|
Məmunun [[türklər]]dən ibarət ordu qurmasının ən böyük səbəblərindən biri dövlətdəki [[Fars]] (İran) təsirini qırmaqdı.<ref>Yıldız, Hakkı Dursun, İslamiyət və Türklər, İstanbul, 2000, səh.94.</ref>
Mərvdə ikən baş verən olaylar Məmunun farslara və ərəblərə olan güvənini sarsdı. Məmun sadəcə İran ünsürünə dayanmanın yanlışlığını anlamışdı. Atası Harun dönəmindəki Bərməkilər <ref>Məqdisi, Kitabul-Bəd vət-Tarix, Beyrut,1899,VI, səh.104.</ref> olayında İran əhlinə olan güvəni azalmışdı. Ərəblərin Əmini dəstəkləməsiylə də onlara güvəni qalmamışdı. O qardaşı Əmin ilə xilafət mübarizəsində - xəzinənin və ordunun Əminin tərəfində qalmasından çəkinərək- dayıları olan Türk xaqanlarına sığınmaq istəmişdi. Fəqət vəzir Fəzl bin Səhl buna əngəl olaraq dayılarına sığınmamasını, amma onlardan yardım alaraq Əminə qarşı mübarizə etməsini tövsiyə etmişdi. Buna görə Məmun şərq sərhəd-sınırları qonşusu olan xaqanla yaxın münasibət qurmuşdu.<ref>İbn Əsir, əl-Kamil, Beyrut 1979, IV, 229-230.</ref> xiyarMəmunun yeni bir qüvvəyə və təcrübəli sərkərdələrə ehtiyacı vardı. Ordudakı ərəb və fars ünsürünü türklər əvəz edə bilərdilər. Xorasandaykən yaxından tanıdığı və qabiliyətlərini gördüyü türkləri orduya alıb, özünə etibarlı bir dəstək-dayaq etməyi düşündü. Bundan dolayı xilafət ordusuna bu yeni qüvvəni qatdı.<ref>Yıldız, İslamiyət və Türklər, səh.82.</ref> Xüsusilə son illərdə türkləri orduya almağı bir dövlət siyasəti halına gətirdi. Beləcə Məmun dönəmində az da olsa, türklərdən bir qüvvə təşkil oldu.<ref>Zəkəriyyə Kitapçı, səh. 184.</ref> Bunların içində Kavus Afşin <ref>V. Bartold, Afşin, İ. A , I, səh. 147;Yıldız, Hakkı Dursun, Afşin, D. İ.A, I, səh. 442.</ref>, Əşnas, Buğa əl-Kəbir, Urtuc kimi sərkərdələr vardı.<ref>İbn Əsir, əl-Kamil, Beyrut 1979, IV, səh. 480.</ref> Məmun türklərə qarşı çox yumuşaq davranırdı. Türklərdən vergisini verməyən Kavusu yaxaladınca, cəza əvəzinə ona ikram etdi. Onu Orta Asiyadakı Türk ellərinə vali olaraq göndərdi. Uşruşanalı <ref>İbn Tağriberdi, ən-Nucumuz-Zahirə, Beyrut,1992,II, səh. 301.</ref> olan bu şəxsin oğulları Heydər, Fəzl və Rəşid xilafətin böyük sərkərdələri arasına girdilər.<ref>İbn Əsir, VI, səh. 477.</ref>
Məmunun yeni bir qüvvəyə və təcrübəli sərkərdələrə ehtiyacı vardı. Ordudakı ərəb və fars ünsürünü türklər əvəz edə bilərdilər. Xorasandaykən yaxından tanıdığı və qabiliyətlərini gördüyü türkləri orduya alıb, özünə etibarlı bir dəstək-dayaq etməyi düşündü. Bundan dolayı xilafət ordusuna bu yeni qüvvəni qatdı.<ref>Yıldız, İslamiyət və Türklər, səh.82.</ref> Xüsusilə son illərdə türkləri orduya almağı bir dövlət siyasəti halına gətirdi. Beləcə Məmun dönəmində az da olsa, türklərdən bir qüvvə təşkil oldu.<ref>Zəkəriyyə Kitapçı, səh. 184.</ref> Bunların içində Kavus Afşin <ref>V. Bartold, Afşin, İ. A , I, səh. 147;Yıldız, Hakkı Dursun, Afşin, D. İ.A, I, səh. 442.</ref>, Əşnas, Buğa əl-Kəbir, Urtuc kimi sərkərdələr vardı.<ref>İbn Əsir, əl-Kamil, Beyrut 1979, IV, səh. 480.</ref> Məmun türklərə qarşı çox yumuşaq davranırdı. Türklərdən vergisini verməyən Kavusu yaxaladınca, cəza əvəzinə ona ikram etdi. Onu Orta Asiyadakı Türk ellərinə vali olaraq göndərdi. Uşruşanalı <ref>İbn Tağriberdi, ən-Nucumuz-Zahirə, Beyrut,1992,II, səh. 301.</ref> olan bu şəxsin oğulları Heydər, Fəzl və Rəşid xilafətin böyük sərkərdələri arasına girdilər.<ref>İbn Əsir, VI, səh. 477.</ref>
Məmun dönəmindəki türkləri toplama və ordu təşkilatı işini qardaşı Mötəsim həyata keçirdi. Mötəsim Məmun zamanında Səmərqəndə Nuh bin Əsədin yanına Cəfər əl- Huşşəkini göndərdi. Bu şəxs oradan hər il bir miqdar türkü Bağdada gətirdi. Beləcə Məmun dönəmində orduda bəlli bir sayda Türk döyüşçüsü vardı. Bu türklər içində daha sonra Misirdə Tolonilər dövlətini quracaq olan Əhməd bin Tolunun atası Tolun da vardı.<ref>Yaqut əl-Həməvi, Mücəmul-Buldan, Beyrut, III, səh. 174.</ref> Məmunun bu birlikləri Fərqanə, Uşruşana, Şaş, və Soğdiana <ref>V. Barthold, Soqdiana, İ.A..X, səh.736.</ref> kimi bölgələrdən gətirildi. İlk nizami şəkildə türklərdən təşkil olan ordu bu şəkildə qurulmuş oldu. Mötəsim Avasım bölgəsində vali ikən belə Bizansla vuruşmaq üçün, topladığı türklərdən yaxşı bir süvari və oxçu bir birlik təşkil etmişdi.<ref>Zettersten, Mötəsim, İ.A, VIII, səh. 749.</ref>
|
