Ağqoyunlu hökmdarlarının siyahısı: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1:
{{Seçilmiş siyahı}}
{{Keçmiş monarxiya
| başlıq = hökmdar
| border = imperiya
| ölkə = [[Ağqoyunlu]]
| gerb = Flag of Ak Koyunlu.svg
| gerbin ölçüsü =
| izah_gerb = [[Bayraq]]
| şəkil = Портрет Ягуб-бека с придворными. Альбом Мехмета Завоевателя.png
| izah_şəkil = [[Sultan Yaqub]]un ölümündən sonra [[Ağqoyunlu imperiyası]]nda daxili çəkişmələr imperiyanın dağılmasına qədər sona çatmadı.
| ilk_hökmdar = [[Pəhləvan bəy Bayandur|Pəhləvan bəy]]
| son_hökmdar = [[Sultan Murad]]
| titul = [[bəy]], [[sultan]], [[padşah]]<ref name="titul"/><ref name="titul2"/>
| rəsmi_məkan = [[Həşt-Behişt (Ağqoyunlular)|Həşt-Behişt sarayı]]<ref>{{cite book|first=|last=Nuriyeva İradə Tofiq qızı|authorlink=|title=Azərbaycan Tarixi (ən qədim zamanlardan–XXI əsrin əvvəllərinədək)|year=2015|location=Bakı|publisher=Mütərcim|url=http://anl.az/el/Kitab/2015/Azf-282700.pdf|page=səh.115|ref=harv}}</ref><ref>{{cite book|first=|last=Qasımov Xeyirbəy Sabir oğlu|authorlink=|title=Orta əsrlərdə Azərbaycan mədəniyyəti |year=2008 |location=Bakı |publisher= |url=http://www.ebooks.az/download/ZxRbPAXo.pdf |page=səh.228 |ref=harv}}</ref>
| idarəetmə_forması = [[Mütləq monarxiya]]
| yaranması = [[1378]]
| süqutu = [[1508]]<ref>{{cite book|first= |last= H. J. Kissling, Bertold Spuler, N. Barbour, J. S. Trimingham, H. Braun, H. Hartel |authorlink= |title=The Last Great Muslim Empires |year=1969 |location= |publisher= |url=http://books.google.com.tr/books?id=-AznJs58wtkC&pg=PA78&lpg=PA78&dq=Aq+Qoyunlu+1508&source=bl&ots=NMZW6Oq9cQ&sig=aXyO-zzmY5evXNgMoZKPdddKX1I&hl=ru&sa=X&ei=HxmiU7jTMebT7AbrpIHoCA&ved=0CDkQ6AEwBA#v=onepage&q=Aq%20Qoyunlu%201508&f=false|page=p.78 |ref=harv}}</ref>
| iddiaçı = [[Zeynalabidin bəy Bayandur|Zeynalabidin bəy]]
}}
'''Ağqoyunlu hökmdarlarının siyahısı''' — [[Ağqoyunlular]] [[Oğuz türkləri|oğuzlar]]ın [[Bayandur (tayfa)|bayandur
== Ağqoyunlularda hökmdar ==
[[Şəkil:Map_Aq_Qoyunlu_1478-en.png|thumb|250px|<center>[[Ağqoyunlu imperiyası]] ən qüdrətli dövrlərində (
Ağqoyunlu hökmdarlarının titulları [[Uzun Həsən]]
Ən çox hakimiyyətdə olan Ağqoyunlu hökmdarı [[Qara Yuluq Osman bəy|Osman bəy]] olmuşdur. Beləki, Osman bəy 32 il hakimiyyətdə olmuşdur. Ən az hakimiyyətdə olan hökmdar isə [[Sultan Xəlil]] olmuşdur. O,
== Hökmdarların siyahısı ==
* {{color box|lightblue}} — hökmdar taxtda olmasına baxmayaraq hakimiyəti əlində tam cəmləşdirə bilməyib.
* {{color box|yellow}} — müstəqilliyini hərhansı bir vilayətdə elan edib, bütün ölkə ərazisində hökmdar deyil.
