İstifadəçi:Ayxan İsmayılov/Qaralama: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 72:
{{main|İstanbul adları}}
[[Şəkil:Rome-Capitole-StatueConstantin.jpg|thumb|[[Bizans İmperiyası]] dövründə geniş istifadə olunan "[[Konstantinopol]]" adı [[Roma İmperiyası|Roma]] imperatoru [[I Konstantin]]in şərəfinə adlandırılmışdır.|230px]]
İstanbulun [[Fateh]] ilçəsinin səmtlərindən biri olan Yeniqapıda aparılan tədqiqat işləri zamanı, şəhərin ilk adı olan [[Bizantion]]un 8500 il əvvələ, [[Meqara]] kolonistlərinə qədər gedib çıxdığı məlum olmuşdur.<ref name="roo177">{{harvnb|Room|2006|p=177}}</ref> E.ə. 667-ci ildə [[Qədim Yunanıstan]]ın [[Meqara]] şəhərindən köçən dorilər tərəfindən koloniya qurulmuş və koloniya şahı Bizasın şərəfinə Bizantion olaraq adlandırılmışdır.<ref>{{harvnb|Georgacas|1947|p=352}}</ref> 330-cu ildə şəhər [[Roma İmperiyası]]nın paytaxtı elan edildikdə, [[latınca]] "Yeni Roma" mənasını verən "[[Nova Roma]]" olaraq adlandırıldı, lakin bu ad elə də yayılmadı.<ref>{{harvnb|Gregory|2010|pp=62–63}}</ref> 337-ci ildə İmperator [[I Konstantin]]in vəfatından sonra şəhərin adı onun şərəfinə "Konstantin şəhəri" mənasını verən "[[Konstantinopol]]" olaraq dəyişdirildi. Konstantinopol, [[Bizans İmperiyası]] boyunca şəhərin rəsmi adı olaraq qaldı.<ref name="Room">{{harvnb|Room|2006|pp=177–78}}</ref><ref name="Gokturk">{{harvnb|Göktürk|Soysal|Türeli|2010|p=7}}</ref> [[Bizans İmperiyası]] dövründə yunanca şəhərə doğru mənasını verən "İstanbulin" adından, turistlərə yol göstərmək məqsədilə istifadə olunmuşdur.<ref>{{harvnb|Masters|Ágoston|2009|pp=226–27}}</ref> Qərb dünyası "Konstantinopol" adını XX əsrin ortalarına qədər istifadə etməyə davam edərkən, XIX əsrdə bir çox [[azlıqlar]] "Stamboul" adından daha çox istifadə etmişdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul’un ismi nereden geliyor? İşte İstanbul’un tarihsel gelişimi |url=https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/istanbulun-ismi-nereden-geliyor-iste-istanbulun-tarihsel-gelisimi-2314441/ |website=[[Sözcü]] |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107111036/https://www.sozcu.com.tr/2018/gundem/istanbulun-ismi-nereden-geliyor-iste-istanbulun-tarihsel-gelisimi-2314441/ |archivedate=7 noyabr 2020 |language=tr |date=27 mart 2018}}</ref><ref>{{cite web |last1=Kurtoğlu |first1=Sibel Ertürk |title='İstanbul' ismi nereden geliyor |url=https://www.hurriyet.com.tr/gundem/istanbul-ismi-nereden-geliyor-20172589 |website=[[Hüriyyət (qəzet)|Hürriyət]] |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107111140/https://www.hurriyet.com.tr/gundem/istanbul-ismi-nereden-geliyor-20172589 |archivedate=7 noyabr 2020 |language=tr |date=21 mart 2012}}</ref> Bu adlarla yanaşı, "Deutra-Roma", "Roma Nea", "Bulin", "Astanbulin" və "İstimboli" adları da xalq arasında geniş yayılmışdır.<ref name="XalqAdları">{{cite web |last1=Eliçalışkan |first1=Murat |title=İstanbul isminin anlamı ve tarihçesi |url=http://www.cografya.gen.tr/tr/istanbul/anlami.html |website=cografya.gen.tr |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107110347/http://www.cografya.gen.tr/tr/istanbul/anlami.html |archivedate=7 noyabr 2020 |language=tr |date=5 yanvar 2007}}</ref> [[Avropa]]nın ilk [[Türkologiya|türkoloq]]u olaraq bilinən, [[Niqbolu Müharibəsi (1396)|Niqbolu müharibəsi]]ndən sonra gəncliyini [[Osmanlı İmperiyası]]nda məhbus olaraq keçirən və 30 il sonra Anadoluda gördüklərini əsərlərində əks etdirən [[İoqan Şiltberqer]] əsərlərində "İstimboli" adından istifadə etmişdir.