Camal Əbdül Nasir: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8
Sətir 2:
{{tərəfli}}
{{Dövlət xadimi
|adı = Camal Əbdül Nasir
|orijinal adı = {{lang-ar|جمال عبد الناصر حسين}}
|şəkil = Nasser portrait2.jpg
|şəklin ölçüsü = 250
|titul = Misirin 2-ci prezidenti
|bayraq = Coat_of_arms_of_Egypt_(Official).svg
|bayraq2 = Flag_of_the_President_of_Egypt.svg
|dövr əvvəl = [[23 iyun]] [[1956]]
|dövr son = [[28 sentyabr]] [[1970]]
|sələfi = [[Məhəmməd Nəcib]]
|xələfi = [[Ənvər Sadat]]
|doğum tarixi = 15.1.1918
|doğum yeri = [[İsgəndəriyyə]], [[Misir]]
|vəfat tarixi = 28.9.1970
|vəfat yeri = [[Qahirə]], [[Misir]]
|uşağı = Xalid Əbdül Nasir
|mükafatları = {{Qızıl ulduz medalı}}<br>{{"Lenin" ordeni}}+
|imzası = Nasser(PresidentofEgypt).jpg
|vikianbar =
}}
 
'''Camal Əbdül Nasir''' ({{lang-ar|جمال عبد الناصر}}; {{DVTY}}) — [[Misir]] hərbi və dövlət xadimi, [[Misir]]in baş naziri (1954; 1954-19621954–1962; 1967-19701967–1970), [[Misir]]in 3-cü prezidenti (1956-19701956–1970), polkovnik, [[Sovet İttifaqı Qəhrəmanı|Sovet İttifaqı qəhrəmanı]] (1964).
 
== Həyatı ==
Əbdül Nasir [[1918]]-ci il [[15 yanvar]]dayanvarda [[Misir]]in [[İsgəndəriyyə]] şəhərində kiçik poçt məmurunun ailəsində dünyaya göz açmışdı. Onun uşaqlığı İskəndəriyyədə keçmiş, orta məktəbi isə [[Qahirə]]də bitirmişdir. Ağlına, bacarığına görə yaşıdlarından seçilən Camal çox erkən yaşlarından ətrafında baş verənlərin, həmin dövrdə hökm sürən ingilis ağalığının, xalqının aşağılandığının fərqində idi. Və bütün bunlarla barışa bilmirdi. Məhz bunların nəticəsi idi ki, yeniyetməlik vaxtlarından heç nədən qorxmadan siyasi aksiyalara qoşulmağa başladı. İlk dəfə antibritaniya nümayişində iştirak edəndə onun cəmi 12 yaşı var idi. Amma illər irəlilədikcə anladı ki, ürəyindəki amalları həyata keçirmək üçün daha optimal yollardan istifadə etməlidir.
 
İstəkləri onu [[1936]]-cı ildə Qahirə hərbi məktəbinə gətirdi. Amma o, imtahanlardan keçmədi. Sonra [[Qahirə Universiteti]]nin hüquq fakültəsinə də verdiyi imtahanlar qənaətbəxş olmadı. Görünür həyat onun üçün başqa bir yol seçmişdi. Hərbçi olmaq ideyası bir anlıq da olsa onu tərk etməmişdi. Bu ideya onu növbəti il də - [[1937]]-ci ildə yenidən hərbi uçilişə gətirdi. Bu dəfə daha hazırlıqlı və inadkar olan Əbdül Nasir qəbul olunaraq istəyinə çatdı. [[1938]]-ci ilin sonlarında kurs yoldaşları ilə birgə Sudanla sərhəddə yerləşən Məkkəbad polkunda qulluq etməyə başladı. Amma o yalnız hərbi biliklərə yiyələnməklə işini bitmiş hesab etmirdi. Belə ki, o siyasətlə də yaxından maraqlanırdı. Və Misirin müstəqil olmaması, Avropa ölkələrindən asılı vəziyyətdə yaşaması gənc Əbdül Nasiri çox incidirdi. O özünü, xalqını təhqir olunmuş hesab edirdi. Məhz bu cür ideyalar idi ki, gənc zabitlər, onun kurs yoldaşları günlərin birində Cəbəl-Şərif dağına gedərək biri-birlərinə söz verib and içdilər ki, həyatlarının ilk məqsədi Böyük Britaniyanın hərbi hissələrini ölkədən çıxarmaq, orduda islahatlar keçirərək ərəblərin müdafiəsini təşkil edə biləcək ordu yaratmaq olacaq. Və bu gələcək hərəkat üçün ilk rüşeyim oldu.
 