=== Quruluş dövrü ===
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Titul
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Ad
Sətir 41 ⟶ 40:
|-
|- style="background:wikitable"
|align="center"|''Bəy''
|align="center"| '''[[Pəhləvan bəy Bayandur|Pəhləvan bəy]]'''
|align="center"|?
|align="center"|
* [[İdris bəy Bayandur]]un oğlu, Bayandur elinin başçısı.<ref>{{cite book|first= |last=Zekiye Tunç |authorlink= |title=Akkoyunlular döneminde Harput |year= 23-25 Mayıs 2013 |location=Elazığ |publisher=Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi|url=http://web.firat.edu.tr/harput/sempozyum/2/6.%20Zekiye%20Tun%C3%A7.pdf |page=səh.578 |ref=harv}}</ref>
* 1340-cı ildə Diyarbəkirdə vəfat etmişdir.
|-
|- style="background:wikitable"
|align="center"|''Bəy''
|align="center"| '''[[Əlaəddin Turəli bəy|Turəli bəy]]''' <br> <small>{{Nastaliq| طور علی پہلوان}} </small><br
|align="center"|
|align="center"|
* [[Pəhləvan bəy Bayandur|Pəhləvan bəy]]in oğludur.
* [[Bayburt]]da doğulmuşdur.
*
|-
|- style="background:wikitable"
|align="center"|''Bəy''<br>
|align="center"| '''[[Fəxrəddin Qutlu bəy|Qutlu bəy]]'''<br> <small>{{Nastaliq| قتلغ بن طور علی}} </small> <br>''Fəxr-əd-Din'' <br> <small>{{Nastaliq| فخر الدین}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* Turəli bəyin oğlu.
* 1389-cu ildə vəfat etmişdir. Məzarı [[Bayburt]]dadır.
|-
|- style="background:lightblue"
|align="center"|''Bəy''
|align="center"| '''[[Əhməd bəy Bayandur|Əhməd bəy]]'''<br> <small>{{Nastaliq| احمد بن قتلغ }} </small>
|align="center"|
|align="center"|
* Qutlu bəyin oğlu.
*
* Əhməd bəy
|}
=== Bəylik dövrü ===
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Titul
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Ad
Sətir 82 ⟶ 81:
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Qeydlər
|-
|align="center"|''Bəy''
|align="center"| '''[[Qara Yuluq Osman bəy|Osman bəy]]''' <br> <small>{{Nastaliq| قرا یولک عثمان}} </small><br>''Baha-əd-Din'' <br> <small>{{Nastaliq| بھا الدین}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* Fəxrəddin Qutlu bəyin və [[Trabzon imperiyası|Trabzon]] şahzadəsi [[Maria Komnenos]]un oğlu.
*
* Onun dövründə [[Ağqoyunlular]] geniş ərazilər ələ keçirərək bəyliyə çevrildilər.<ref name=":0" />
*
*
|-
|align="center"|''Bəy''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Qara Yuluq Osman bəy|Qara Yuluq Osman]]ın böyük oğlu.
*
* Əli bəy
|-
|align="center"| ''Bəy''
|align="center"| '''[[Həmzə bəy Bayandur|Həmzə bəy]]'''<br> <small>{{Nastaliq| حمزہ بن قرا یولک عثمان }}</small><br>''Nur-əd-Din'' <br> <small>{{Nastaliq| نور الدین}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* [[Qara Yuluq Osman bəy|Qara Yuluq Osman]]ın oğlu.
