|
=== Müstəqillik və genişlənmə (1776–1865) ===
{{Ətraflı|[[ABŞ İstiqlal müharibəsi]], [[ABŞ istiqlal bəyannaməsi]], [[Amerika inqilabı]] və [[ABŞ ərazisinin formalaşması]]}}
[[File:Declaration independence.jpg|thumb|''[[İstiqlal bəyannaməsi (Trambull)|İstiqlal bəyannaməsi]]'', [[Con Trambull]]]]
1781-ci ildə [[Yorktaun mühasirəsi|Yorktaunda]] qətiyyətli Franko-Amerika qələbəsindən sonra<ref>Greene and Pole, ''A Companion to the American Revolution'' p 357. Jonathan R. Dull, ''A Diplomatic History of the American Revolution'' (1987) p. 161. Lawrence S. Kaplan, "The Treaty of Paris, 1783: A Historiographical Challenge", ''International History Review'', Sept 1983, Vol. 5 Issue 3, pp 431–442</ref> Britaniya [[Paris sülh müqaviləsi (1783)|1783-cü il sülh müqaviləsini]] imzaladı, Amerikanın suverenliyi beynəlxalq səviyyədə tanındı və [[Missisipi çayı]]nın şərqindəki bütün torpaqlar bu ölkəyə verildi. Milliyətçilər 1788-ci ildə ştat qurultaylarında [[ABŞ Konstitusiyasının ratifikasiyası|ratifikasiya edilmiş]] [[ABŞ Konstitusiyası]]nın yazılıdığı 1787-ci il [[Konstitusiya qurultayı (ABŞ)|Filadelfiya qurultayına]] rəhbərlik etdilər. 1789-cu ildə federal hökumət əlverişli nəzarət və balans yaratma prinsipi ilə üç şöbə olmaqla yenidən təşkil edildi. [[Kontinental Ordu]]sunu qələbəyə aparan [[Corc Vaşinqton]] yeni konstitusiya ilə seçilən ilk [[ABŞ Prezidenti|prezident]] oldu. [[İnsan hüquqları|Fərdi azadlıqların]] məhdudlaşdırılmasını federal səviyyədə qadağan edən və bir sıra hüquqi müdafiəni təmin edən [[hüquqlar haqqında Bill]] 1791-ci ildə qəbul edildi.<ref name="BoyerJr.2007">[[#Boyer|Boyer, 2007]], pp. 192–193</ref> ▼[[ABŞ İstiqlal müharibəsi]] Avropa hakimiyyətinə qarşı müstəqillik uğrunda ilk uğurlu müstəmləkə müharibəsi idi. Amerikalılar hökumətin xalqın yerli qanunvericilikdə ifadə edilən iradəsinə uyğun olan bir "[[ABŞ-da respublikaçılıq|respublikaçılıq]]" ideologiyası hazırladılar. Onlar [[ingilislərin hüquqları]]nı və "təmsilçiliyi olmayanlardan vergitutmama" hüquqlarını tələb etdilər. İngilislər imperiyanı parlament vasitəsilə idarə etməkdə təkid edirdilər və [[Amerika inqilabı|münaqişə]] müharibəyə çevrildi.<ref name="Humphrey2003">{{cite book |author=Humphrey, Carol Sue |title=The Revolutionary Era: Primary Documents on Events from 1776 To 1800 |url=https://books.google.com/books?id=19NWMZ6Ec_sC&pg=PA8 |year=2003 |publisher=Greenwood Publishing |isbn=978-0-313-32083-5 |pages=8–10}}</ref>
[[İkinci Kontinental konqres]] uzun bir preambulada onların ayrılmaz hüquqlarının Böyük Britaniya tərəfindən mühafizə edilmədiyini bildirən [[ABŞ istiqlal bəyannaməsi|İstiqlal bəyannaməsini]] yekdilliklə qəbul etdi. Hər il iyulun dördüncü günü [[Müstəqillik günü (ABŞ)|Müstəqillik günü]] kimi qeyd olunur:<ref name="YoungNash2011" /> "... burada bu vaxta qədər 'Birləşmiş Koloniyalar' sözləri istifadə edilir, bu müraciət forması gələcəkdə 'Birləşmiş Ştatlar' kimi dəyişdirilə bilər".{{sfn|Samuel|1920|p=323-324}} 1777-ci ildə [[Konfederasiyanın Maddələri]] 1789-cu ilə qədər fəaliyyət göstərən mərkəzləşməmiş bir hökumət qurdu.<ref name="YoungNash2011">{{cite book |author1=Fabian Young, Alfred |author2=Nash, Gary B. |author3=Raphael, Ray |title=Revolutionary Founders: Rebels, Radicals, and Reformers in the Making of the Nation |url=https://books.google.com/books?id=QEzaLJ4u_MEC&pg=PA4 |year=2011 |publisher=Random House Digital |isbn=978-0-307-27110-5 |pages=4–7}}</ref>
[[Şəkil:U.S. Territorial Acquisitions.png|thumb|left|1783-1917-ci illərdə [[ABŞ ərazilərinin satın alınması]] xəritəsi.]]