Lakin bütün bu ideyaların özündə müəyyən tələskənlik, təzadlar mövcud idi. Onun hərəkat dostlarından bəzilərinin britaniyalılara olan qəzəbi müəyyən yanlışlığa qədər gətirib çıxardı. Belə ki, həmin hərəkatçılar bir Qərb dövlətinin hegemonluğundan qurtulmaq üçün digəri ilə ittifaq halına gəlməyə cəhd etdi. Onun yaxın silahdaşlarından biri olan [[Ənvər Sadat]] alman hərbi kəşfiyyatı ilə əlaqəyə girdi və çox çəkmədi ki, onu həbs etdilər. Bu İkinci Dünya Müharibəsi ərəfəsində idi. Amma Əbdül Nasir başqa cür düşünür, fərqli hərəkət etməyi bacarırdı. O, ordudakı orta rütbəli zabitləri, həm də ortabab kəndli ailəsindən çıxmış şəxsləri ətrafına toplayaraq onlar arasında ortaq bir bağ yaratmağa nail oldu, təşkilatı gücləndirdi.
 
Əbdül Nasir artıq [[1942]]-ci ildə baş qərargahın hərbi kollecində təlimatçı vəzifəsinə gətirilmişdi. Bir neçə ildən sonra onun ölkəsinin yenidən İsrail ilə münasibətləri kəskinləşmişdi. Nəhayət, [[Ərəb-İsrail müharibəsi (1948)|1947-491947–49-cu illər müharibəsi]] başladı. Və Misirin müharibədən çox itgilərlə çıxması bu gənc hərbçilərin daha da səfərbər olması üçün bir təkana çevrildi. Nasir və onun hərəkat dostları belə hesab edirdilər ki, kral [[I Faruq]] Qərbin təsiri altında olduğu üçün ölkəni idarə edə bilmir. Və bu ideya ilə [[Azad zabitlər hərəkatı (Misir)|Azad zabitlər təşkilatı]] yaradaraq vətənin, ərəblərin xilası üçün hərəkətə keçdilər. Və beləliklə [[1952]]-ci ildə "[[Misirdə iyul inqilabı|İyul inqilabı]]" ilə monarxiyanı devirdilər və ölkədə İnqilabi Komandanlıq Şurası yaratdılar, Əbdül Nasir bu şuranın sədr müavini vəzifəsinə seçildi. (Sədri isə [[Məhəmməd Nəcib]] idi). Respublika elan edildi. Amma Əbdül Nasirin ideyaları tamam başqa idi. O yalnız bunlarla kifayətlənmək istəmirdi. Onun məqsədi inqilabi proseslərin digər ərəb ölkələrində də davam etdirmək, ərəblərin birliyinə nail olmaq idi. Əbdül Nasir Panərəbizminin qızğın tərəfdarlarından idi.
 
== Hakimiyyətə gəlişi ==
Sətir 41:
Lakin 1956-cı ilin oktyabrında [[İngiltərə]], [[Fransa]] və [[İsrail]] qoşunları gənc ərəb liderini yerində oturtmaq üçün Misirə qarşı hərbi əməliyyatlara başladılar. Birləşmiş qoşunların təyyarələri bir sıra Misir obyektlərini bombalamağa başladı. Amma o vaxtadək keçmiş SSRİ ilə sıx əlaqələr quran Əbdül Nasir tək qalmadı. Moskvanın prosesə müdaxiləsi nəticəsində Misir üzərinə başlayan hərbi hücum dayandırıldı.
 