Sətir 108 ⟶ 107:
* Həmzə bəy 1444-cü ildə Əli bəyin ölümündən biraz sonra xəstələnərək öldü.<ref>{{cite web |url=http://www.enfal.de/starih49.htm |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180702212102/http://www.enfal.de/starih49.htm |archivedate=2019-02-06 |title= Akkoyunlular |author=enfal.de |date= |publisher= |accessdate=2019-02-06 |language=tr }}</ref>
|-
|align="center"|''Bəy''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Cəlaləddin Əli bəy]]in və [[Sara xatun]]un oğlu.<ref>Nəcəfli T.H. Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətlərinin tarixi müasir türk tarixşünaslığında. Bakı: Çaşıoğlu, 2000, səh 40.</ref>
*
*
|-
|- style="background:yellow"
|align="center"|''Bəy''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Qara Yuluq Osman bəy|Qara Yuluq Osman]]ın qardaşı Əhməd bəyin oğlu.<ref>{{cite book|first= |last=Ahmet Toksoy |authorlink= |title=Akkoyunlular ve Erzincan (Uzun Hasan Devrine Kadar) |year= 2014|location=|publisher=Bahar |url= http://dergipark.gov.tr/download/article-file/157179 |page=səh.258 |ref=harv}}</ref>
* [[Palu]]da müstəqil hakimiyyət sürürdü.
* [[Qara İsgəndər]]in dəstəyi ilə [[Ağqoyunlu]] hakimiyyətini tam ələ keçirmək istəsə də, uğur əldə edə bilmədi.
* Uzun Həsən tərəfindən məğlub edildi.
|}
=== İmperiya dövrü ===
{| width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=1% | Şəkil
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Titul
Sətir 137 ⟶ 136:
|align="center"|[[Şəkil:Hasan Agha.png|150px]]
|align="center"| ''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Cəlaləddin Əli bəy]]in və [[Sara xatun]]un oğlu.
*
* 1453-cü ildə qardaşı Cahangir mirzəni devirərək Ağqoyunlu bəyliyində hakimiyyəti ələ keçirmişdir.
*
*
*
|-
|align="center"|[[Şəkil:Sultan of Azerbaijan Sultan Khalil khan Aq Qoyunlu 1478.jpg|150px|]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"|
|align="center"| 1478
|align="center"|
* Uzun Həsənin və [[Səlcuqşah bəyim]]in oğlu.
* Hakimiyyətə gəlməzdən öncə [[Fars ostanı|Fars vilayəti]]nin hakimi idi
* Uzun Həsəndən sonra Ağqoyunlu taxtına keçmişdir və atasının mərkəzləşdirmə siyasətini davam etdirmişdir.
* Mərkəzləşdirmə siyasətini bəyənməyən əyanlar bundan narazılıq etdilər. Bu səbəbdən əyanlar Sultan Xəlilin qardaşı Yaqub bəyə (gələcəkdə ''[[Sultan Yaqub]]'') dəstək verərək qiyam qaldırdılar.
|-
|align="center"|[[Şəkil:Портрет Ягуб-бека с придворными. Альбом Мехмета Завоевателя.png|150px|]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Uzun Həsən]]in və Səlcuqşah bəyimin oğlu.
* Böyük qardaşı Sultan Xəlili devirərək hakimiyyətə gəlmişdir.
*
* Ölkə daxilində sabitliyi təmin etməyi bacaran son hökmdar olmuşdur. Ölümündən sonra şahzadələr arasındakı taxt-tac mübarizəsi Ağqoyunluların süqutuna qədər davam etmişdir.
|-
|align="center"|[[Şəkil:Sultan Baysunqur Bayandurun adına zərb olunmuş sikkə.jpg|150px]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Sultan Baysunqur]]'''<br> <small>{{Nastaliq| بایسنقر بن یعقوب }}</small><br>''Əbül-Fəth'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو الفتح}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* Sultan Yaqubun və [[Gövhər sultan]]ın oğlu
* Atasının ölümündən sonra, 9 yaşında [[Sufi Xəlil|Sufi xəlil Mosullu]] tərəfindən taxta çıxarılmışdı.<ref>{{cite web |url=http://www.avrasyad.com/DergiTamDetay.aspx?ID=489&Detay=Ozet |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180701171223/http://www.avrasyad.com/DergiTamDetay.aspx?ID=489&Detay=Ozet |archivedate=2019-02-06 |title=Akkoyunlu yönetiminde Musullular: Sufi Halil Bey örneği |author=avrasyad.com |date=2018 |publisher=Ayşe Atıcı Arayancan|accessdate=2019-02-06 |language= tr}}</ref>
*
* [[Şirvanşahlar]]dan dəstək alaraq hakimiyyətini bərpa etməyə cəhd göstərsə də, 1492-ci ildə [[Bərdə]] ilə [[Gəncə]] arasında Rüstəmlə döyüşdə həlak oldu.
