11:09, 11 fevral 2021 tarixindəki versiya redaktə 217.64.19.34 (müzakirə) →‎ÜDM Azərbaycan Teq: Vizual redaktor ← Əvvəlki redaktə		19:17, 25 fevral 2021 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Elshad Iman (Elşad İman) (müzakirə \| töhfələr) 16.305 redaktə vikiləşdirmə Sonrakı redaktə →
Sətir 1: [[Şəkil:GDP_PPP_Per_Capita_IMF_2008.png\|thumb\|450px\|Adambaşına düşən ÜDM ([[AQP]]) 2013-cü il üçün ([[ABŞ dolları\|USD]]) * '''<font color=Green>Maksimal</font>:''' [[Qətər]] — 136~~ ~~ 727 USD * '''<font color=Red>Minimal</font>:''' [[Mərkəzi Afrika Respublikası]] — 604 USD * '''<font color=Orange>Ortalama</font>:''' 14~~ ~~ 397 USD * '''<font color=Blue>Ümumi dünya</font>:''' 75,6 [[Trilyon\|trillion]] USD ]] '''Ümumi Daxili Məhsul''' ({{Dil-en\|Gross Domestic Product}} -— verilmiş zaman müddətində ölkə daxilində istehsal olunan əmtəə və xidmətlərin [[bazar]] dəyəridir. ÜDM, xüsusi zaman intervalı müddətində istehsal olunan mal və xidmətlər daxildir. Keçmişdə istehsal edilən məhsullara aid sövdələşmələr ÜDM-də əks olunmur. Adətən bu interval il və ya rüblərdir. ÜDM [[istehsal]]ın həcmini ölkənin coğrafi hüdudları daxilində ölçür. Məsələn, [[Rusiya]] şirkəti [[Azərbaycan]]da fəaliyyət göstərirsə, onun yaratdığı dəyər Azərbaycanın ÜDM-də əks olunur və əksinə [[Azərbaycan]] şirkəti [[Türkiyə]]də fəaliyyət göstərirsə, onun istehsal etdiyi məhsul və ya göstəridiyi xidmət Türkiyənin ÜDM-də əks olunacaq. ÜDM ölkədə istehsal olunan və qanuni yolla satılan bütün əmtəə və xidmətləri əhatə edir. ÜDM bir neçə əsas məhsulun deyil, istehsal olunan hər məhsulun dəyərini özündə əks etdirir. ~~== Nominal və real ÜDM ==~~ == Nominal və real ÜDM == ''Nominal ÜDM'' – hesablamada istehsal edilən məhsulların aktual [[bazar qiyməti]] götürülür. Bu səbəbdən nominal ÜDM məhsulun qiymət dəyişikliklərindən asılıdır – yəni [[inflyasiya]] ([[deflyasiya]]) nəticəsində məhsulun qiyməti qalxdıqda(düşdükdə) nominal ÜDM da qalxır(düşür). Məsələn, ölkədə cəmi 2 məhsul istehsal edilir, A və B məhsulları. [[2007]]-ci ildə A məhsulundan 100 ədəd, B məhsulundan isə 200 ədəd istehsal edilib. A məhsulunun 2007-ci ildə bazar qiyməti 30, B məhsulununku isə 20 [[pul vahidi]]dir. Bu halda 2007-ci ildə ''ÜDM = 100 * 30 + 200 * 20 = 7000''. [[2008]]-ci ildə 10% inflasiya olduğu halda və istehsalın artmadığı halda ''nominal ÜDM 100 * 33 + 200 * 22 = 7700'' olur. Gördüyümüz kimi hətta istehsalın artmadığı halda nominal ÜDM 700 pul vahidi artdı. Məhsulun qiymətindən asılılığı aradan qaldırmaq və səhv yanaşmadan yayınmaq üçün ''real ÜDM'' hesablanır. Real ÜDM-da qiymət dəyişiklikləri