|
[[Şəkil:Himalayas.jpg|200px|thumb|Himalay dağları]]
'''Himalay dağları''' ({{Dil-sa|हिमालय}}, {{IAST|himālaya}}, {{Dil-hi|हिमालय}}, {{Dil-ne|हिमालय}}, {{Dil-zh|喜馬拉雅山脈}}) - — Yer kürəsinin ən hündür sıra dağları. Dünyanın ən yüksək zirvəsi olan [[Everest]] zirvəsi də bu dağda -— [[Nepal]]ın sərhədlərində yerləşir. Himalay dağları indiyədək davam edən Hindistan platforması və Asiya platformasının toqquşması nəticəsində meydana gəlmişdir.
[[Pakistan]], [[Hindistan]], [[Çin]], [[Nepal]] və [[Butan]]dan keçən 2400 km uzunluğundakı Himalay dağlarının buzlaqları Asiyanın ən böyük 9 çayını qidalandırır. 1,3 milyard insan bu su yollarından asılı olaraq yaşayır. Göstəricilərə görə isə Himalay dağlarında havanın istiliyi son 30 ildə 10 ildən bir 0.06-006–0.15 dərəcə arası artır və istilərin bu şəkildə artmağa davam etməsi nəticəsində 50 ilə qədər buzlaqların yox olması gözlənilir.
== Himalay dağlarının əmələ gəlməsi ==
Avrasiyaya birləşmədən əvvəl Hindistan [[Qondvana]]nın bir hissəsi idi. Sonralar Qondvanada materiklərin dreyfi başladı. Qondvananın parçalanması nəticəsində meydana gələn yeni hissələrdən biri olan Hindistan şimala doğru 6000 km<ref>Dèzes, Pierre (1999). "Tectonic and metamorphic Evolution of the Central Himalayan Domain in Southeast Zanskar (Kashmir, India)". Mémoires de Géologie. Doctoral thesis (University of Lausanne) 32: 149. ISSN 1015-35781015–3578.</ref> məsafə qət etdikdən sonra Avrasiya materiki ilə toqquşdu. İki materik tipli yer qabığının toqquşması nəticəsində Himalay dağları yaranaraq, yüksəldi.
== Diqqətə layiq Himalay alpinistləri ==
* Nasuh Mahruki -1995−1995-ci ildə Everestə çıxan ilk türkdür. ▼
* Corc Mallori (1886–1924)- Everestə ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Zirvənin şimal istiqamətində öldü.
▲* Nasuh Mahruki -1995-ci ildə Everestə çıxan ilk türkdür.
* CorcBill MalloriTilman (1886-19241898–1977)- Everestə— İngilis. Nanda Devi zirvəsinə ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Zirvənin şimal istiqamətində öldü.
* BillErik TilmanŞipton (1898-19771907–1977) -— İngilis. Bill Tilmanla birlikdə Nanda Devi zirvəsinəməbədinə ilk dəfə çıxmağagirən cəhdvə etmişdir.buradan Everestə gedən yolu kəşf edəndir.
* Con Hunt ( 1910-19981910–1998) -— İngilis. Comolonqma dağı ekspedisiyasının rəhbəri (1953). ▼* Erik Şipton (1907-1977) - İngilis. Bill Tilmanla birlikdə Nanda Devi məbədinə ilk dəfə girən və buradan Everestə gedən yolu kəşf edəndir.
*[[Tensinq Norgey]] ( 1914-19861914–1986) -— Nepallı (Şerpa). Edmund Hillari ilə birlikdə Everesti fəth edən alpinist. ▼▲* Con Hunt (1910-1998) - İngilis. Comolonqma dağı ekspedisiyasının rəhbəri (1953).
* Maurice Herzoq (1919) -— Annapurna zirvəsini fəth edən ilk alpinist. Donvurma səbəbindən bütün ayaq barmaqlarını və əl barmaqlarından çoxunu itirdi. Ondan sonra 1970-ci ilə qədər zirvəni fəth etməyə cəhd olmadı. ▼▲*[[Tensinq Norgey]] (1914-1986) - Nepallı (Şerpa). Edmund Hillari ilə birlikdə Everesti fəth edən alpinist.