▲1781-ci ildə [[Yorktaun mühasirəsi|Yorktaunda]] qətiyyətli Franko-Amerika qələbəsindən sonra<ref>Greene and Pole, ''A Companion to the American Revolution'' p 357. Jonathan R. Dull, ''A Diplomatic History of the American Revolution'' (1987) p. 161. Lawrence S. Kaplan, "The Treaty of Paris, 1783: A Historiographical Challenge", ''International History Review'', Sept 1983, Vol. 5 Issue 3, pp 431–442</ref> Britaniya [[Paris sülh müqaviləsi (1783)|1783-cü il sülh müqaviləsini]] imzaladı, Amerikanın suverenliyi beynəlxalq səviyyədə tanındı və [[Missisipi çayı]]nın şərqindəki bütün torpaqlar bu ölkəyə verildi. Milliyətçilər 1788-ci ildə ştat qurultaylarında [[ABŞ Konstitusiyasının ratifikasiyası|ratifikasiya edilmiş]] [[ABŞ Konstitusiyası]]nın yazılıdığı 1787-ci il [[Konstitusiya qurultayı (ABŞ)|Filadelfiya qurultayına]] rəhbərlik etdilər. 1789-cu ildə federal hökumət əlverişli nəzarət və balans yaratma prinsipi ilə üç şöbə olmaqla yenidən təşkil edildi. [[Kontinental Ordu]]sunu qələbəyə aparan [[Corc Vaşinqton]] yeni konstitusiya ilə seçilən ilk [[ABŞ Prezidenti|prezident]] oldu. [[İnsan hüquqları|Fərdi azadlıqların]] məhdudlaşdırılmasını federal səviyyədə qadağan edən və bir sıra hüquqi müdafiəni təmin edən [[hüquqlar haqqında Bill]] 1791-ci ildə qəbul edildi.<ref name="BoyerJr.2007">[[#Boyer|Boyer, 2007]], pp. 192–193</ref>
1808-ci ildə federal hökumət beynəlxalq qul ticarətinin cinayət olduğunu qəbul etməsinə baxmayaraq, 1820-ci ildən sonra [[Dərin Cənub]]da yüksək gəlirli pambıq əkini və bununla birlikdə qul sayı kəskin artdı.<ref name="Cogliano2008">{{cite book |author=Cogliano, Francis D. |title=Thomas Jefferson: Reputation and Legacy |url=https://books.google.com/books?id=1f-wAfE0mpsC&pg=PA219 |year=2008 |publisher=University of Virginia Press |isbn=978-0-8139-2733-6 |page=219}}</ref><ref>[[#Walton|Walton, 2009]], p. 43</ref><ref>[[#Gordon|Gordon, 2004]], pp. 27,29</ref> [[İkinci Böyük Oyanış]], xüsusilə 1800-1840-cı illər milyonları [[Yevangelizm|yevangel]] protestantına çevrdi. Bu, şimalda [[ABŞ-da abolisionizm|abolisionizm]] daxil olmaqla bir çox ictimai islahat hərəkatlarını gücləndirdi;<ref name="Clark2012iu">{{cite book |author=Clark, Mary Ann |title=Then We'll Sing a New Song: African Influences on America's Religious Landscape |url=https://archive.org/details/thenwellsingnews0000clar/page/47 |date=May 2012 |publisher=Rowman & Littlefield |isbn=978-1-4422-0881-0 |page=[https://archive.org/details/thenwellsingnews0000clar/page/47 47]}}</ref> cənubda metodistlər və baptistlər qul əhalisi prozelitizm edirdilər.<ref>Heinemann, Ronald L., et al., Old Dominion, New Commonwealth: a history of Virginia 1607–2007, 2007 {{ISBN|978-0-8139-2609-4}}, p.197</ref>
|