|-
Sətir 180 ⟶ 179:
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Sultan Rüstəm]]'''<br> <small>{{Nastaliq| رستم بن مقصود بن اوزون حسن}}</small><br>''Əbül-Müzəffər'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو المظفر}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* [[Uzun Həsən]]in nəvəsi və [[Maqsud mirzə]]nin oğludur.
*
* 1492-ci ildə [[Eybə Sultan]]ın dəstəyi ilə həbsdən çıxaraq Baysunquru taxtdan salmışdır.
*
|-
|align="center"|[[Şəkil:Coin of Sultan Ahmad (Aq Qoyunlu).jpg|150px]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Gödək Əhməd]]'''<br> <small>{{Nastaliq| احمد گوده بن اغورلو محمد بن اوزون حسن}}</small><br>''Əbül-Nəsr'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو النصر}}</small>
|align="center"| 1497
|align="center"|
* [[Uğurlu Məhəmməd]]in və [[Gövhər Sultan (II Mehmedin qızı)|Gövhər sultan]]ın oğlu. [[II Mehmed]]in və Uzun Həsənin nəvəsi.
* [[Eybə Sultan]]ın köməyi ilə
* Mərkəzləşdirmə siyasətinə qarşı əyanların müqaviməti ilə üzləşmiş və 1497-ci ilin
* Onun ölümündən sonra Ağqoyunlu imperiyası parçalandı.
|-
Sətir 202 ⟶ 201:
|align="center"| ''Bəy'' <br>''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Əlvənd mirzə]]'''<br> <small>{{Nastaliq| الوند بن یوسف بن اوزون حسن}}</small><br>''Əbül-Müzəffər'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو المظفر}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* Uzun Həsənin nəvəsi və [[Yusif bəy Bayandur]]un oğludur.
*
* Hakimiyyət iddiaçısı olan qardaşı [[Məhəmməd mirzə]] ilə mübarizədə Eybə Sultan öldürülməsindən sonra [[Diyarbəkir]]ə çəkilsə də, [[Mosullu oymağı|Mosullu tayfası]]nın dəstəyi ilə yenidən hakimiyyəti ələ keçirdi.<ref name=":1">{{cite book|first= |last=Şahin Fərzəliyev |authorlink= |title=Azərbaycan XV-XVI əsrlərdə (Həsən bəy Rumlunun "Əhsənüt-təvarix" əsəri üzrə) |year=1938 |location=Bakı |publisher= Elm|url=http://history.az/pdf.php?item_id=20100816020715748&ext=pdf |page=səh.33-34 |ref=harv}}</ref>
* Ancaq digər rəqibi Murad mirzə (sonradan ''[[Sultan Murad Bayandur|
*
* [[Azərbaycan]]dakı hakimiyyətini itirdikdən sonra Diyarbəkirdəki [[Sultan Qasım|Qasım bəy]] ilə mübarizə apardı və onu məğlub etdi. Sonrakı hakimiyyətini [[Diyarbəkir]] və ətraf ərazilərdə sürdürdü.<ref>{{cite web |url=http://www.e-tarih.org/sayfa.php?sfid=287 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20180701171223/http://www.avrasyad.com/DergiTamDetay.aspx?ID=489&Detay=Ozet |archivedate=2019-02-06 |title=Akkoyunluların Yıkılışı |author=e-tarih.org |date=06 Kasım 2007 20:52 |publisher= |accessdate=2019-02-06 |language= tr}}</ref>
*
|-
|align="center"|[[Şəkil:Coin of Sultan Muhammed (Aq Qoyunlu).png|150px]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Məhəmməd mirzə]]'''<br> <small>{{Nastaliq| محمد بن یوسف بن اوزون حسن}}</small><br>''Əbül-Mükərrəm'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو المکرم}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* [[Uzun Həsən]]in nəvəsi və Yusif bəy Bayandurun oğludur.