Bundan başqa Əbdül Nasir ölkədə yoxsulların vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün xüsusi torpaq sahiblərinin özbaşınalığına son qoydu, artıq olan torpaq hissələrini dövlət tərəfindən müsadirə edərək az torpaq payı olan, ümumiyyətlə, torpaq sahəsindən məhrum kəndlilər arasında bölüşdürdü. Şəhərlərdə sənayenin inkişaf etməsi üçün islahatlar apardı. Misrin yeni konstitusiyasını yaratdı. Amma bunlar ərəblərin inkişafına düşmən kəsilən güclərin siyasətinə uyğun deyildi. Hələ hakimiyyətə gəldiyi elə ilk dövrlərdə - 1954-cü ildə mitinqlərin birində ona qarşı sui-qəsd törədildi. Tribunda Əbdül Nasirə atəş açıldı, onun yanındakılardan ikisi həlak oldu, digərləri isə qorxudan tribundan tullanıb qaçaraq canlarını qurtardılar. Təkcə Əbdül Nasir cəsarətlə durduğu yerdən tərpənmədi və məşhur sözlərini bəyan etdi: "Qoy onlar Nasiri öldürsünlər! O, yalnız minlərdən biridir. Ölsə də, sağ qalsa da hərəkat davam edəcək". Və bununla da o sübut etdi ki, ölümlə də Nasiri qorxutmaq olmaz.
 
== Birləşmiş Ərəb Respublikası ==
Sətir 51:
 
== Şəxsi həyatı ==
Camal Əbdül Nasir evli idi və ailə münasibətlərinə də ciddi yanaşan, önəm verən şəxs olub. Beş övladı vardı, hər biri yüksək təhsil görmüşdülər. Onu yaxından tanıyanlar bilirdilər ki, Nasir sutka ərzində 18 saat işləyərdi. Ən çox xoşladığı məşğuliyyəti də elə siyasət idi. Əbdül Nasirin özəlliklərindən biri də onun zənginliyə, var-dövlətə biganə olmasıydı. Belə demək olar ki, Camal Əbdül Nasir varlı adam olmayıb. Hətta asketik həddə sadə həyat tərzi keçirib. Hətta çoxları uzun müddət inanmırdı ki, ərəblərin bu şöhrətli oğlu, Misirin prezidenti belə bir sadə həyat tərzi sürüb. Elə bir faktı bildirmək kifayətdi ki, onun dünya malına olan münasibətini öyrənəsən. O çox uzun illər 1952-ci ilədək sahib olduğu mənzildəcə yaşamışdı. Təm-təraqlı saraylara üz tutmamışdı. Şahidlərin söylədiklərinə görə, həyatının son günlərində Əbdül Nasir tez-tez: - "Mənim ərəbləri böyük günə nə qədər yaxınlaşdıra bildiyimi yalnız tarix qiymətləndirəcək" - fikrini təkrarlayırmış. Tarix də ona öz qiymətini vermişdi... vermişdi…
<ref>[http://www.anl.az/down/meqale/adalet/2010/dekabr/150014.htm ÖLÜMDƏN DƏ QORXMAYAN LİDER...LİDER…]</ref>
Üsyançıların rəhbəri Camal Əbdülnasir bir neçə aydan sonra Nəcibi uzaq bir kəndə sürgün edib, hakimiyyəti tam ələ keçirdi və iqtidarın ən ciddi siyasi rəqibi "Müsəlman Qardaşları"na (İhvan-i Müslimin) əks hücumlar başladı.
Sətir 66:
Suriya və Yəməndən əl çəkməyə məcbur olan Nasir bir də Xruşşovdan sonra, 1967-ci ildə Qərbin bölgədə əsas dayağı olan İsraillə müharibəyə cəsarət edə bildi.
 
Savaş 3 saat çəkdi. Misir uduzdu. Televiziya efirində ağlayan Nasir infarkt keçirdi və qoruya bilmədiyi "növbəti Gevaranın" müalicəsini SSRİ öz üzərinə götürdü. Amma "İkinci Gevara" da öldü, SSRİ Latın Amerikası kimi, Yaxın Şərqi də Qərbə uduzdu.<ref>[http://www.lent.az/news.php?id=57928 Mübarəkdi...Mübarəkdi…]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
 
== İstinadlar ==