Talış-Muğan Muxtar Respublikası: Redaktələr arasındakı fərq

}}

 

 

Talış-Muğan Respublikasının yaradılmasının ilk təşəbbüskarı [[Azərbaycan Xalqlarının Bərabərlik Partiyası]] olmuşdur. Həmin partiyanın ilk əvvəl Talış Milli Partiyası kimi yaradılmışdır. [[Tomas de Vaal]]ın fikrincə [[Ələkrəm Hümbətov]]un bu addımında məqsəd [[Ayaz Mütəllibov]]u hakimiyyətə yenidən qaytarmaq idi.<ref>[[Tomas de Vaal]], [[Qarabağ: Ermənistan və Azərbaycan sülh və savaş yollarında]], NYU Press, 2004</ref> Buna baxmayaraq Lənkəran, Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad və Biləsuvar rayonlarının əhalisi Ələkrəm Hümmətovun, eləcə də onun azsaylı tərəfdarlarının niyyətlərini rədd edirlər.<ref>[http://www.meclis.gov.az/?/az/topcontent/50 Azərbaycan Respublikasının Lənkəran, Astara, Masallı, Lerik, Yardımlı, Cəlilabad və Biləsuvar rayonlarında yaranmış vəziyyət haqqında]</ref>

== Erkən hadisələr ==

SSRİ-də Yenidənqurma illəri dəyişikliklər barədə illüziyaya səbəb oldu. Talışların yenidən öz qəzetləri peyda oldu, "Avesta" mədəni cəmiyyəti yarandı və Talış muxtariyyətini bərpa etmək məqsədi daşıyan Talış Milli Partiyası yaradıldı. 1980-ci illərin ikinci yarısında talışlar dəfələrlə Sov. İKP MK-ya müraciət edərək onlara muxtariyyət verilməsini xahiş etmişdilər. SSRİ-nin dağılmasından sonra AXC-nin Lənkəran bölməsinin liderləri polkovnik Ələkrəm Hümbətov və şair Əli Nasir AXC-nin proqramına Talış Muxtar Respublikasının elan edilməsi tələbini daxil etdilər.<ref name="Şnirelman">[http://apsnyteka.org/file/Shnirelman_Voiny_pamiati.pdf Yaddaş müharibəsi: Zaqafqaziyada miflər, identiklik və siyasət] V. A. Şnirelman, səh 118</ref> Bu haqda kitab yazan Sultan Məmmədov kitabında Talış Muğan Respublikasının yaradılmasının bir başa Moskva ilə əlaqəsi olduğunu təsdiq edirdi.Sultan Məmmədov həmin dövrlərdə Astara rayonunda Raykom Katibi vəzifəsində çalışırdı.O yazır ki :"Əlikram Hümbətov 600 nəfərlik gənc peşə məktəbi şagirdi ilə Astaraya gələrək mitinq keçirirdi.Astara əhalisi bu mitinqi Qarabağa dəstək olmaq üçün olduğunu düşünürdü.Lakin Əlikram Hümbətov və dəstəsi Astaradakı hakimiyyəti devirmək üçün gəlmişdi.Onun məqsədini başa düşən Katib bir-başa buranın milis və sərhəd qüvvələrinin komandiri Kronenkoya zəng edir,və ondan bu vəziyyətin dayandırmasını istiyir.Amma Kronenko Moskovadan dəqiq əmr aldığını və onlara toxunulmayacağını söyləyir.Bu səfər Katib Qorbaçovla əlaqə saxlayır.Qorbaçovda Katibə təslim ol əmrini verir.Gərginliyə baxmayaraq katib Astaradaki Talış əhalisini gerçəklərdən xəbərdar edir.Astara talışları Əlikram və dəstəsini silah gücünə rayondan çıxarır.Sonraki hadisələrdədə Astara silahlı üsyan qaldıraraq Talış -Muğan Respublikasının tərkibindən çıxır,və özünü azad şəhər elan edir.Əlikram Hümbətov ANS kanalına verdiyi müsahibədə Astara Talışlarını terrorçu adlandırır.Sultan Məmmədov Talış dövlətinin yaradılmasını əslində Masson Qarbaçov və havadarlarının SSRİ -ni dağıtmağın ilk mərhələsi hesab edir.

 

== İstinadlar ==