Cənubi Azərbaycan: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Harada yerlesmesi
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
k 188.253.229.17 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq C Mirəli2001 tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Sətir 9:
 
=== Sərhədləri ===
Cənubi Azərbaycan [[İran|İran İslam Respublikası]]nın şimal-qərb hissəsində yerləşir. Şimalda [[Azərbaycan|Azərbaycan Respublikası]] ilə sərhədi [[Araz çayı]], [[Muğan düzü]] və [[Talış dağları]]ndan keçir. Qərbdə [[Türkiyə]] və cənub-qərbdə isə [[İraq]]la həmsərhəddir. Göstərilən sərhədlər çərçivəsində Cənubi Azərbaycan ərazisinin şərqdən qərbə eni 375 km-dir. Əlverişli coğrafi mövgeyə malikdir. İstər şimal-cənub istərsə şərq-qərb istiqamətində keçən dəmir və avtomobil yollarının üzərində yerləşir. Cənubi Azərbaycanın ərazisi təqribi olaraq 286,6 min km²(?) olaraq qiymətləndirilir. Qərb sərhədlərindən Zaqroz dağ silsiləsi su ayrıcı funksiyası rolunu oynayır. Urmiya, Zəncan və Təbriz şəhərləri əsas inzibati mərkəz rolunu oynayır. 1992-ci ildə Şərqi Azərbaycan ostanlığı iki ostanlığa bölünmüşdür. Bu bölgüyə baxmayaraq yenə də [[Zəncan ostanı]] ərazisində türklərin sayı üstünlük təşkil edir. . Cenubi Azerbaycan
 
=== Relyefi ===
Cənubi Azərbaycan əsasən dağlıq ölkədir. Yüksəkliyi 200 metrə qədər olan düzənliklər yalnız onun şimal-şərqində (Muğan düzünün cənub-qərbində) yerləşir. Qalan ərazilər isə dağ silsilələrindən və onların arasında yerləşən geniş dağ çökəkliklərindən, qalxanvari vulkan massivlərindən ibarətdir. Cənubi Azərbaycanın qərb sərhədləri boyunca uzanan Kürdüstan dağları mürəkkəb geoloji və tektonik quruluşa malikdir. Burada qədim kristalik və metomorfik süxurlar geniş yayılmışdır. Dağlar tektonik qırılmalarla ayrı-ayrı massivlərə parçalanmışdır. Onların hündürlüyü 3500–3600 metrə çatır. Şərqdəki [[Talış dağları|Talış]] və Boqrov dağ silsilələri əsasən Paleogenin və Mezazoyun çökmə və vulkanik süxurlardan ibarətdir. Bu dağların hündürlüyü 2500–3800 m-ə qədərdir. Daxili hissənin şimal tərəfində (Marağa-Miyanə xəttinin şimalı) dağlar əsasən enlik istiqamətinə uzanmaqla, qısa silsilələrdən ibarətdir. Ərazidə vulkan məşhəlli dağlarda az deyil. Bunlardan diqqəti cəlb edən Ərdəbil yaylası üzərində ucalan, zirvəsi həmişə qar və buzla örtülü olan [[Savalan dağı]] (4821 m) və [[Təbriz]]dən cənubda yerləşən Səhənd (3722 m) dağlarıdır. Ölkənin cənub hissəsindəki dağların istiqaməti şimal-qərbdən cənub-şərqədir. Onların quruluşunda Mezazoyun və Kaynazoyun vulkanik, metamorfik süxurları əsas rol oynayır. Burada mütləq yüksəkliyi 2700–3300 metrə çatan Zəncan, Rüştan, Qəfədan və s dağlar vardır. Cənubi Azərbaycanın relyefində dağarası çökəkliklər xüsusi yer tutur. Ərazinin şimal-qərbində Arazyanı (Arazbasar), şimal-şərqində Cənubi Muğan düzənlikləri yerləşir. Qərbdə Urmiya, mərkəzi hissədə Ərdəbil və Miyanə çökəklikləri vardır. Qızılüzən və Zəncan çayları boyunca uzanan dağarası düzənliklər isə cənubda relyefin böyük formalarındandır. Dağarası çökək və yaylaların əksəriyyəti Kaynazoyun dəniz, göl və dördüncü dövrün kontinental çöküntü laylarından (gil, qum, çınqıl və s.) təşkil olunub. Əhali əsasən bu geniş dağarası çökəklərdə və dağ çaylarının dərələrində məskunlaşmışdır. Kənd təsərrüfatı üçün yararlı torpaq sahələrinin əksəriyyətində relyefin bu formaları ilə bağlıdır. Cənubi Azərbaycanın ən böyük şəhərlərindən olan [[Təbriz]], [[Ərdəbil]], [[Zəncan]], [[Xoy]], [[Miyanə]] və s. dağ arası çökəkliklərdə yerləşir. Cənubi Azerbaycan esasen qerb terefde yerleşir.
 
=== İqlimi ===