Alban əlifbası: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 12:
|statusu =
|yaradanı =[[Mesrop Maştots]] (ənənəvi)
|sənədi =
|mənşəyi =
|kökü =
Sətir 18:
|unikodu = [http://www.unicode.org/charts/PDF/U10530.pdf U+10530 – U+1056F]
|ISO =
|nümunə =
|miqyası = 280px
|izahı =
}}
Sətir 26:
== Yaranması və istifadəsi ==
{{Şəkillər sırası|Mat142vk.jpg|Alban-script.jpg|mətn=1442-ci ildə qələmə alınmış [[Matenadaran MS 7117]] əlyazmasından bir hissə|üfüqi=left}}
Alban əlifbasının yaradılması haqqında əsasən ermənidilli qaynaqlar məlumat verir. V əsr erməni tarixçisi [[Koryun]]<nowiki/>un 443-451-ci illər arasında yazılmış ''Maştotsun həyatı'' adlı əsərində Benyamin adlı alban bir din adamının Maştotsu ziyarət etməsini göstərir. Zaza Aleksidzenin fikrincə bu hadisə 422-ci ildə baş vermişdir.<ref>J. Gippert, W. Schulze, Z. Aleksidze, J.-P. Mahé - The Caucasian Albanian Palimpsests of Mount Sinai, Brepols Publishers, <nowiki>ISBN 978-2-503-53116-8</nowiki>, 2008; 1-ci cild, səh. xvi</ref> Hekayəyə görə Maştots Ermənistandan Albaniyaya gələrək hökmdar [[Yesuagen]]<nowiki/>in sarayına daxil olur, bundan əlavə Alban katolikosu [[Katolikos İyeremiya|İyeremiya]] ilə də görüşür. Koryunun yazdıqlarına görə əlifba qısa bir müddətdə Albaniyada yayılıb, əlifbanın öyrədilməsi üçün məktəblər açılıb, Bibliya tərcümə edilib, hətta bu dildə yazılan materiallardan ermənicəyə tərcümə üçün də istifadə olunub.<ref>İliya Abuladze, “Qafqaz albanlarının yazılarının mövcudluğu barədə yeni məlumatlar” // SSRİ Elmlər Akademiyasının Gürcüstan bölməsinin xəbərləri. 1940. Cild. 1. sayı 4. səh. 317–319; Abramyan A.Q. Qafqaz albanlarının yazılarını deşifri. səh. 5</ref> Əlifba daha sonra [[Paytakaran|Balasakan]] ərazisində də qəbul edilib və buranın yepiskopu Muşeğ əlifbanın təbliği işində iştirak edib.<ref>[http://www.vehi.net/istoriya/armenia/korun/koriun16-29.html Koryun, «Maştotsun həyatı», qədim erməni dilindən ruscaya tərcümə: Ş.V.Smbatyan və K.A. Melik-Oqacanyan. M., 1962]</ref> Koryun Maştotsun Yesuagenlə harada görüşdüyünü qeyd etməsə də, Aleksidzenin fikrincə böyük ehtimal bu görüş [[Kabalaka]]<nowiki/>da baş tutmuşdur. Koryun əlifbanın yaradıldığı dilin "Alban dili" olduğunu qeyd etsə də, [[Movses Xorenli]]<ref>[[Movses Xorenli]], “Ermənistan tarixi” (Պատմություն Հայոց, ''Patmut'yun Hayots''), 3-cü kitab, 54-cü fəsil</ref> və [[Moisey Kalankatlı]]<ref>[[Moisey Kalankatlı]], “Albaniyanın tarixi”, 2-ci kitab, 3-cü fəsil</ref> bu əlifbanın "Qarqar dili" ({{Lang-hy|Գարգարացւոց}}) üçün yaradıldığını yazırlar. Völfqanq Şulzenin fikrincə bunun səbəbi hökmdar Yesuagenin qarqar ləhcəsində danışması olub.<ref>Wolfgang Schulze, [https://www.jstor.org/stable/j.ctvbkk3np.11 Caucasian Albanian and the Question of Language and Ethnicity], ''Sprachen, Völker und Phantome: Sprach- und kulturwissenschaftliche Studien zur Ethnizität'', [[:en:De Gruyter|De Gruyter]] (2018), səh. 275-312</ref>
| |||