Şirvan (tarixi ərazi): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 42:
== Adın etimologiyası ==
Şirvan toponiminə bir sıra ölkələrin yer adlarında – [[Türkiyə]]nin [[Cənub-şərqi Anadolu regionu]]nda, Şimali [[İraq]]da, [[Cənubi Azərbaycan]]da (qərb hissəsi, [[Xoy]]dan cənubda) və [[Xorasan]] yaxınlığında rast gəlinir. Şirvan İraq tayfalarından birinin adı kimi də çəkilir. <ref>Cyce Axмaд. Aтлac. Бarдaд, 1371-1952</ref> Lakin bütün ərəb mənbələrində Şirvan adı ilə yanaşı Şərvan formasına da təsadüf edilir. Bunu gürcü salnamələri da təsdiq edir. <ref>
== Ərazisi ==
Sətir 80:
Massagetlər Baş Qafqaz silsiləsi ilə dəniz sahili arasında, Dərbənddən Abşerona və Muğan düzünə qədərki bərəkətli vilayətdə məskun idilər. Bu ərazilər [[Samurçay]]ın aşağı axını və cənuba doğru axan başqa çaylar vasitəsilə suvarılırdı. <ref>K.B.Tpeвep. Oчepки пo иcтopии и кyльтype Kaaжaзcкoй Aлбa-нии. M.-Л.. 1959, c.192</ref>. VII əsr məxəzində Samur və Gilgilçay çayları arasındakı düzənlik ''Mazkutk'' <ref>C.T.Epeмян. Apмeния пo "Aшxapaцyйuy" (Apмянcкaя гeoгpaфия VII в.j, нa apмянcк. яз., Epeвaн, 1963, c.64.</ref>, IX-X əsrlər ərəb mənbələrində Məsqət <ref>Compendшm libri Kitab al-Boldan auctore Ibn al Fakih al- Hamadhani, BGA, V, ed. M.J. de Goeje. Lugd. Batav, 1885, s.293, 297-298</ref> <ref>İbn Xordadbeh, s.173</ref> <ref>Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa.c.108-115</ref>, sonralar orta əsrlərdə isə [[Müşkür]] <ref>Mинopcкий. Иcтopия Шиpвaнa, c. 180-185</ref> adlanmışdır. Artıq eramızın I əsrində [[Massagetlər|maskutların]] öz hökmdarlığı var idi. Hökmdarlığın paytaxtı adı ehtimal ki, Xosrov Ənuşirəvan tərəfindən məğlub edilmiş (VI) çol adlı türk tayfasının adından götürülmüş Çor, yaxud Çol şəhəri idi. <ref>Mapквapт. Epaншaxp, c.73</ref> <ref>A.И.Koлecникoв. Иpaн в нaчaле VII. Пaлecтинcкий cб. вып.XXII/LXXXV, Л., 1970, cr.97, 99.</ref>
Məlumdur ki, [[Skiflər|skif]] tayfaları [[Azərbaycan]]dan keçmiş və şübhəsiz, onların müəyyən hissəsi bu bölgədə məskən salmışdı. Bunu arxeoloji materiallar da təsdiqləyir. <ref>C.Б.Aшypбeйли. Oчepк иcтopии cpeднeвeкoвoгo Бaкy. Бaку, 1964, c.25-26</ref>. [[Quba]] rayonunun, [[Abşeron]]un və [[Muğan]]ın bir sıra toponimləri irandili leksikaya mənsubdur.<ref> Бaкиxaнoв, c.19</ref> <ref>Aшypбeйли. Toпoнимикa, c.54-60</ref> Erməni, ərəb və fars mənbələrinin verdiyi məlumata görə, Sasani hökmdarları, [[I Qubad]], [[I Xosrov Ənuşirəvan]] V-VI əsrlərdə özlərinin şimal sərhədlərini köçəri türklərin basqınlarından qorunmaq üçün bir sıra istehkamlar və Dərbənd divarını tikdirmiş, <ref>Eгишe, c.92, 117-118</ref> <ref>əl-Məsudi. Mürüc... s.213</ref> <ref>əl- Bəlazuгi, s.5-7</ref> [[Lahican]], [[Təbəristan]], [[Gilan]] və s. yerlərdən bəzi irandilli tayfalar şimal-şərqi Azərbaycana, daha doğrusu, Şirvan vilayəti bölgəsinə köçürmüşdülər. Bu adlar həmin zonanın toponimikasında da əksini tapmışdır. (Şirvan, [[Lahıc]] – [[İsmayıllı]] rayonunda, [[Ləhəş]] – Abşeronda, Təbərsəran – Cənubi Dağıstanda, [[Gürgan]] – Abşeronda və s. Bəzi tədqiqatçıların (A.A. Bakıxanov<ref>
[[Şəkil:Əli Məhəmməd oğlunun düzəltdiyi bürünc lüləyin, Şirvan, 1206, Ermitaj.jpg|thumb|left|300px|Əli Məhəmməd oğlu Şirvaninin düzəltdiyi bürünc lüləyin, Şirvan, [[1206]],
Ərəb müəlliflərinin məlumatına görə, [[Muğan]] əyalətində körfəzdən aralı [[maqlar]]ın yaşadığı böyük kənd var idi. <ref>A1-Istakhri. Kitab masalik al-mamalik. BGA, ed. M.J. de Goeje, I Lugd, Batav., 1870, s.190</ref> Bəzi alimlərin fikrincə, Muğanda qədim maq tayfası yaşamış, [[Sasanilər]] dövründə və daha əvvəl onlarm arasında kahinlər təbəqəsi yaranmışdı. Muğan sözü bir çox şərq, o cümlədən Muğan düzü, <ref>И.M.Дьякoнoв. Иcтopия Mидии. M.,-Л., 1956, c.374-379</ref> <ref>Иrpap Aлиeв. Иcтopия Mидии. Бaкy, 1960, c.302-303.</ref> Muğan şəhəri toponimik terminlərinin əsasını təşkil edir.
| |||