|
#İSTİQAMƏTLƏNDİRMƏ [[İstixana ağqanadlısı]]
Ağqanadlının ''Trialeurodes vaporarium West. (Hemiptera:Aleyrodidae) istixana şəraitində biologiyası.
== Haqqında ==
Məlum olduğu kimi, zərərverici cücülər digər bitkilər kimi bostan-tərəvəz bitkilərinin də məhsuldarlığının aşağı düşməsinə səbəb olurlar və bunların içərisində ağqanadlılar əsas zərərvericilərdən hesab olunur. Onlar bitkilərin şirəsi ilə qidalanaraq, gövdə və budaqları deformasiyaya uğradır, fotosintez və tənəffüs prosesini pozur. Yarpaqlar və meyvələr tökülür, bitki zəifləyir. Bostan - tərəvəz zərərvericilərdən biri də polifaq zərərverici olan istixana ağqanadlısıdır (''Trialeurodes vaporariorum'' West''.).'' Pomidor yetişdirilən istixanalarda apardığımız müşahidələr nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir ki, pomidor kollarının istixana ağqanadlısı ilə yoluxması müxtəlifdir. Aşağı yarusdakı yarpaqlar ağqanadlılar tərəfindən az zədələnir. Alt yarusda yarpaqların üzərində yalnız 3-4 qanadlı fərdə və sürfəyə rast gəlinir. Orta yarusdakı yarpaqlar aşağıdakılara nisbətən daha çox yoluxmuş olur. Orta səviyyədə olan yarpaqlar üzərində istixana ağqanadlısının həm yumurta, həm sürfə və puplarına, həm də çoxlu miqdarda qanadlı fərdlərinə rast gəlinir. Lakin pomidor kollarının üst yarusunda olan yarpaqlar zərərverici ilə daha çox zədələnmiş olur, onların üzərində çoxlu miqdarda yumurtalara, sürfələrə, puplara rast gəlinir. Yuxarı yarusda qanadlı fərdlər də külli midarda olur. 1 yarpaq üzərində 138 qanadlı fərd, 120 sürfə və 80-90 ədəd yumurta sayılmışdır. Üst qatdakı yarpaqların epidermis hüceyrələri daha yumşaq olur, buna görə də yetkin fərdlərin yarpağı deşib bitki şirəsi ilə qidalanması asanlaşır.
Ağqanadlının yetkin fərdinin bədəni açıq-sarı rəngli olub, qanadları ağ və ləkəsizdir. Dişi fərd 1,1 mm, erkək fərd isə 0,9 mm uzunluğundadır. İnkişafları yumurta, I-IV yaşlı sürfələr, pup və imaqo mərhələlərindən ibarətdir. Yumurtaları sarı rəngli olub, 8 – 9 gündən sonra qaralır. Yumurtalar adətən yarpağın alt, bəzən də üst tərəfinə qoyulur. Yumurta qoyma zamanı dişi fərd xortumunu yarpağın üst səthinə sancır, onun ətrafında fırlanır və yumurtalarını dairəvi formada yarpağın səthinə düzür. Dişi fərdlər yumurtaları topa yaxud tək-tək qoyur. Belə topalarda 6-10 yumurta olur. Ağqanadlının sürfə, pup mərhələlərinin inkişafı birlikdə 12-15 gün çəkir. Sürfələr 4 yaş dövrü keçirir. Azhərəkətli sürfələr inkişafının ilk fazalarında yaxşı inkişaf etmiş ağız aparatı, dördbuğumlu bığcıq və ayaqlarla təhciz olunmuşdur. Pup mərhələsinə keçidlə əlaqədar olaraq bığcıq və ayaqları atrofiya olunur. Yüksək temperatur (38- 40<sup>o</sup>C) və aşağı rütubət (30-40%) ağqanadlılara mənfi təsir göstərir. Onların bir qismi məhv olur, bir qismi isə uçub açıq sahələrə gedir.
Ağqanadlılar istixanalarda başlıca zərərvericilərdən sayılır. Onlar sürətlə yayıla bilmə xüsusiyyətinə malikdirlər. İstixanalarda ağqanadlılara qarşı mübarizə məqsədilə kimyəvi mübarizə üsulundan istifadə olunur. Ekoloji problemlərlə zəngin olan müasir dövrümüzdə zərərvericilərə qarşı mübarizə tədbirləri kənd təsərrüfatı üçün geniş əhəmiyyətli, səmərəli, insan və ətraf mühit üçün təhlükəsiz olmalıdır. Buna görə də kənd təsərrüfatı zərərvericilərinə qarşı mübarizədə əsas üstünlük bioloji və inteqrir mübarizə üsuluna verilməlidir.
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{qaralama}}
|
