Televizor: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
Həyatımıza girən bir çox faydalı cihaz var, lakin bunlardan heç birisi televiziya qədər məşhur ola bilməyib.Televiziya olub-bitənlərdən ən qısa müddətdə xəbərdar ola bildiyimiz, əhəmiyyətli bir məlumat və təbii ki, əyləncə qaynağımızdır. Amerikada insanlar gününün orta hesabla 6 saatını yalnız televiziya qarşısında keçirir. İndiki vaxtda bu istifadə yavaş- yavaş internetə doğru yer dəyişir və insanların televiziyaya olan bağlılığı hər keçən gün azalır. Televiziya üzərindəki ilk işlər John Logie Baird tərəfindən başlanıb və 1924-cü ildə görünüşü meydana gətirə bilən ilk işləyən nümunəsi konkret olaraq ortaya qoyulub. Lakin, bu televiziya tamamilə mexaniki bir sistemlə işləməkdə idi. Televizorların indiki vaxtda istifadə etdiyimiz balonlu televiziya halına gəlməsi Philo Taylor Farnsworthun təməlini atdığı işlərlə təmin edildi. Bu səbəblə televiziyanı icad edən adam olaraq hər iki ad da xatırlanır.
Televiziya tarixi bundan təxminən 81 il əvvələ söykənir. 13 Avqust 1898-ci ildə Şotlandiyanın Helensburg şəhərində anadan olan və burada böyüyən John Logie Baird, elektrik mövzusunda çox maraqlı bir uşaq idi. Evinin arxa bağçasında neftlə işləyən generatordan əldə edilən elektriklə bütün evi işıqlandırırdı. Bu ev, eyni zamanda, şəhərdə axşamları işıqlandırılan tək ev olma xüsusiyyətinə malikdir. Elektrik mövzusundakı marağı gün keçdikcə artan Baird, evində bir telefon stansiyası quraraq, çöldəki yoldaşlarıyla danışa bilirdi. Olduqca məhdud tutuma sahib olsa da, 12 yaşında belə bir elektrik xəttini qurub, işini təmin etmək hər kəsin bacara biləcəyi bir şey deyildi.
Daha sonra Clyde Vadisindəki Elektrik Şirkətində iş tapdı. Burada bir müddət çalışan Baird, sağlamlıq problemləri səbəbiylə işdən ayrılmaq məcburiyyətində qaldı. Bir neçə kiçik işdə çalışdıqdan sonra, 1922-ci ildə vətəni Sussexə geri dönərək təmirçiliyə başladı. Burada qarışıqlıqdan uzaq bir mühitdə özüylə baş-başa qalaraq, xəyalını qurduğu görünüş və səsi elektronik olaraq daşıma fikiri üzərində işə başladı. İlk əvvəl sadə bir tikiş iynəsi, velosiped lampası və bir tənəkə parçası ilə nəsə etməyə çalışan Baird, insanlara xülya kimi görünən bu fikir üzərində getdikcə, artan həyəcanla işə davam edir. Əlindəki qeyri-mümkünlüklərlə çox şey bacara bilməyəcəyini anladığında isə, texnoloji imkanlara daha rahat çata biləcəyi Sohoya köçür və burada bir laboratoriya qurur.
Burada ilk olaraq bir çay qutusu üzərinə yerləşdirdiyi və "Televisor" deyə adlandırdığı, tikiş iynəsi, kəsilən karton və biskvit qutusundan ibarət olan qurğusunu işlətməyi bacarır və yandakı sifət görünüşünü meydana gətirir. 25 İyun 1925-ci ildə tarixin ilk televiziya patentini alan Bairdin müvəffəqiyyəti, qısa müddətdə böyük maraqla qarşılanır və “Televisor” adını verdiyi icadını ilk dəfə 26 Yanvar 1928-ci ildə Krallıq İnstitutuna tanıdır. Görünüşü elektronik olaraq, köçürmə sınaqları da nəticə verir və bundan bir il sonra ilk görünüş yayımını reallaşdırmağı bacarır. Nəticədə, 1929-cu ildə ilk televiziya stansiyasını qurur və o dövr radio nəşri edən BBC ilə razılaşaraq, televiziya verilişləri hazırlamağa başlayır. İlk etapda regional olaraq, məhdud bir sahədə yayımlanan BBC, 1930-cu ildə Amerikada, habelə İngiltərədə rəsmi şəkildə yayıma başlayır. Londonda 20 mini əhatə edən yayımın hesabına, John Logie Baird, kariyerasının zirvəsinə çatır.
14 İyun 1946-cı ildə həyatını itirən John Logie Baird, ilk televiziyanın təməllərini atdı. Daha sonralar televiziyanın elektromaqnetik sistemi Philo Taylor Farnsworth tərəfindən dəyişdirilərək, indiki vaxtda istifadə edilən balonlu televizorlar halına gəlməsində böyük rol oynadı.Amma televiziyanın ixtiraçılarından biri olaraq John Logie Baird daim xatırlanacaq.
Hər bir tamaşaçıya maraqlıdır: Televiziya necə işləyir? Hazırda balonlu televiziyaların hamısı “CRT” olaraq adlandırılan bir texnologiyaya malikdir. Bu ekranlarda görünüş meydana gətirmə sistemi yüz minlərlə lampanın bir araya gətirilməsi şəklində tərif edilə bilər. Çünki CRT ekranların səthi yüz minlərlə kiçik nöqtədən meydana gəlib. Bunlara “piksel” adı verilir. Piksellərin hər biri ayrı şəkildə işıqlandırıldığından və hər biri fərqli rəng meydana gətirə bildiyindən, piksellərin müəyyən bir nizamda yanması görünüş meydana gəlməsinin qaynağıdır. CRT ekranlar konus şəklindədir. Konusun dar və iti ucunda elektron tapançası olur. Konusun genələn ağzı düzbucaqlı şəklində olur və bu qisim fosfor təbəqəsiylə əhatələnib. “Anod” və “katod” olaraq adlandırılan terminlər elektronikada müsbət və mənfi qütbləri ifadə edir. Bir batareyanı nümunə kimi göstərsək, müsbət uc Anod, mənfi uc Katod olur. CRT ekranlarda katod, elektron tapançası içərisində istilənmiş bir filaman : incə tel şəklində iştirak edir.