* [[Eybə Sultan]]ın qardaşları Nurəli və Əşrəf tərəfindən dəstəklənərək
*
* Lakin sonradan Əlvənd mirzə yeni qüvvə toplayaraq onu məğlub etdi və Məhəmməd mirzə yenidən Fars vilayətinə çəkildi.
*
|-
|align="center"|[[Şəkil:Coin of Sultan Murad (Aq Qoyunlu).jpg|150px]]
|align="center"|''Bəy'' <br> ''padşah'' <br> ''sultan''
|align="center"| '''[[Sultan Murad]]'''<br> <small>{{Nastaliq| سلطان مراد بن یعقوب بن اوزون حسن}}</small><br>''Əbül-Müzəffər'' <br> <small>{{Nastaliq| ابو المظفر}}</small>
|align="center"|
|align="center"|
* [[Sultan Yaqub]]un və [[Gövhər sultan]]ın oğlu.
*
* [[Eybə Sultan]]ın qardaşları [[Marağa]] hakimi Gözəl Əhməd və Fərruxşad tərəfindən dəstəklənərək. [[Fars ostanı|Fars vilayəti]]nə aparılmış və sultan elan edilmişdir.
*
*
*
|}
=== Diyarbəkir hökmdarları ===
▲{|width=100% class="wikitable"
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Titul
! style="background-color:#F0DC82" width=9% | Ad
Sətir 245 ⟶ 243:
|- style="background:yellow"
|align="center"|''Bəy'' <br> ''sultan'' <br> ''padşah''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
*
*
*
|-
|- style="background:yellow"
|align="center"|''Bəy'' <br> ''sultan'' <br> ''padşah''
|align="center"|
|align="center"|
|align="center"|
* [[Gödək Əhməd]]in oğlu.<ref>{{cite web |url=https://www.marasanahaber.com/abdurrezzak-bey-kimdir/4787/ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190207221749/https://www.marasanahaber.com/abdurrezzak-bey-kimdir/4787/ |archivedate=2019-02-06 |title=Abdurrezzak Bey kimdir? |author=marasanahaber.com |date= 26 Eylül 2018 |publisher= |accessdate=2019-02-06 |language=tr }}</ref>
*
* Zeynalabidin bəy hakimiyyətini möhkəmləndirmək üçün bəzi tədbirlər görməyə başladı. Uzun müddət Diyarbəkir hakimi olan Əmir bəy Mosullunu həbs etdirdi və ətraf ərazilərə yürüşlərə başladı. Lakin Əmir bəy həbsdən çıxdı və Zeynalabidin bəyi məğlub edərək əsir aldı.<ref>{{cite web |url=http://www.elbistankaynarca.com/mobi/author_article_detail.php?id=260 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190207222413/http://www.elbistankaynarca.com/mobi/author_article_detail.php?id=260 |archivedate=2019-02-06 |title=Elbistan Savaşı(1507) |author=elbistankaynarca.com |date=24.01.2013 |publisher=Adnan Güllü|accessdate=2019-02-06 |language=tr }}</ref>
* Əmir bəy Mosullu isə [[I Şah İsmayıl]]a tabeliyini bildirdi.
|}
Sətir 273 ⟶ 271:
== Xarici keçidlər ==
{{Vikianbar kateqoriyası|Aq Qoyunlu}}
*{{cite web
|url = http://islamilimleri.com/Ktphn/Kitablar/19/004/05isltar/059.htm
|archiveurl =
|archivedate =
|title = Akkoyunlular
Sətir 289 ⟶ 286:
*{{cite web
|url = https://www.diyadinnet.com/YararliBilgiler-1467&Bilgi=akkoyunlular
|archiveurl =
|archivedate =
|title = Akkoyunlular
|