Səid Nursi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Ben Bilal tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Vagobot tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teq: Geri qaytarma |
Teq: Geri qaytarıldı |
||
Sətir 43:
1960-cı il 23 martda Şanlıurfada vəfat etmiş, Urfa Xəlil-ül Rəhman Dərgahında dəfn edilmişdir. 1960-cı il [[27 may]] hərbi çevrilişindən sonra qurulan yeni Türkiyə hökumətinin qərarı ilə [[12 iyul|iyulun 12-də]] qəbri naməlum bir yerə köçürülmüşdür.<ref name="Lahika">[http://www.yeniasya.com.tr/2010/03/26/lahika/default.htm Lahika]</ref><ref name="Nursi'nin ilk mezarını böyle parçaladılar">[http://www.haber7.com/guncel/haber/886627-nursinin-ilk-mezarini-boyle-parcaladilar Nursi'nin ilk mezarını böyle parçaladılar]</ref>
Bədiüzzaman Said Nursi,1878-də Bitlisin Nurs kəndində doğuldu. Atasının adı Mirzə, anasının Nuriyədir. Ata tərəfdən 33-cü, ana tərəfdən 41-ci babası Həzrəti Məhəmməddir , yəni seyyiddir. 9 yaşına qədər böyük qardaşı Molla Abdullahdan dərs aldı.9 yaşında Tağ kəndində Muhamməd Emin Əfəndinin mədrəsəsində elm öyrənməyə başladısa da çox keçmədən Nursa döndü və həftədə bir gün gələn böyük qardaşından təməl bilgiləri öyrənməklə təhsilini davam etdirdi. Təhsilinin ən verimli səhifəsi, 15 yaşında ikən, 1888-də Muhamməd Cəlalidən dərs aldığı üç aylıq dövrdür. Ortalama on ildə oxudulan bütün mətnləri üç ayda oxuyub (icazət)diplom aldı. Kitablardan sadəcə açar bilgiləri öyrənirdi. Bu Təhsilin ardından təməl elmlərə yönəldi. Üsul elmindən “Cəm’ül-cəvami”, Kəlam elmindən “Şərhül-Mevakıf ” kimi ağır mətnlərdən gündə ortalama iki yüz səhifəlik bir qismi anlayaraq oxuyurdu. Bu sıralarda Şirvandakı böyük qardaşının yanına getdiyində icazət (diplom) aldığını söyləyincə o inanmamış, qüvvətli bir imtahandan sonra kiçik qardaşının özünü keçdiyini görərək tələbələrindən gizlicə ondan dərs almağa başlamışdı.
[[Şəkil:Sivas Turkish alphabet.jpg|thumb|right|250px|[[Mustafa Kamal Atatürk | Mustafa Kamal]] Sivasda yeni əlifbanı öyrətir. Cümhuriyyət inqilabları Mustafa Kamalı Səid Nursinin hədəfinə çevirdi və ona "Süfyan Dəccalı" titulunu verdi.<ref>https://web.archive.org/web/20130323044852/http://www.tesbihat.asia/joomla/index.php/nurculuk/yalanlar-1/146-ack-karalama-qsuefyan-ve-bir-islam-deccal-mustafa-kemalq.html</ref>]] “Siirt”-də Molla Fəthullah da imtahan sonrası səviyyəsini təsbit etmiş, yanında olduğu bir həftə içində, gündə bir-iki saatlıq məşğuliyyətlə Sübki’nin Üsul-i Fıkh’a dair Cəm’ül Cəvami əsərini əzbərlədiyini görüncə ”zəka ilə hafizə qüvvətinin ifrat dərəcədə bir kimsədə bir araya gəlməsi nadirdir” deyib, kitabına bu cümləni yazdı: “Cəm’ul Cəvami Kitabının tamamını bir həftədə əzbərləmişdir.” Şöhrəti, Siirt, Bitlis kimi bölgələrə yayıldı. Tillo’da “Kubbeyi Hasiyə” türbəsində inzivada “Kamus’u Muhit”i(qalın bir lüğətdir) əzbərləyərkən bir gecə Abdülqadir Geylanini yuxusunda görür. ”Get Miran aşirəti rəisi Mustafa Paşanı (Atatürk