Elektrik cərəyanı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Əllə geri qaytarma Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 2:
[[Şəkil:Steckdose.jpg|thumb|[[Taxıc]] – elektrik cərəyanı sistemində bir həlqə]]
'''Elektrik cərəyanı''' – [[elektron]]ların və ya [[ion]]ların materialda və ya [[vakuum]]da nizamlanmış hərəkətidir.
''Elektrik cərəyanı'' – yüklü hissəciklərin nizamlı hərəkətinə deyilir.
== Tarixi ==▼
''Cərəyan şiddəti'' - ədədi qiymətcə <math>dt</math> müddətində naqilin en kəsiyindən keçən <math>dq</math> yükünün bu yükün keçmə müddətinə olan nisbətinə bərabərdir:
<math>I={dq \over dt}</math>
Onda xüsusi halda sabit cərəyan (<math>I=const</math>) üçün alarıq:
<math>I={q \over t}</math>
Cərəyan şiddəti nəzəri olaraq
<math>I=qnvS</math>
düsturu ilə də hesablanır. Burada, <math>q</math> - zərrəciyin yükü, <math>n</math> - konsentrasiyası, <math>v</math> - nizamlı hərəkət sürəti, <math>S</math> isə naqilin en kəsiyinin sahəsidir.
''Ampermetr'' – cərəyan şiddətini olçən cihazdır.
''Dövrə hissəsindəki cərəyan şiddəti,'' həmin hissənin uclarındakı gərginliklə (<math>U</math>) düz, bu hissənin müqaviməti (<math>R</math>) ilə tərs mütənasibdir.
<math>I={U \over R}</math>
Bunu ilk dəfə alman alimi Georq Simon Om təcrübi olaraq tapmışdır və Om qanunu adlanır.
''Qapalı dövrədəki cərəyan şiddəti'' – elektrik hərəkət qüvvəsinin (
<math>I={\varepsilon \over r+R}</math>
<math>r</math> dövrənin daxili, <math>R</math> isə xarici müqavimətidir.
▲== Tarixi ==
Elektrik cərəyanının tətbiqi XIX əsrdən [[teleqraf]] və qalvanika ilə başlayır. Əvvəllər [[batareya]]dan alınan cərəyan məişətdə kifayət edirdisə, sonralar yüksək cərəyan şiddətinə ehtiyac yaranır. Bu ehtiyac 1866-cı ildə [[Verner fon Simens]]in [[generator]]u ixtira etməsi ilə ödənə bilir. 1880-ci ildən generatorlar getdikcə inkişaf edərək böyük cərəyan şəbəkəsini təmin edir. İlk zamanlarda elektrik cərəyanından məişətdə və evlərdə elektrik lampalarının közərdilməsi üçün istifadə edilir. Lampaların geniş tətbiqi nəticəsində böyüyən elektrik şəbəkəsi üçün elektrik stansiyaları tikilir. Bunlar öncə su turbinləri ilə hərəkətə gətirilirdisə də sonralar istilik maşınlarından da istifadə edildi. XX əsrin əvvəlindən yüksək gücə malik turbinlər tətbiq edilirlər. Elə həmin zamandan sabit və dəyişən cərəyan arasında gedən mübarizə dəyişən cərəyanın qalibi ilə nəticələnir.Çünki, dəyişən cərəyanın uzaq [[məsafə]]yə ötürülməsi asan idi və bu cərəyanı transformasiya etmək heç bir problem yaratmırdı.
Sətir 11 ⟶ 42:
* ''Sabit elektrik cərəyanı''
Bu cərəyan zamandan asılı olaraq sabit gərginliyə və istiqamətə malikdir. Bütün məişət cihazları (radio, televizor, kompüter,
* ''Dəyişən elektrik cərəyan''
Sətir 20 ⟶ 51:
== Cərəyan şiddəti vahidi ==
'''Cərəyan şiddəti vahidi''' – elə cərəyanın şiddəti götürülür ki, bu cərəyan vakuumda bir-birindən
▲''Elektrik cərəyanı'' – yüklü hissəciklərin nizamlı hərəkıtinə deyilir. ''Cərəyan şiddəti'' - ədədi qiymətcə t müddətində naqilin en kəsiyindən keçən q yükünün bu yükün keçmə müddətinə olan nisbətinə bərabərdir: J=q/t.Onda,q=Jt. ''Elektrik yükü vahidi'' – cərəyan şiddəti 1 A olan naqilin en kəsiyindən 1saniyədə keçən yük götürülür və fransız fiziki Kulonun şərəfinə 1 Kulon = 1 Kl adlandırılır. Yəni, elektrik yükü vahidi törəmə vahiddir. 1 Kl = 1 A·san.
▲''Qapalı dövrədəki cərəyan şiddəti'' – elektrik hərəkət qüvvəsinin (ε) dövrənin tam müqavimətinə olan nisbətinə bərabərdir: J=ε/(r+R).
==
İstənilən qalvanik element üçün xarakterik olan elə bir kəmiyyət, elektrik hərəkət qüvvəsi (ε) , daxil etmək olar ki, onun dövrənin tam Elektrik müqaviməti müqavimətə nisbəti dövrədəki Cərəyan şiddəti cərəyan şiddətini versin. Elektrik hərəkət qüvvəsinin (
Qalvanik elementin
== Mənbə ==
| |||