Balonun içi vakuum mühitidir, yəni hava olmur. Katot filamanın istiləşməsiylə elektronlar vakuum içərisində sərbəst olaraq hərəkət edə biləcək vəziyyətdədirlər və anod ekran səthiylə olan gərginlik fərqi nəticəsində, elektronlar ekrana doğru bir şüa dəstəsi halında nizamlanan şəkildə atılırlar. Ekran səthindəki fosfor təbəqəsinə vurulan elektronlar parlayaraq, pikselləri işıqlandırır. Yaradılan bu şüa dəstəsi ətrafında tapılan üfüqi və şaquli yerdəyişmə barabanları vasitəsiylə ekranın hər nöqtəsi üçün rəng yaradırlar.
Şüa dəstələri elektron tapançasından üç ana rəngdə yayılır. Bunlar "RGB Colors" olaraq bilinən Qırmızı, Yaşıl və Mavi rənglərdir. Bu rənglərin qarışığı ilə təbiətdəki bütün ara rənglər çıxarıla bilir. Bu rənglərin100 % nisbətində qarışığı ağ rəngi, heç işıq göndərilməməsi, yəni qaranlıq da qara rəngi meydana gətirir. Digər bütün ara rənglər isə bu ana rənglərin dəyişik nisbətlərdə qarışığıyla əldə edilir. Şüa dəstəsi ekrandakı fosfor təbəqəsinə göndərilərkən deşikli bir kölgə maskasından keçirlər. Bu maska şüanın yalnız öz rənginə aid olması istənilən yerlərə vurulmasını təmin edir. Ekrandakı hər piksel üç alt pikselə ayrılıb və kölgə maskasından süzülərək çox həssas nizamlıqla keçən elektron dəstəsi alt pikselləri ayrı-ayrı işıqlandırırlar. Nəticədə ana piksel, alt piksellerin birləşməsindən yaranan rəngi əks etdirir və televiziya ekranında o rəng görünür. Bu hadisə çox yüksək sürətdə olub saniyədə minlərlə dəfə edildiyindən, alınan televiziya siqnalı ekranda real zamanlı olaraq görünüş meydana gəlməsini təmin edir.
Azərbaycan televiziyası 1956-cı il fevralın 14-də fəaliyyətə başlayıb. Bakı televiziya mərkəzi üçün binanın inşasına 1954-cü ildə başlanıldı və telemərkəzin binası 1955-ci ilin sonunda təhvil verildi. 1956-cı ilin fevralına qədər Bakı studiyasının ara-sıra sınaq verilişləri yayımlanırdı. İlk veriliş günü ekranda Nəcibə Məlikova göründü və çıxışına "Göstərir Bakı!" kəlməsi ilə başladı. Həmin gün ekranda “Bəxtiyar” bədii filmi nümayiş etdirildi.
Bakı studiyası əvvəlcə həftədə iki, sonra üç dəfə 2 saatlıq proqramla efirə çıxırdı. İlk mərhələdə televiziya sahəsində mütəxəssislər olmadığından burada işləməyə radio, qəzet və teatr əməkdaşları dəvət edilirdilər. 70-ci illərdən etibarən, Azərbaycan televiziyasının gündəlik veriliş və proqramlarının yayım həcmi 10 saata, 80-ci illərdə 18 saata çatdırıldı. 2005-ci ilin yanvarından isə televiziya 24 saatlıq fasiləsiz yayıma keçdi. 1956-cı ildə teleqüllənin inşası hələ başa çatmamışdı. Ona görə də Bakı studiyasının ötürücüsü 44 metrlik adi neft buruğunda quraşdırıldı. 1957-ci ildə hündürlüyü 180 metr olan qüllə istifadəyə verildi. O zaman qüllənin vasitəsilə ötürülən verilişlərə yalnız paytaxtda və onun ətrafında baxmaq mümkün idi. Proqram saatının artırılması, qabaqcıl texnologiyanın rabitə və telekommunikasiya sistemində tətbiq olunması yeni teleqüllənin ucaldılmasını tələb edirdi. 1979-cu ildə Rabitə Nazirliyi Bakıda 310 metrlik teleqüllənin tikilməsi üçün fəaliyyətə başladı. Təməli 1981-ci ildə qoyulan yeni televiziya qülləsi 1996-cı il iyunun 7-də istifadəyə verildi. 2004-cü ilin fevralından başlayaraq AzTV-nin proqramlarının Avropa ölkələrində daha keyfiyyətli yayımı təmin edildi. Bu məqsədlə Teleradio İstehsalat Birliyinin mütəxəssisləri teleqüllə kompleksində yeni rəqəmsal televiziya – Up-link stansiyasını quraşdırdılar. İndi Azərbaycan televiziyasının verilişləri həmin stansiyadan Avropaya "Hot Bird" və "SESAT", Şimali Amerikaya "Galaxy 25", Asiyaya "Turksat 1C" peykləri vasitəsilə yayılır. 2007-ci ildə Avropaya yayımın texniki müvafiqliyinə görə Azərbaycan Televiziyası "Avropa keyfiyyəti" medalına layiq görülüb.
| |||