12:42, 16 yanvar 2021 tarixindəki versiya redaktə 212.47.136.102 (müzakirə) →‎Etimologiya Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə ← Əvvəlki redaktə		18:24, 16 yanvar 2021 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Verman1 (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər, Səhifə addəyişdiriciləri, Rolbakerlər 29.573 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Teq: SWViewer [1.4] Sonrakı redaktə →
Sətir 37: Çox zaman Qafqaz avar xalqıni qədim türk soylu avarlarla səhv salırlar, Qədim, yəni türk kimi qəbul olunan avarlardır. Onlara bəzi ədəbiyyatlarda əsl avarlar da deyirlər. 555-ci ildə Göytürklər tərəfindən qərbə sürgün olunmuşlar. Sürgün zamanı isə onlara bir çox millətdən insanlar qoşulmuşdur. Avarlar Avropaya çatan zaman artıq avar xalq anlamını itirmişdir. Avar ordusunda olan hər bir hun, xəzər, monqol hamısı avar adlandırılmışdır. Bu xalqların böyük qismi qıyıqgözlü idi. Tarixçi Walter Pohl avarları uzun müddət araşdırdıqdan sınra bu fikrə gəlmişdir: Avarlar cox böyük tarixə məxsusdurlar və Göytürk tabeçiliyində yaşamaq istəməyən xalqların qarışmasından yaranmışlar. ~~'''~~==Avar Xaqanlığı~~'''~~== 562-ci ildə qurulmuşdur. Hökmdarları olan Bayan Xaqan çox güclü döyüşçü və rəhbər idi. O türklərlə birləşərək german, slavyan, bizans və frank torpaqlarına yürüşlər təşkil etmişlər. 586-cı ilə kimi Karpatın hamısını, Balkanların da yarısından çoxunu ələ keçirmişlər. Lakin onlar İstanbulu da fəth etmək istəyirdilər. Lakin dəniz donanmaları olmadıqlarına görə bu istəkləri baş tutmamışdır. Avar Xaqanları işğal olunmuş torpaqlarda möhkəmlənmək əvəzinə yeni-yeni ərazilərin alınmasına çalışırdılar. Onlar ilk növbədə frankların ən təhlükəli düşmənləri idilər. 8-ci əsrin sonlarına yaxın franklar qonşu tayfalarla birləşərək avarlar üzərinə hücuma keçmişlər və onları ağır məğlubiyyətə uğratmışlar. 803-804-cü illərdə isə bütün Avar torpaqları Bulqarlar tərəfindən alınmışdır və bu Avar Xaqanlığının sonu olmuşdur.▼ ▲562-ci ildə qurulmuşdur. Hökmdarları olan Bayan Xaqan çox güclü döyüşçü və rəhbər idi. O türklərlə birləşərək german, slavyan, bizans və frank torpaqlarına yürüşlər təşkil etmişlər. 586-cı ilə kimi Karpatın hamısını, Balkanların da yarısından çoxunu ələ keçirmişlər. Lakin onlar İstanbulu da fəth etmək istəyirdilər. Lakin dəniz donanmaları olmadıqlarına görə bu istəkləri baş tutmamışdır. Avar Xaqanları işğal olunmuş torpaqlarda möhkəmlənmək əvəzinə yeni-yeni ərazilərin alınmasına çalışırdılar. Onlar ilk növbədə frankların ən təhlükəli düşmənləri idilər. 8-ci əsrin sonlarına yaxın franklar qonşu tayfalarla birləşərək avarlar üzərinə hücuma keçmişlər və onları ağır məğlubiyyətə uğratmışlar. 803-804-cü illərdə isə bütün Avar torpaqları Bulqarlar tərəfindən alınmışdır və bu Avar Xaqanlığının sonu olmuşdur ~~==== Qafqaz və Türk Avarlarının oxşar cəhəti ====~~ ~~Qafqaz və Türk Avarlarının yalnız bir oxşarlığı mövcuddur.~~ ~~Adları…~~ * “Avar” kəliməsinin bir neçə dildə izahı verilmişdir. Tarixçi Vasili Abayev bu sözün fars sözü olduğunu bildirmişdir. Mənasını isə “gətirmək”, “həll etmək” kimi göstərmişdir. * Qafqaz dillərində (avar, dargin) mənası isə “peyğəmbər”, “elçi” mənasını verir (avarag). * Türkcə izahında isə “avara”, “sərsəri” mənalarına gəlinir. * Qədim erməni qaynaqlarında və Göytürk qaynaqlarında Apar olaraq verilmişdir. Mənası “götürən” və ya “üsyan edən”dir. Qafqaz Avarlarının isə əsl adları “maarul”dur. Avar adını maarullara ruslar vermişlər. Bu da bəzi tarixçilərə görə qədim avarlara bənzədildiyinə görə baş vermişdir. Belə ki, slavyanlar qədim Avarların döyüş qabiliyyətinə bələd idilər. Maarullar eyni şücaəti yüzillər sonra göstərdiklərinə baxmayaraq onlara bu ad verilmişdir. Məna isə qədim avarlarda olduğu kimidir. ~~==== Qafqaz və Türk Avarlarının fərqli cəhətləri ====~~ ~~Qafqaz və Türk Avarlarının bir çox fərqləri mövcuddur. Başlıca olaraq dilləri fərqlidir.