nəzərə alınır. Bunun üçün bir il əsas götürülməli və növbəti illərdə əsas götürülmüş ilin qiymətləri tətbiq edilməlidir. Yuxarıdakı misalda 2008-ci ildə ''real ÜDM = 100 * 30 + 200 * 20 = 7000''. Bu o deməkdir ki, əsas il olaraq 2007-ci il götürüldükdə 2008-ci ildə real ÜDM-un artımı 0%, nominal ÜDM-un artımı isə 10% təşkil edəcək. ÜDM deflyator nominal ÜDM-un real ÜDM-a nisbətini göstərir: <math>\mathrm{UDM}_\text{Deflyator} = \frac{\mathrm{UDM}_\text{nominal}}{\mathrm{UDM}_\text{real}}\cdot 100</math> MİSAL Yuxarıdakı misalda 2008-ci ildə: <math>\mathrm{UDM}_\text{Deflyator} = \frac{7700}{7000}={110}</math> == ÜDM-un hesablama yolları<ref>Qreqori Mənkyu.Ekonomiksin Əsasları. Bakı. 2010. Səh. ~~502-504~~502–504</ref> == ÜDM-u hesablamağın bir neçə yolu var: Sətir 38: ** S – [[Subsidiya]]lar * <math>{UDM = XUDM + A}</math> ''XÜDM = G + DG + V – S'' XÜDM – Xalis ÜDM ** A – [[Amortizasiya]] Sətir 45: == ÜDM Azərbaycan == [[Şəkil:Ümumi Daxili Məhsul 02.~~png‎~~png\|400px\|thumb\|left]]▼ ▲[[Şəkil:Ümumi Daxili Məhsul 02.png‎\|400px\|thumb\|left]] 2008-ci ilin sonunda ÜDM [[Azərbaycan]]da 31468 mln. [[Manat\|AZN]] və ya 79181 mln. USD (ÜDM(AQP)) təşkil etmişdir. Adambaşına düşən ÜDM 3670 AZN və ya 9183 USD (ÜDM(AQP)) təşkil etmişdir və beynəlxalq müqayisədə Azərbaycan 82-ci yerdə qərarlaşmışdır. Sətir 52 ⟶ 51: [[Şəkil:Ümumi Daxili Məhsul 03.png\|400px\|thumb\|right]] 90-cı illərdə bütün keçmiş [[Sovet]] ölkələri kimi Azərbaycan da [[iqtisadiyyat\|iqtisadi]] tənəzzüllə uğradı. Ən az ÜDM Azərbaycanda [[1995]]-ci ildə qeydə alınmışdır (2133 mln. AZN). [[1996]]-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda ÜDM-un [[orta hesab\|orta]] real artım tempi ~16% təşkil edib. Bu çox böyük göstəricidir, lakin ÜDM-da [[neft sektoru]]nun payı çox böyükdür, 59%. [[Qeyri neft sektoru]]nun orta artım tempi [[1998]]-ci ildən 2008-ci ilə kimi 10,5% olmuşdur. ÜDM-un [[sənaye]]yə düşən payı 62%, [[kənd təsərrüfatı]]na 6,5%, [[tikinti]]yə 5,6%, xidmət sahələrinə 19,2% təşkil etmişdir. Qonşu ölkələrlə müqayisədə adambaşına düşən ÜDM (AQP): [[Şəkil:Ümumi Daxili Məhsul 04.png\|400px\|thumb\|right]]1. Amerika Birləşmiş Ştatları -— 57.466,79 USD # [[Rusiya]] – 15922 USD # [[Türkmənistan]] – 14200 USD # [[Türkiyə]] – 13138 USD # [[Qazaxıstan]] – 11416 USD # [[İran]] – 11250 USD # Azərbaycan – 9183 USD''' '' # [[Ermənistan]] – 5273 USD # [[Gürcüstan]] – 4863 USD == Siyahı == Sətir 854 ⟶ 853: http://www.imf.org/ Grundzüge der Volkswirtschaftslehre, N. Gregory Mankiw, 3. Auflage, 2004 == Həmçinin bax == *[[Ümumi milli məhsul]]

Ümumi Daxili Məhsul: Redaktələr arasındakı fərq