* [[Edmund Hillari]] ( 1919-20081919–2008) -— Yeni Zellandiyalı. Tensinq Norgeylə birlikdə Everesti fəth edən alpinist ▼▲* Maurice Herzoq (1919) - Annapurna zirvəsini fəth edən ilk alpinist. Donvurma səbəbindən bütün ayaq barmaqlarını və əl barmaqlarından çoxunu itirdi. Ondan sonra 1970-ci ilə qədər zirvəni fəth etməyə cəhd olmadı.
* Tom Burdillon ( 1924-19561924–1956) -— İngilis. Everest ekspedisiya heyətinin 1951, 1952 və 1953-cü ildə üzvü. Edmund Hillari və Tensinq Norgey zirvəni fəth etmədən üç gün əvvəl Tom Burdillon zirvəyə yaxınlaşa bilmişdi. ▼▲* [[Edmund Hillari]] (1919-2008) - Yeni Zellandiyalı. Tensinq Norgeylə birlikdə Everesti fəth edən alpinist
* Herman Buhl ( 1924-19571924–1957) -— Nanqa Parbata ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Broad Pikə ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Çoloqisaya çıxmağa cəhd edərkən ölmüşdür və cəsədi tapılmamışdır. ▼▲* Tom Burdillon (1924-1956) - İngilis. Everest ekspedisiya heyətinin 1951, 1952 və 1953-cü ildə üzvü. Edmund Hillari və Tensinq Norgey zirvəni fəth etmədən üç gün əvvəl Tom Burdillon zirvəyə yaxınlaşa bilmişdi.
* Villi Unsoeld (1926–1979) — ABŞ.Everestə çıxmağa cəhd etmişdir. Ranier dağında marxal səbəbilə öldü.
▲* Herman Buhl (1924-1957) - Nanqa Parbata ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Broad Pikə ilk dəfə çıxmağa cəhd etmişdir. Çoloqisaya çıxmağa cəhd edərkən ölmüşdür və cəsədi tapılmamışdır.
* VilliKris UnsoeldBoninqton (1926-19791934) -— ABŞ.EverestəAnnapurna zirvəsinə çıxmağa cəhd etmişdir. RanierEverest dağındazirvəsinə marxal4 səbəbilədəfə öldüçıxmağa cəhd etmişdir.
* Navanq Qombu (1936) — Hindistanlı. Everesti iki dəfə fəth edən ilk alpinist (1963;1965).
* Kris Boninqton (1934) - Annapurna zirvəsinə çıxmağa cəhd etmişdir. Everest zirvəsinə 4 dəfə çıxmağa cəhd etmişdir.
* NavanqCim QombuVitteker (1936) -— HindistanlıABŞ. Everesti iki dəfə fəth edən ilk alpinist (1963;1965)amerikalı.
*[[Raynhold Messner|RaynHold Messner]] (1944) -— İtalyan. Hündürlüyü 8000 m-i keçən 14 dağı fəth edən ilk insan. Eyni zamanda ilk oksigensiz dırmanış (1978, Everest) ▼* Cim Vitteker (1936) - ABŞ. Everesti fəth edən ilk amerikalı.
* Eji Kukucka (1948–1989) — polyak. 1o yeni yol taparaq 14 8000-lik dağı tez fəht etməyi bacarmışdır.
▲*[[Raynhold Messner|RaynHold Messner]] (1944) - İtalyan. Hündürlüyü 8000 m-i keçən 14 dağı fəth edən ilk insan. Eyni zamanda ilk oksigensiz dırmanış (1978, Everest)
* EjiNazir KukuckaSabri (1948-1989)— - polyakPakistanlı. 1oİlk yenicəhddən yoliki taparaq8000 14 8000m-lik dağı tezfəth fəhtedən etməyiilk bacarmışdırinsan.
* NazirCeyme SabriVinals -— Pakistanlı. İlk cəhddən iki 8000 m-lik dağıEveresti fəth edən ilk Mərkəzi Amerikalı insan.
* Kasey Makkins -— İngilis. Everestə dəniz səviyyəsindən (Benqal körfəzi) başlayaraq çıxan ilk insan. ▼* Ceyme Vinals - Everesti fəth edən ilk Mərkəzi Amerikalı insan.
▲* Kasey Makkins - İngilis. Everestə dəniz səviyyəsindən (Benqal körfəzi) başlayaraq çıxan ilk insan.
== Həmçinin bax ==
* [[Altay dağları]]
* [[Annapurna]]
| 