"Vikipediya:Ensiklopedik əhəmiyyətlilik (şəxslər)" səhifəsinin versiyaları arasındakı fərqlər

Vikipediya:Ensiklopedik əhəmiyyətlilik (şəxslər) (başlanğıc koda bax)

00:06, 8 mart 2021 versiyası

13.069 bayt çıxarıldı ,  1 ay öncə
Düzəlişin təsviri yoxdur.
{{Prinsip-qaralama}}
{{Ensiklopedik əhəmiyyətlilik bələdçisi}}
Vikipediyada '''ensiklopediklik''', redaktorlar tərəfindən müəyyən bir mövzunun '''məqaləsi yaradılacaq qədər əhəmiyyətli olub-olmamasına''' qərar vermək üçün istifadə edilən bir meyardır. '''İnsanlar''' üçün bioqrafik məqalənin mövzusu olan şəxs "diqqətəlayiq" olmalıdır. Yəni "haqqında yazılacaq dərəcədə əhəmiyyətli, maraqlı və ya qeyri-adi" olmalıdır. Məşhur və ya populyar olmaq mənasında olan "diqqətəlayiq" əhəmiyyətsiz olmasa da, ikinci dərəcəlidir.
İstənilən universal ensiklopediya kimi Vikipediyada da vacib tarixi və müasir şəxslərin bioqrafiyaları yer alır. Vikipediya kağız ensiklopediya deyil və buna görə də burada bioqrafiyasına yer verilə biləcək şəxslərin siyahısı kifayət qədər genişdir. Amma bu o demək deyil ki, Vikipediyada yer üzündəki bütün insanlar haqqında məlumat yerləşdirmək olar.
 
Bioqrafiyalar üçün nəzərdə tutulmuş bu qaydalar Vikipediyanın siyasəti deyil, bu qaydaların tətbiqi şəxs haqqında məqalənin yazılması, birləşdirilməsi, silinməsi və ya genişləndirilməsi barədə qərarları ifadə edən, müzakirələr yolu ilə nail olunan və qəbul olunmuş praktika ilə təsdiqlənən [[Vikipediya:Konsensus|konsensus]]dankonsensusdan asılıdır.▼
Yadda saxlayın ki, '''Vikipediya ensiklopedik məlumatların toplandığı 2-ci dərəcəli mənbədir'''. Belə ki, daxil etdiyiniz məlumatın doğruluğunu sübut etmək üçün 1-ci dərəcəli mənbə sayılan etibarlı mənbələrə istinad etmək vacibdir.
<!-- Rusdilli Vikipediyadakı qaydaların tərcüməsi
 
Məqalənin adı məqalənin bəhs etdiyi şey olmalıdır. Bir şəxs haqqında bir məqalə yazmaq üçün kifayət qədər etibarlı məzmun varsa, o şəxsin adı (məsələn "Məmməd Məmmədov") uyğun bir ad olardı. Bununla birlikdə, şəxslə əlaqəli bir əhəmiyyətli hadisə haqqında kifayət qədər məlumat varsa, məqalə bu hadisə ilə əlaqədar xüsusi olaraq adlandırılmalıdır. Bəzən məşhur bir insan öldükdə, ölümləri haqqında bir məqalə üçün kifayət qədər məlumat varsa, (məsələn Maykl Ceksonun ölümü) məqalə yaradıla bilər. Görkəmli bir şəxsin əsas məqaləsi bütün əsərlərini ehtiva etmək üçün çox uzundursa, bu məlumat üçün ayrıca bir məqalə yaradıla bilər.
== Tarixi şəxslər ==
Tarixi şəxslər haqqında məlumatlar adətən daha az mübahisələr doğurur. Belə ki, tarix özü bir qayda olaraq onların əhəmiyyətini dəqiq müəyyənləşdirir. Zaman bəşəriyyətin inkişafı üçün o qədər də əhəmiyyətli işlər görməyən şəxsləri özü çıxdaş edir. Tarixi şəxslərin əhəmiyyətlilik səviyyələri təhlil edilərkən ən çox aşağıdakı suallar meydana çıxır:
# Bu şəxs özündən sonra hansısa bir sahənin mütəxəssisləri tərəfindən dəyərli töhfə hesab olunan nə isə qoyubmu?
# Vəfat etdikdən sonra onun haqqında hər hansısa bir mənbədə məlumat verilirmi? (genealoji tədqiqatlar bu mənbələrə aid edilmir)
# Onun adı hər hansısa bir sahəvi və ya yerli (o cümlədən, diyarşünaslıq), etibarlılığı şübhə doğurmayan sorğu kitablarında, məlumat nəşrlərində xatırlanırmı?
 
