Baltik dənizi: Redaktələr arasındakı fərq

|label=''Baltik<br />dənizi''

'''Baltik dənizi''' — [[Şimali Avropa]]da yerləşən [[dəniz]]. Səthi sahəsi (adaları olmadan) -— 419.000&nbsp; km². Su həcmi -— 21,5 min km³. Baltik dənizi [[Atlantik okeanı|Atlantik]] hövzəsinə aiddir. Çoxlu sayda çayların bu dənizə axması səbəbindən suyu aşağı şoranlığa malikdir. Dünyada belə bir xüsusiyyət malik olan ən böyük dənizidir.<ref>Альберт К. Дженсен — Живой мир океанов. Санкт-Петербург: Гидрометеоиздат, 1994. — 256 с. ISBN 5-286-00160-2</ref>.

Baltik dənizinin səthi son buzlaşma dövrü zamanı tamamilə buz bağlamışdı. 14 min il bundan əvvəl buzlaqlar əriməyə başladı. Dəniz suyu təxminən 10.300 il bundan əvvəl boğaz vasitəsilə mərkəzi İsveç rayonda boşluqları doldurmağa başladı. Yüksələn [[Dünya okeanı]] səviyyəsi (təxminən 7-77–7.5 min il bundan əvvəl) müasir Danimarka boğazından bir keçid yaratdı. Beləliklə, Baltik dənizi tədricən indiki formasına gəlib düşdü.

Fin körfəzində suyun səthinin temperaturu yayda 15-17&nbsp;15–17 °C, Botnik körfəzində — 9-13&nbsp;9–13 °C, dəniz mərkəzində — 14-17&nbsp;14–17 °C təşkil edir. Dərinliyin artımıyla temperatur termoklin (20-4020–40 metr) dərinliyə qədər yavaş-yavaş enir, burada 0,2-02–0,5&nbsp; °C-ə qədər kəskin sıçrayış olur, sonra temperatur artır, dənizin dibində temperatur 4-5&nbsp;4–5 °C-də çatır.

Dəniz suyunun duzluluğu Baltika dənizini daha duzlu olan [[Şimal dənizi]]ylə bağlayan Danimarka boğazından şərqə doğru azalır. Danimarka boğazında duzluluq dənizin dibində 30 [[promill]] və səthində 20 promill təşkil edir. Dənizin mərkəzinə getdikcə duzluluq dənizin səthində 6-86–8 promillə qədər azalır, [[Botnik körfəzi]]nin şimalında 2-32–3 promillə, [[Fin körfəzi]]ndə 2 promillə qədər düşərək. Dərinlik artıqca duzluluq çoxalır, dənizin dibində duzluluq 13 promillə çatır.

Baltik dəniz hövzəsinin dəniz yollarında gəmiçiliyin müxtəlif formalarından geniş istifadə edilir. Beynəlxalq daşımalarda, dayanıqalı yük axınları olan bir neçə xətlərdə gəmiçilikdən istifadə edilir. Baltik hövzəsinin bir çox limanları müntəzəm xəttərlə (o cümlədən bərə və sərnişin) [[Böyük Britaniya]]nın, [[Fransa]]nın, [[Belçika]]nın, [[Niderland]]ın, [[Almaniya]]nın, [[Norveç]]in, [[Danimarka]]nın, [[İsveç]]in, [[Polşa]]nın, [[Kuba]]nın, [[Cənubi Amerika]]nın və [[Qərbi Afrika]]nın limanları ilə əlaqəlidirlər. Litva və Latviyanın gəmiçilik şirkətləri və ayrı-ayrı gəmi sahibləri Baltikyanı ölkələrinin ([[Riqa]], [[Ventspils]], [[Klaypeda]], [[Liepeya]]), [[Fransa]]nın ([[Dyunkerk]], Qavr), Niderlandın ([[Rotterdam]]) və həmcinin digər Avropa kontinenti ölkələrinin limanları ilə müntəzəm (o cümlədən bərə xətti) əlaqə saxlayırlar. Estoniyanın şirkətləri və gəmi sahibləri İsveç, Almaniya, Finlandiya və Qərbi Afrika limanları ilə müntəzəm əlaqə saxlayir, həm də tramp daşımaları yerinə yetirirlər. Baltik hövzəsi limanlarından “çay"çay-dəniz”dəniz" tipli gəmilər birbaşa reyslə MDB-nin daxili regionlarinin limanlarından Baltik dənizinin limanlarına daxil olurlar.