2 hissədən -«Böyük Ərminiyyə» və «Kiçik Ərminiyyə»dən ibarət olduğunu xəbər verir. Onun yazdığına görə, Kiçik Ərminiyyə İran ərazisinə daxil deyil. Böyük Ərminiyyə isə Kiçik Ərminiyyədən şərqdə yerləşməklə İrana (yəni Hülakular dövlətinin tərkibinə) daxildir və dövlətin bir tümənini (Əxlaq tümənini) təşkil edir. Böyük Ərminiyyənin hüdudları Kiçik Ərminiyyə (qərbdə), Rum, Diyarbəkr, Kürdüstan, Azərbaycan (tarixi Atropatena) və Arrana kimi çatırdı. Mərkəzi Əxlaq (İxlat) şəhəri idi. Dövlətə 39 tümən vergi ödəyirdi (hansı ki, təkcə Azərbaycan əlaləti — tarixi Atropatena ərazisi bu dövrdə 9 tümənə bölünmüşdü və dövlətə 1000 tüməndən artıq vergi verirdi). Əxlat tüməninin tərkibinə Əxlat, Ərciş, Xəradin, Van, Vəstan və s. kimi şəhər, qala, qəsəbə və başqa məskənlər (müəllif 18 ad sadalayır) daxil idi .Alimin məlumatından göründüyü kimi, «Böyük Ərminiyyə» Hülakular dövləti tərkibində kiçik inzibati vahid — təkcə bir tüməndən (Əxlat tüməni) ibarət idi və onun şərq hüdudları Arran, Azərbaycan (tarixi Atropatena) və Kürdüstanla sərhədlənirdi.

Əxlat tüməni (Əxlat hakimliyi)
Tümən-e Əxlat (Əxlat ölkəsi)
Ölkə	Elxanilər dövləti Ərməniyyə vilayəti
Daxildir	1. Əxlat 2. Ərciş 3. Xəradin 4. Van 5. Vəstan
İnzibati mərkəz	Əxlat
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	XIII əsrin sonları
Müasir dövrdə	Azərbaycan