Tarixi şəxslə bağlı internet mənbələrində az məlumatın verilməsi onun haqqında yaradılan məqalənin silinməsinə tutarlı əsas ola bilməz: hələ ki, qlobal şəbəkədə insan fəaliyyətinin bütün sahələri haqqında, xüsusilə də şəxslərin tərcümeyi-hallarına dair tam informasiya təqdim edilməyib.
 
Bundan başqa tarixi şəxslərin əhəmiyyətliliyi yaxşı olardı ki, müasir şəxslər üçün müəyyənləşdirilmiş daha komkret meyarlarla da əsaslandırılsın (sonrakı bölməyə bax).
 
== Müasir şəxslər ==
Həyatda olan (və ya yaxın dövrlərdə vəfat edən) şəxslərin əhəmiyyətlilik dərəcəsini müəyyənləşdirmək bir qədər çətindir: onların barələrində Vikipediyada məqalə yaradılmasına layiq olub-olmadıqlarını müəyyən etmək üçün aşağıdakı meyarlara nə dərəcədə uyğun gəldiklərini yoxlamaq lazımdır.
 
=== Ümumi prinsiplər ===
# '''Məlumatın yoxlanılması''': məqalədəki məlumatın həqiqiliyini müstəqil mənbələrə əsaslanaraq yoxlamaq mümkündürmü? Bunu uzun müddət (məsələn, on il) keçdikdən sonra da etmək mümkün olacaqmı?
# '''Məqalənin zənginləşdirilməsi''': məqalə nə vaxtsa [[Vikipediya:Məqalə qəlibi|qəlibdən]] daha böyük həcmə sahib ola bilərmi? Məqalə nə vaxtsa inkişaf etdirilərək [[Vikipediya:Seçilmiş məqalələr|seçilmiş məqaləyə]] çevrilə bilərmi?
 
== Siyasətçilər və ictimai xadimlər ==
# Mövcud olan bütün dövlətlərin və ölkələrin, o cümlədən tanınmayan dövlətlərin, eləcə də insanlar tərəfindən məskunlaşmış və ya yaşayış üçün yararlı olan ərazilərin nominal və faktiki rəhbərləri.
# Beynəlxalq təşkilatların və dövlətlərarası təsisatların (BMT, YUNESKO, MAQATE, Ümumdünya bankı, NATO, MDB və s.) ali rəhbərləri (sədr, baş katib və s.) və xüsusi məsul şəxsləri (xüsusi təmsilçi və s. statusu olan şəxslər).
# Bütün ölkələrin qanunverici (milli məclis, parlament, duma, konqress və s.), icraedici (hökumət, nazirlər kabineti və ya şurası və s.) və məhkəmə (ali məhkəmə, konstitusiya məhkəməsi və s.) orqanlarının rəhbərləri və üzvləri.
# Bütün ölkələrin nüfuzlu siyasi partiyalarının, hərəkatlarının rəhbərləri və ictimai fəaliyyət baxımından fəal nümayəndələri (siyasi təşkilatın nüfuzu onun ölkədə keçirilən seçkilərdə müntəzəm iştirak etməsi, eləcə də aktiv və sistemli şəkildə parlamentdənkənar fəaliyyəti - nümayiş və etiraz yürüşləri, mitinqlər təşkil etməsi, qanunvericilik təşəbbüsləri ilə çıxış etməsi və s. ilə müəyyənləşdirilir).
# Ölkələrin birinci dərəcəli inzibati-ərazi vahidlərinin (vilayət, ştat, rayon və s.) müxtəlif hakimiyyət qollarının rəhbərləri.
# Bütün ölkələrin əhalisinin sayı 100 mindən az olmayan şəhərlərinin və digər yaşayış məntəqələrinin, o cümlədən paytaxtların və birinci dərəcəli inzibati-ərazi vahidlərinin rəhbərləri.
# Konkret fəaliyyətləri (ictimai çıxışları, qanunvericilik təşəbbüsləri və s.) geniş ictimaiyyətin diqqət mərkəzində olmuş (KİV-lərə istinadlarla təsdiq edilməlidir) və regionun, ölkənin, dünyanın həyatına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmiş beynəlxalq, ölkə, əyalət miqyaslı digər siyasi xadimlər.
# Ölkədaxili və ya beynəlxalq miqyasda fəaliyyət göstərən kifayət qədər nüfuzlu siyasi, ictimai, qeyri-siyasi təşkilatların rəhbərləri və ictimai fəaliyyət baxımından fəal nümayəndələri (təşkilatın nüfuzu onun fəaliyyətinin sistemli şəkildə yüksək dərəcədə etibarlı mənbələrdə - ümummili KİV-lərdə, ensiklopediyalarda, elmi işlərdə və s. işıqlandırılması ilə müəyyənləşdirilir).
# Fərdi şəkildə regionun, ölkənin, dünyanın həyatı üçün vacib hadisələrdə iştirak edən hüquq müdafiəçiləri, sülhməramlılar və digər şəxslər.
# Dövlətlərin digər dövlətlərdə və beynəlxalq təşkilatlarda müstəqil diplomatik nümayəndliklərinin rəhbərləri, fövqəladə və səlahiyyətli səfir dərəcəsinə və ya analoji ali diplomatik dərəcəyə malik diplomatik nümayəndələr, habelə peşəkar fəaliyyəti beynəlxalq münasibətlərə əhəmiyyətli təsir göstərmiş digər diplomatlar.
 
