Kinayə: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 7:
{{sitat|Nə var? Nə deyirsən, vəfalı yarım?}}
Səməd Vurğunun "Vaqif" dramından götürülmüş bu misrada Vaqif ona xəyanət etmiş Xuramanı "vəfalı yar" adlandırmış və bununla da kinayədən istifadə etmişdir. Bədii əsərdə bəzən müsbət cəhətin bilərəkdən istehza ilə mənfi planda təqdim edilməsi ilə də kinayə yaratmaq olur. Məsələn, [[Cəlil Məmmədquluzadə]] "Sizi deyib gəlmişəm..." məqaləsində yazır: "Sözümü tamam etdim, ancaq bir üzrüm var: Məni gərək bağışlayasınız, ey mənim türk qardaşlarım ki, mən sizlə türkün açıq dili ilə danışıram. Mən onu bilirəm ki, türk dili danışmaq eyibdir və şəxsin elminin azlığına dəlalət edir". Göründüyü kimi, yazıçı türk (Azərbaycan) dilini uca tutmaq kimi müsbət cəhəti mənfi planda - "türk dili danışmaq eyibdir" şəklində təqdim etməklə, kinayə yaratmışdır. Ümumiyyətlə, Cəlil Məmmədquluzadənin əsərlərində kinayənin təzahür halları (tərif, [[tənqid]], təəssüf və töhmətləndirmə, qorxutma, aşkar yalan söyləmə yolu ilə kinayə yaradılması və s.) çox rəngarəngdir.
[[Cəlil Məmmədquluzadə]], [[Mirzə Ələkbər Sabir]], [[Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev]] və başqa [[mollanəsrəddinçilər]] satirik-kinayəli nitqin klassik nümunələrini yaratmışlar. “Molla Nəsrəddin” jurnalı ədəbiyyatımızda kinayədən istifadə sahəsində ənənə yaratmışdır. Cəlil Məmmədquluzadənin əsərlərində kinayənin təzahür halları (tərif, [[tənqid]], təəssüf və töhmətləndirmə, qorxutma, aşkar yalan söyləmə yolu ilə kinayə yaradılması və s.) çox rəngarəngdir. MollanəsrəddinçilərOnlar bədii əsərdə təhkiyəni çox vaxt mənfi tipin təfəkkür və düşüncəsinə uyğun qurmaqla, özlərini mənfiliyin “tərəfdarı” kimi göstərməklə güclü kinayə yarada bilmişlər. Bu baxımdan “Molla Nəsrəddin” jurnalı ədəbiyyatımızda kinayədən istifadə sahəsində ənənə yaratmışdır.
 
 
[[Cəlil Məmmədquluzadə]], [[Mirzə Ələkbər Sabir]], [[Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev]] və başqa [[mollanəsrəddinçilər]] satirik-kinayəli nitqin klassik nümunələrini yaratmışlar. “Molla Nəsrəddin” jurnalı ədəbiyyatımızda kinayədən istifadə sahəsində ənənə yaratmışdır. Cəlil Məmmədquluzadənin əsərlərində kinayənin təzahür halları (tərif, [[tənqid]], təəssüf və töhmətləndirmə, qorxutma, aşkar yalan söyləmə yolu ilə kinayə yaradılması və s.) çox rəngarəngdir. Mollanəsrəddinçilər bədii əsərdə təhkiyəni çox vaxt mənfi tipin təfəkkür və düşüncəsinə uyğun qurmaqla, özlərini mənfiliyin “tərəfdarı” kimi göstərməklə güclü kinayə yarada bilmişlər.
 
Kinayənin eyham, istehza (ironiya), məsxərə və sarkazm kimi müxtəlif çalarları var. Eyham ibtidai, ilkin və nisbətən zəif kinayə tərzi, ikibaşlı söz, incə işarədir<ref name="">{{Kitab3 |müəllif=Kazımov Q. |başlıq= Bədii ədəbiyyatda komizm üsulları|yer= Bakı|nəşriyyat= |il=1987 |səhifə= }}</ref>. Cəlil Məmmədquluzadənin “Dəli yığıncağı” pyesində həkimin Azərbaycan dilini bilməyə-bilməyə xəstələri necə müalicə edəcəyindən söhbət etdikdə, obrazlardan biri yerli hakimin də dili bilmədiyini eyhamla xatırladır. [[Cəfər Cabbarlı]]nın “Sevil” pyesində Gülüşün, “Yaşar” pyesində İmamyarın dilində eyhamlardan istifadə olunmuşdur. Kinayənin ən kəskin forması [[satira]] və ya tərizdir. [[İstehza]] isə öz xüsusiyyətinə görə kinayənin orta məqamını ifadə edir. İstehza bəzən, kinayənin sinonimi kimi də işlədilir. Məsxərə də istehzaya yaxındır. Lakin ciddi, qəzəbli və bu mənada sarkazma meyilli istehzadan fərqli olaraq, məsxərədə tənqid obyekti çox lağa qoyulur. Buna görə də istehzaya nisbətən məsxərə daha çox gülüş doğurur. Başqa komizm üsullarından fərqli olaraq, kinayə daha çox [[intonasiya]] ilə bağlı olub, ondan doğur. Yazılı nitqdə isə [[eyham]] və [[işarə]]lərlə aydınlaşır.
== İstinadlar ==