Çin ordusunun tarixi: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1:
[[Şəkil:Battl-6153574172 (5).jpg|thumb|Qədim Çin sülaləri|517x517px509x509px]]
 
RXuanxe və Yansızı çayları vadisində təşəkkül tapan IV qüdrətli Qədim Şərq sivilizasiyası olan Qədim Çində e.ə. III-II minilliklər hərbi-siyasi hadisələr ilə zəngin olsa da, digər Qədim Şərq ölkələrindən fərqlənmirdi.Məhz e.ə. I minillikdə Qədim Çin dünya hərb elminə və döyüş sənətinə ilk nəzəri əsərləri bəxş etmiş oldu. [[Çin]]də hərb fəlsəfəsinin yaranmasına bilavasitə klassik fəlsəfi məktəblərin və təlimlərin – Moizm, Leqizm, Daosizm və Konfusiçiliyin təşəkkülü müstəsna təsir göstərmişdir.Eyni zamanda mistik-dini mühitin üstünlüyünə rəğmən ilk rasional elmi baxış məhz bu dövrdə Çində meydana çıxmışdı. Belə bir şəraitdə artıq e.ə. I minilliyin I yarısında Çində “Vuruşan çarlıqlar” adlı tarixi mərhələdə bir-birinin ardınca iki hərbi traktat meydana çıxdı. Bunlardan biri e.ə. VI-V yüzilliklərə aid edilən Sun Szinın “Müharibə sənəti” əsəri, digəri isə e.ə. V-IV yüzilliklərə aid olan U-Szinin “Müharibə sənəti” əsəridir . Düzdür bu əsərlərin hər ikisi əyani tələblərə uyğun və poetik tərzdə tərtib olunub və bunlarda müharibənin mənşəyi məsələsinə bilavasitə toxunulmur amma, bu hərbi nəzəriyyə və fəlsəfə baxımından çox vacib əsərdir.<ref>Orxan Zamanov -müharibə və onun mənşəyi</ref>'''Çin ordusunun tarixi''' təxminən eramızdan əvvəl 2200-cü ilə təsadüf edir.<ref>Li and Zheng (2001), 2</ref> İnkişafına köçəri tayfalar böyük təsir göstərmişdir.<ref> H. G. Creel: «The Role of the Horse in Chinese History», The American Historical Review, Vol. 70, No. 3 (1965), pp. 647—672 (649f.)</ref>Erkən Çin milisləri arabalardan və bürünc silahlardan istifadə edirdilər.Sayı baxımından əhəmiyyətsiz idilər və zəif döyüş effektivliyi ilə fərqlənirdilər.<ref> Griffith (2006), 21-27</ref> Çin orduları, Sun Tzunun M.Ö. 6-cı əsrdə yazdığı "Müharibə sənəti" ndən başlayaraq hərbi nəzəriyyədə zəngin bir ənənənin yanında hərbi yeniliklərdən və diqqətlə təşkil edilmiş logistikadan faydalanırdılar. <ref> http://www.ancientmilitary.com/ancient-chinese-military.htm</ref> Müharibə ilə bağlı ağlımıza gələn ilk sənət əsəri, Sun Tzu tərəfindən e.ə V-də təqdim olunan Döyüş Sənəti adlı kitabdır. Bu kitab Çində müharibə strategiyası və taktikasının əsasını yaratdı. Döyüş Çin Krallığı arasında nəcib bir hərəkətə çevrildi. Bu ənənədən istifadə edərək, Şi Huang orduları qərbdən şərq sahillərinə qədər Çinə hücum etdilər və eramızdan əvvəl 221-ci ildə digər sülalələri birləşdirdilər və özünü Çinin ilk İmperatoru adlandırdılar. Onun rəhbərliyi altında infrastruktur və ticarət inkişaf etdi və dil standartlaşdırıldı. Bundan əlavə, Böyük Çin səddinin inşasına başlandı.<ref>https://www.academia.edu/42697313/Mystery_of_the_Ancient_Army_Terracotta</ref>
Sətir 17:
[[Şəkil:Bronze spearheads, Shang Dynasty.JPG|left|thumb|248x248px|Şan sülaləsinə aid tunc nizə ucu]]
