Parfiya dövləti: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 5.250.215.62 (müzakirə) tərəfindən edilmiş 5774959 dəyişikliyi geri qaytarıldı.
Teqlər: Geri qaytarma Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
k 212.47.138.105 (müzakirə) tərəfindən edilmiş 5770214 dəyişikliyi geri qaytarıldı.
Teqlər: Geri qaytarma Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Sətir 31:
'''Mitridat (e.ə 171 - 138)''' isə Selevkilərlə vuruşmalarda Midiya və Mesapotamiyanı işğal edərək dövləti daha da gücləndirir. Ən qüdrətli zamanlarında imperiyanın sərhədləri Şərqi Anadoludan başlayaraq Şərqi İrana qədər geniş bir ərazini əhatə etmişdir. '''Böyük İpək Yolu''' üzərində yerləşən Parfiyada ticarət və iqtisadiyyat böyük sürətlə inkişaf edirdi. Parfiya Fars, Ellin və yerli mədəniyyətləri ustalıqla improvizə edərək özünəməxsus mədəniyyət imperiyası formalaşdırır. Quruluşunun ilk dövrlərində Arşakilər idarəçilik sistemlərində yunanları nümunə götürsə də, sonda İran ənənələrini davam etdirən idarəçiliyi mənimsədilər. Arşaki hökmdarları sələfləri Əhəmənilər kimi "'''Şahlar Şahı'''" titulunu daşıyırdılar. Öz sələfləri Əhəmənilərin qüvvətli mərkəzi dövlət sistemindən fərqli olaraq isə Arşakilər bir çox yerli hökmdarları '''vassal''' kimi qəbul edirdilər. Parfiya hökmdarları öz sərhədlərini genişləndirdikcə ölkənin paytaxtını '''Nisa'''dan Tiqris çayı sahilindəki '''Ktesifon'''a köçürdülər. İlk dövrlərdə Parfiyalılar qərbdə Selevkilər şərqdə isə İskitlər ilə müharibə aparırdılar. Lakin dövlət qərb istiqamətində genişləyərək nəhayət qədim dövrün digər qüdrətli dövləti olan Roma İmperiyası ilə toqquşmalı oldu. Parfiya Roma qüvvələrini e.ə 53-cü ildə baş verən [[Karr döyüşü]]<nowiki/>ndə və e.ə 40-39-cu illərdəki toqquşmalarda məğlub edərək Tir şəhəri istisna olmaqla Aralıq dənizinin şərq sahillərini ələ keçirdilər. Lakin Roma imperiyası [[Mark Antoni]] rəhbərliyində uğurlu əks hücuma keçdi, bu yürüş zamanı əsas nailliyyətlər Antoninin leytinantı Ventidi tərəfindən qazanıldı. Müxtəlif dövrlərdə bir çox Roma imperatorları və ya onların təyin etdikləri generallar Mesapotamiyanın işğalı üçün bir çox yürüşlər etdilər.
 
Daxili çəkişmələr və tez-tez baş verən vətəndaş müharibələri Parfiya dövlətini zamanla zəiflətməyə başladı. Nəhayət İranda İstəxrin yerli əhalihakimi ilə'''I açdırıbƏrdəşir''' buüsyan daqaldırıb mənimson balacaParfiya birşahı ev'''V 🏡🏠Artabanusu''' bub.e da224-cü birilində yerəöldürərək toplayıbParfiya kitabdövlətinin nəşrvarlığına olunubson qoydunəticələri'''Sasanilər''' ləğvdövlətini olunubyaratdı. buSasanilər gün aldıqİranqurtarmasıİraq Ebölgələrini bumüsəlmanlar datərəfindən menimdisüquta müəlliməuğradıldıqları 7-ci atınəsrə zəhmətqədər tələbidarə ediretdilər. kimdənsəArşakilər asılısülaləsi olanisə uşaqlaröz buvarlığını günşimalda Albaniya, İberiyada və Azərbaycandigər diliölkələrdə bkamandasidiqoruyub varsaxlaya idibildi.
 
Parfiya haqqında bizə məlum olan mənbələr əsasən Roma və yunan tarixçilərinin əsərlərindən əldə edilir, lakin azsaylı yunan, parfiya və başqa dillərdə yazılmış Parfiya mənbələri də elmə məlumdur. Həmçinin Han sülaləsi tərəfindən idarə olunan qədim Çin mənbələrində də bu dövlət haqqında məlumatlara rast gəlmək mümkündür. Parfiyalılar tərəfindən yaradılan sənət nümunələri tarixçilər tərəfindən o dövrdə əhalinin sosial-ictimai quruluşu və həyat tərzi haqqında məlumat verən dəyərli mənbə kimi qiymətləndirilir.
 
== Parfiya mədəniyyəti ==