<ref name="Islambol">{{cite web |last1=Aktan |first1=Sertaç |title=İslambol'dan türetme mi yoksa yabancı dil kökenli mi: İstanbul'un adı nereden geliyor? |url=https://tr.euronews.com/2019/06/03/istanbul-un-adi-nereden-geliyor |website=[[Euronews]] |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107110611/https://tr.euronews.com/2019/06/03/istanbul-un-adi-nereden-geliyor |archivedate=7 noyabr 2020 |language=tr |date=3 iyun 2019}}</ref> Eynilə, [[Türk tarixi|Türk]]-[[Osmanlı imperiyası|Osmanlı]] tarixinə verdiyi töhfələrlə dünyanın nadir tarixçilərindən biri olan professor [[Xəlil İnalcık]] da adın doğru formasının "İstimboli" olduğunu qeyd etmişdir.<ref>{{cite book |last1=İnalcık |first1=Halil |title=Istanbul Tarihi Arastirmalari: Fetihten Sonra Istanbulun Yeniden Insasi Bilad-i Selase, Galata, Eyüp, Üsküdar |date=2019 |publisher=Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları |isbn=978-605-295-757-8 |url=https://books.google.az/books?id=wXIbxAEACAAJ&dq=halil+inalc%C4%B1k+istanbul&hl=az&sa=X&ved=2ahUKEwjZ5pjzo_DsAhWNxosKHf9aCIAQ6AEwAHoECAEQAQ |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107110146/https://books.google.az/books?id=wXIbxAEACAAJ&dq=halil+inalc%C4%B1k+istanbul&hl=az&sa=X&ved=2ahUKEwjZ5pjzo_DsAhWNxosKHf9aCIAQ6AEwAHoECAEQAQ |archivedate=7 noyabr 2020 |language=tr}}</ref><ref>{{cite book |last1=İnalcık |first1=Halil |title=The Hub of the City: The Bedestan of Istanbul |date=1985 |publisher=Variorum reprints |url=https://books.google.az/books?id=6OMtGwAACAAJ&dq=halil+inalc%C4%B1k+istanbul&hl=az&sa=X&ved=2ahUKEwjZ5pjzo_DsAhWNxosKHf9aCIAQ6AEwAXoECAMQAQ |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107110253/https://books.google.az/books?id=6OMtGwAACAAJ&dq=halil+inalc%C4%B1k+istanbul&hl=az&sa=X&ved=2ahUKEwjZ5pjzo_DsAhWNxosKHf9aCIAQ6AEwAXoECAMQAQ |archivedate=7 noyabr 2020 |language=en}}</ref>
 
[[Osmanlı İmperiyası]] 1004 il "Bizantion" və 1116 il "Konstantinopol" adlandırılan şəhəri fəth etdikdən sonra ad dəyişikliyi üzərində münaqişələr aparmadı. Osmanlı sultanlarının şəhərin adına elə də diqqət yetirmədiyini vurğulayan tarix professoru [[Əhməd Haluk Dursun]], [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Sultan]] [[III Mustafa]]nın, [[hümayun]]larında əsasən "İslam şəhəri" mənasını verən İslambol adından istifadə etdiyini vurğulamışdır.<ref name="Islambol" /> Bununla yanaşı, sultan [[III Əhməd]]in dövründə zərb edilmiş sikkələrin də üzərində şəhərin adı "İslambol" olaraq qeyd olunmuşdur.<ref>{{harvnb|Finkel|2005|pp=57, 383}}</ref><ref>{{cite web |title=Istanbul {{!}} Origin and meaning of the name istanbul by Online Etymology Dictionary |url=http://www.etymonline.com/index.php?term=istanbul |website=etymonline.com |accessdate=7 noyabr 2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20201107105612/https://www.etymonline.com/word/istanbul |archivedate=7 noyabr 2020 |language=en |date=26 iyun 2015}}</ref> "İslambol" xaricində, "Sultanşəhər", "Bəldət-üt-Tayyibə" "Dərgahı-ı Səlatin", "Dərsaadət", "Asitanə", "Dar-ül-İslam", "Dar-ül-Xilafə", "Dar-üs-Səadə", “Asitanə-i Devlət”, “Pay-ı Taxt-ı Səltənət”, “Əziz İstanbol” kimi adlar da xalq arasında geniş yayılmışdır.<ref name="XalqAdları" />