Tunc dövrünə aid Çin şəhərləri nəhəng müdafiə divarları ilə xarakterizə olunurdu.<ref> John S. Major, Constance A. Cook (2016). Ancient China: A History. Taylor and Francis. pp. 71–72. ISBN 978-1317503668.</ref>Şan sülaləsində hərbi işlər yüksək prioritet daşıyırdı . Şan elitası qrup əsaslı başçıların rəhbərlik etdiyi bir döyüşçü sinfi idi. Şan sülaləsi Xia-nı devirmək üçün min döyüş arabası yığdığı deyilir, bu, şübhəsiz ki, çox şişirdilmiş bir rəqəmdir. Bununla birlikdə, Çin cəmiyyəti təbəqələşməyə başladı və arabalar nüvəsini təşkil edən döyüşçü elitalar bir aristokratiyaya çevrildi. Döyüş arabaların da üç nəfər olurdu- Oxatan, döyüşcü və sürücü.Ordunun əsasın kənd təsərüfatından olan sakinlər təşkil ediirdi.Şan piyadaları nizələr, dirək oxları, uzun saplı xəncər oxları və sadə yay da daxil olmaqla bir sıra daş və ya tunc silahlarla silahlanmışdı. Müdafiə üçün qalxan və bəzən tunc və ya dəri dəbilqələrdən istifadə etdilər.<ref>http://www.ancientmilitary.com/ancient-chinese-military.htm</ref>Başqa yerdə olduğu kimi döyüşçü siniflərə, torpaq da hərbi uğura görə mükafat olaraq hökmdar tərəfindən verilirdi və uğursuz olanda geri alınırdı. Tənəzzülə uğrayan son Şan imperatoru Xin də böyük fiziki döyüş qabiliyyəti ilə məşhur idi.Arxeoloji tapıntalar zamanı tapılmış Qəbirlərdə çoxsaylı arabaların, eyni zamanda tamamilə atlardan və döyüş arabalarından ibarət türbələrin tapılması, arabanın döyüşlərdə istifadə edildiyini və yalnız prestij nəqliyyatında olmadığını göstərir.<ref>Ralph D. Sawyer (2011). "Chapter 12". Ancient Chinese Warfare. Basic Books. ISBN 978-0465023349.</ref> <ref>Ralph D. Sawyer (2011). "Chapter 9". Ancient Chinese Warfare. Basic Books. ISBN 978-0465023349.
</ref>Aristokratlar və digər dövlət rəhbərləri yerli qarnizonlarını bütün lazımi avadanlıq, zireh və silahlarla təmin etmək məcburiyyətində qalırdılar.<ref>Sawyer, Ralph D.; Sawyer, Mei-chün Lee (1994), Sun Tzu's The Art of War, New York: Barnes and Noble, pp. 33–34, ISBN 978-1-56619-297-2</ref>Wu Dingin dövründən etibarən daimi döyüşçülərin sayı artdı.Bu dövrdə döyüşçü qrupları hələdə ordunun özəyi idi.Oxatama daha keyfiyyətli idi.Buna görədə oxçulara əsgər hazırlamaq vəzifəsi verilirdi.<ref> Ralph D. Sawyer (2011). "13". Ancient Chinese Warfare. Basic Books. ISBN 978-0465023349.</ref>Aristokratlar və yaxud adi əsgərlər balta,nizə ,yay ,xəncər ilə vuruşurdular.<ref>Lorge, Peter (2012). Chinese Martial Arts: From Antiquity to the Twenty-First Century. Cambridge University Press. pp. 14–15. ISBN 978-0521878814.</ref> .Şanın dövründə döyüş arabaları son dərəcə bəzəkli idi,yüksək səviyəli elitalar tərəfindən komanda və oxatan platformaları kimi istifadə olunurdu.<ref> Lee, Watne E. (2016). Waging War: Conflict, Culture, and Innovation in World History. Oxford University Press. pp. 71–73. ISBN 978-0199797455.</ref>
 
== Qərbi Zhou(Çjou) və Bahar,Payız dövrü(e.ə 1045-e.ə256 ==