deyil) hidayətə dəvət et; zülmdən əl çəkib, namaza, gözəl işlərə başlasın, deyir” Molla Said, dərhal Miran aşirətinə doğru Tillo’dan hərəkət edər. Böyük bir cəsarətlə bu sözlərə Paşaya deyir. Paşa,onu öldürməyə qalxır, fəqət sonunda yola gəlir. Bir zaman Mardin’də iqamət edən Molla Said, çox gənc yaşda ictimai və siyasi hadisələrlə maraqlanmağa başlayır. Özündən əndişələnən Mardin bölgə idarəçisi onu, mühafizlərlə əli bağlı olaraq Bitlis Valiliyinə sövq etdirir. Namaz qılmaq üçün qandallarının açılmasını istəyir. Jandarmalar qəbul etməyincə qandalları bir kəndir kimi açaraq qarşılarına atar. Jandarmalar, bu halı kəramət qəbul edib heyrətlər içndə qalırlar; üzr istəyirlər. növbəti illərdə Bədiüzzamana; ”qandalları necə açdın?” deyə soruşulunca ”Mən də bilmirəm, olsa olsa namazın kəramətidir”deyə cavab vermişdir. Bitlis’də vali ilə bəzi məmurların birlikdə içki içtiklərini öyrənincə buna qarşı çıxar. Öncə hiddətlənən vali, az sonra onu geri çağırdaraq, ”Hərkəsin bir ustadı vardır. Artıq mənim də ustadım sənsən.” deyir. Daha sonra Vali Ömər Paşa ona sarayında yer ayırır, israrla iki il qonaq edər, qızı ile evləndirmə istəyini Bədiüzzaman qəbul etməz. Bir gün məşhur şeyxlərdən Muhamməd Küfrəvi’nin ona bəddua etdiyini eşidincə onu ziyarət edər. Küfrəvi həzrətləri Bədiüzzamana iltifat edib ona dərs vərir.Said’in bir xocadan aldığı ən son dərs budur. Beləcə o xəbərin əsassız olduğu da ortaya çıxmışdır. Van Valisi Hasan Paşa’nın dəvəti üzərinə 1893-de 15 il sürəcək olan Van iqaməti başlayır. Burada təhsil və irşad hizmətini edərkən hökumət görəvliləri və müəllimlərlə də təmasda olur; ənənəvi və Kəlam elminin, islam əqidəsini yeni dünya şərtləri qarşısında açıqlamaya yetmədiyi qənaətinə vardı və fənn elmlərini öyrənməyə başladı. Coğrafiya, riyaziyyat, fizika,kimya, geologiya, astronomiya, biologiya, tarix və fəlsəfəyə dair kitabları, o elmlərin mütəxəssisləri ilə müzakirə edəcək dərəcədə öyrəndi. Molla Said, özünə xas bir təhsil üsulu gəlişdirdi. Elm əhli ona ”Bədiüzzaman” ləqəbini verərək dəyişik özəlliklərini ifadə etmək istədiler. Yaşadığı yerlərdə olan alimlərdən, bu yönlərdə fərqli bir tutumu vardı: 1-Maaş və hədiyyə qəbul etmirdi. 2-Ondan soruşulan bütün suallara cavab verdiyi halda elm əhlindən heç kimsədən sual soruşmurdu. 3-tələbələrini də zəkat və hədiyyə qəbulundan mən edirdi. 4- Dünyada mücərrəd qalmaq istəyir; ev, əşya, ailəsi yox idi. [[Şəkil:Women in shiraz 2.jpg|thumb|right| 250px|[[Şiraz]] da [[çador (geyim) | çador]] geyinmiş qadınlar. Səid Nursinin fikrincə, kəndli qadınlardan fərqli olaraq, şəhər qadınlarının üzləri və əlləri də Quranın örtmək əmrinə uyğun olaraq örtülməlidir.<ref>https://web.archive.org/web/20200804221916/https://www.nurmend.com/yayin/serh/47-tesettur-risalesi-ve-serhi#%C3%96ns%C3%B6z</ref>]]