== İdmançılar ==
Burada "idman növü" dedikdə, Beynəlxalq Olimpiya Komitəsinin tanıdığı idman növləri, habelə beynəlxalq federasiya və/və ya milli federasiya(lar) (əgər konkret idman növü üzrə yarışların təşkili bir-biri ilə rəqabət aparan bir neçə federasiya tərəfindən də keçirilə bilər) tərəfindən vahid qaydalar əsasında keçirilən dayanıqlı yarış sisteminə malik olan digər idman növləri nəzərdə tutulur.
 
# Olimpiya, Paraolimpiya oyunlarının, istənilən idman növü üzrə dünya, qitə, ölkə çempionatlarının və kuboklarının qalibləri və mükafatçıları.
# İstənilən idman növü üzrə olimpiya, dünya, qitə və ölkə rekordçuları.
# İstənilən idman növü üzrə ölkə milli komandalarının üzvləri.
# Ən məşhur idman növləri üzrə əhəmiyyətli beynəlxalq yarışların iştirakçıları.
# Ən məşhur idman növləri üzrə ölkələrin yüksək liqasında çıxış edən klubların üzvləri.
# Yuxarıdakı şərtlərə cavab verən idmançıların məşqçiləri və komandaların baş məşqçiləri.
# İdman tarixində adları ilə bu və ya digər əhəmiyyətli hadisələrin bağlı olduğu idmançılar.
# Aparıcı idman funksionerləri (olimpiya komitələrinin, idmanın müxtəlif növləri üzrə milli və beynəlxalq federasiyaların rəhbərləri və s.), əhəmiyyətli idman tədbirlərinin təşkilatçıları, beynəlxalq səviyyədə tanınmış görkəmli idman hakimləri.
# Məşhur idman həvəskarları.
 
==Mədəniyyət və incəsənət xadimləri==
 
===Kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadimləri===
Kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadimi dedikdə, onların xidmətləri və ya istedadları haqqında mütəxəssislər və digər şəxslərdə mənfi və ya müsbət rəyin olub olmamasından asılı olmayaraq, məşhur şou-biznes xadimləri, o cümlədən dəb industriyası və model biznesi və məşhur kütləvi incəsənət (kino, estrada musiqisi, kütləvi ədəbiyyat və s.)xadimləri və onlara uğur qazanmaqda kömək edən prodüserlər, promouterlər, mahnıların söz və musiqi müəllifləri nəzərdə tutulur. Bu zaman aşağıdakı məşhurluq meyarları tətbiq edilə bilər:
#Kitab və disklərin tirajları, konsert və kinoprokatdan gələn gəlirlər və kommersiya uğurunun bu kimi digər göstəriciləri (o cümlədən, nüfuzlu təşkilatlar tərəfindən verilən status və mükafatlar).
#Ən məşhur xit-parad, reytinq, siyahı və ictimai rəy sorğularında yerlər.
#Kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadiminin həyat və fəaliyyətinin ümummilli informasiya, peşəkar və əyləncəli dövri nəşrlərdə, ensiklopediyalarda, kütləvi tele və redioverilişlərdə ("Yeni ulduz" və bunun kimi karyerasına yeni başlayan və məşhur olmayan şəxslərin yetişdirilməsi ilə məşğul olan digər oxşar verilişlər istisna olmaqla)və nüfuzlu internet saytlarda dəfələrlə işıqlandırılması.
 