~~ Joseph Greenbergə (linqvist – Qafqaz xalqlarının dil müxtəlifliyinin müəyyən edilməsində rəhbər şəxs) görə Qafqaz avar dili və türk dilinin oxşarlığı yalnız 1,86% təşkil etmişdir. Halbuki avar və rus dilinin oxşarlığı 4,29%-dir. Belədirsə, o zaman avarlar rusdur? Təbii ki yox. Hər bir dilə qonşu xalqların dilindən müəyyən sözlər keçmişdir. Bu avarlarda da belədir. Azərbaycan dilində hər 5 sözdən biri ərəb-fars mənşəlidir. Bu 20% deməkdir. Lakin heç kim özünə ərəb və ya fars demir. Bir millət özünə hansı adı verirsə hamı da o cür qəbul etməlidir. ~~Qafqaz avarlarının türklərdən əsas fərqini isə bu cür izah edərdim.~~ Bəzi sözlər vardır ki, onlar demək olar ki bütün türk dillərində saxlanmışdır. Buna misal olaraq “qan”, “ana”, “at”, “gün” və s. kimi sözləri göstərmək olar. Bu sözlər çox az dəyişərək bütün türk dillərində saxlanmışdır. Ancaq avar dilində tərcümələri müvafiq olaraq “bi”, “ebel”, “çuy (ço)” və “q`o”dur. Bu da bu dillərin tamamilə fərqli olduğunu bir daha sübut edir. Genetik cəhətdən də fərq mövcuddur. Belə ki, Dağıstan avarları üzərində aparılan genetik təcrübələrə əsasən digər Qafqaz xalqlarındakı kimi 65% həcmində J1 Haploqrup tapılmışdır. Bu Haploqrup olan xalqlar isə qədim dövrdə Hürri-Urartu dil qrupuna aid xalqlar idi. Avarların da məhz o xalqlardan gəldiyini demək olar. Daha bir fərq isə mədəniyyət fərqləridir. Bilindiyi kimi, Avar musiqisi digər Qafqazdilli xalqların musiqisinə bənzəyir. Türk xalqlarının demək olar ki, hamısının özünəməxsus musiqi və rəqsləri vardır. == Məskunlaşma == Azərbaycanda avarlar əsasən [[Balakən\|Balakən rayonunun]] [[Qabaqçöl\|Qabaqçöl qəsəbəsində]]<ref name="Əhalisi">Balakən Rayon İcra Hakimiyyəti: Rayon haqqında: [http://balaken-ih.gov.az/page12/Əhalisi.html Əhalisi]</ref>, [[Mahamalar]]<ref name="Əhalisi" />, [[Mazımqara]]<ref name="Əhalisi" /> kəndlərində, [[Zaqatala rayonu]]nun [[Uzuntala (Zaqatala)\|Uzuntala]], [[Ziliban]]<ref name="Этнические и национальные группы">Ежедневный информационный ресурс - "[http://www.azeri.ru/ Azeri.ru] - Азербайджанцы в России": [http://www.azeri.ru/az/etno/etnicheskie_i_nac_gruppi/ Этнические и национальные группы]: Аварцы</ref>, [[Mazıx]]<ref name="Этнические и национальные группы" />, [[Car]]<ref name="Этнические и национальные группы" />, [[Axaxdərə]] kəndlərində yaşayırlar. === Avarlar Azərbaycanda === Bu rayonlar ərazisində [[avar dili]]ndə ümumilikdə 260 sinfi olan 19 məktəb fəaliyyət göstərir və bu məktəblərdə 7 minə yaxın şagird təhsil alır.2009-cu ildə aparılmış siyahıya almaya əsasən Azərbaycanda 49,8 min nəfər avar yaşayır. Lakin bu rəsmi rəqəmlər deyil, mənbələr əsas verir ki əslində avarlarin sayi Azərbaycanda bir neçə dəfə çox ola bilər, pasport qeydiyyatlari zamani milliyətin hansı göstərilməsinə uyğun olaraq. Sətir 125 ⟶ 100: * [[Avar xaqanlığı]] * [[Dağıstan]] == Mənbə == * Dünya xalqları. Ensiklopedik lüğat. Bakı.1998.

Avarlar (qafqazdilli): Redaktələr arasındakı fərq