Günün birində Vali Tahir Paşa, bir qəzetdəki bu dəhşətli xəbəri göstərir: İngiltərə müstəmləkə naziri Gladston, məclisde Quran’ı göstərib ”müsəlmanları bu kitabdan uzaqlaşdırmadıqca onlara tam hakim ola bilmərik.” demişdir. Bu dəhşətli xəbəri Bədiüzzaman eşidincə: ”Quran’ın sönməz və söndürülə bilməz mənəvi bir günəş olduğunu dünyaya isbat edəcəyəm və göstərəcəyəm!” deyir. Fənn elmləri adına qərbdən gələcək dinsizliklərin qarşını almaq üzrə proyekti olan universiteti Van və ya Diyarbakır’da açmaq düşüncəsiylə 1896-da İstanbula gedir.Nəticə ala bilmədiyi üçün eyni məqsədlə 1907 ilində İstanbula ikinci dəfə getdi. İstanbulun Fatih səmtindəki Şəkərci Han’a yerləşir. Qısa zamanda İstanbul’da şöhrəti yayıldı.Dini elmlər mövzusunda soruşulan hər suala qane edici cavablar verir. Xilafət mərkəzində siyasi təmaslarla İslama xidmət edən Bədiüzzaman meydanlarda, sıx-sıx görünürdü. Sonralar bəzi yoldaşları ilə “İttihad-ı Muhammədi” cəmiyyətini qurdu. Bütün müsəlmanları üzvü sayan bu cəmiyyət, sürətli bir inkişaf yaşadı. Tanin, İkdam, Serbesti, Mizan, Şark və Kürdistan,Volkan kimi çeşidli qəzetlərdə yazırdı. Dövrün siyasi şərtləri içərisində və dəyişkən siyasət zəminində, ənənəvi səltənət idarəsinin davamının çətin olduğunu düşünürdü. Fəqət çox keçmədən İttihad və Tərəqqi hökumətinin, daha çox mənfi təsirlər altına girdiyini görüncə doğru bildiyini söyləməkdən geri durmamışdır. Bu arada 31 Mart hadisəsi oldu; bir çox xoca arasında o da tutulub, edam tələbi ilə məhkəmə oldu. Məhkəmə hakimi Hurşit Paşa’nın: ”Sən də Şəriət istəmisən, doğru mu?” sualına bu cavabı verdi: ”Şəriətin bir həqiqətinə min ruhum olsa fəda etməyə hazıram. Çünkü Şəriət, səadətin səbəbi və tam ədalət və fəzilətdir.Fəqət “inqilabçı”ların istədiyi kimi deyil!” məhkəmədə edilən ittihamlara qarşı etdiyi uzun müdafiə,daha sonra iki dəfə dərc edilmişdir. Cəsurca müdafiəsı nəticəsində edam gözləyərkən bəraət aldı. Məhkəmə heyətinə təşəkkür etmədən məhkəmədən çıxdı. Beyazıd’dan Sultanahmed’ə qədər özünü izləyən xalq kütləsi önündə ”Zalimler üçün yaşasın cəhənnəm!” nidası ilə ilərlədi. Üsyan edən səkkiz taburu itaatə sövq etdiyi bilinincə “Sıkı Yönetim Məhkəmə”si, onun üsyana qatılmadığını anlamış və bəraət etdirmişdi. Bu hadisədən sonra İstanbul’da çox qalmaz, 1910-cu ildə Van’a getmək üzrə İstanbul’dan ayrılır, Batum yolu ilə Van’a gedərkən Tiflis’ə uğrayır. Tiflisdə Şeyh Sənan təpəsində bir Rus polisi ilə qəribə bir müzakirəsi olur.İslam’ın gələcəyindən ümidli olduğunu ifadə etməsi üzərinə polisin müsəlmanların əsir, zəif, kasıb olub yenidən dirçəlmələrinin mümkün olmadığını söyləməsinə qarşılıq verdiyi bu kəramət cavab 90-cı illərdən sonra məşhur olmuşdur: ”Müsəlmanlar təhsilə getmişlər; Hindistan, İslam’ın qabiliyyətli bir övladıdır,İngilis məktəbində oxuyur. Misir İslam’ın, zəki bir övladıdır, İngilis Mülki məktəbində dərs alır, Qafqaz və Türküstan İslamın iki bahadır oğullarıdır, Rus hərbi məktəbində təlim keçirlər” Daha sonra Van bölgəsini dolaşaraq elmi, ictimai mövzularda ətrafı aydınladır. Gəziləri əsnasında soruşulan suallara verdiyi cavablar, Münazarat adlı bir kitapda toplanmışdır.
| |||