Pornoindustriyada fəaliyyət göstərən şəxslər bu bəndin tələblərinə cavab vermiş sayılmırlar.
 
===Qeyri-kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadimləri===
Qeyri-kütləvi ("yüksək", ciddi və ya klassik) mədəniyyət və incəsənət xadimi dedikdə, geniş kütləyə məlum olub olmamasından asılı olmayaraq peşəkar ictimaiyyətdə sabit və ya təzadlı-qalmaqallı şöhrətə malik olan yazıçılar, ədəbi tərcüməçilər, musiqiçilər, aktyorlar, rejissorlar, rəssamlar, fotoqraflar, heykəltəraşlar və s., habelə qeyd edilən xadimlərlə işləyən naşirlər, redaktorlar, muzey əməkdaşları, tənqidçilər və s. nəzərdə tutulur. Şöhrətə malik olmanın sübutu kimi aşağıdakılar çıxış edə bilər:
#Ən nüfuzlu və tanınmış peşə mükafatları, o cümlədən Nobel mükafatı, Pulitser mükafatı, Qonkur mükafatı, fəxri təqaüdlər, nüfuzlu akademiyalarda üzvlük və sair.
#Qeyri-kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadiminin fəaliyyət göstərdiyi sahədə mövcud olan ən nüfuzlu təsisatlar (məsələn, nəşriyyatlar, muzeylər, festivallar, universitetlər, dövri nəşrlər) tərəfindən dəstəklənməsi.
#Fəaliyyət göstərdiyi sahədə nüfuza malik olan nəşrlərdə qeyri-kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadiminin yaradıcılığına həsr edilmiş rəy və analitik materialların dərc edilməsi.
#Qeyri-kütləvi mədəniyyət və incəsənət xadiminin, onun fəaliyyət göstərdiyi sahədə nüfuza malik olan mükafatları təltif edən jürinin (komissiyanın)üzvü seçilməsi.
 
===Jurnalistlər===
Jurnalist dedikdə, çap və elektron kütləvi informasiya vasitələrində dərc edilən xəbər, məqalə və analitik materialların müəllifləri, habelə televiziya və radio verilişlərin aparıcıları olan və aşağıdakı meyarlardan azı birinə cavab verən şəxslər nəzərdə tutulur:
# Ən nüfuzlu ümummilli KİV-lərin (məsələn, AzTV, The New York Times, gazeta.ru və s.) aparıcı jurnalistləri, o cümlədən, ştatda olan köşə yazarları, daimi müxbirlər, populyar verilişlərin aparıcıları.
# Vikipediya qaydalarına uyğun olaraq əhəmiyyətli sayılan KİVlərin baş redaktorları və bir neçə il bu vəzifəni tutmuş şəxslər.
# Ən nüfuzlu peşə mükafatlarına (Pulitser mükafatı, Avropa Mətbuat Mükafatı, Dünya Qəzetlər Asossasiyasının Azadlığın Qızıl Qələmi mükafatı, UNESCO/Gilyermo Kano beynəlxalq mətbuat azadlığı mükafatı, Albert Londres Mükafatı və s.) layiq görülənlər.
# Müstəqil nüfuzlu mənbələr tərəfindən peşəkar fəaliyyəti geniş işıqlandırılmış digər jurnalistlər.
 
===Digər şəxslər===
Bu kateqoriyaya ayrı-ayrı əsərləri (şer, rəsm, mahnı, memarlıq nümunələri və sair) sayəsində bu və ya digər səbəbdən dünyanın və ya ölkənin ictimai və ya mədəni həyatında əhəmiyyətli hadisəyə çevrilmiş şəxslər aid edilir (məsələn, cəmi bir roman müəllifi olan Harper Li).
 
== Əlavə meyarlar ==
 
==== İstifadəçinin özü haqqında məqalə ====
{{main|Vikipediya:Avtobioqrafiya}}
 
Vikipediyada istifadəçinin özü və ya şəxsi münasibətləri olduğu şəxs (yaxın qohumlar, rəis və müdirlər, rəqiblər və s.) haqqında məqalə yaratması təqdirəlayiq hal sayılmır. Əgər siz özünüz və ya şəxsi münasibətləriniz olan şəxs haqqında Vikipediyada məqalə yaradılmasında maraqlısınızsa - öz adınızı və ya həmin şəxsin adını [[Vikipediya:Məqalə istə/Bioqrafiya]] səhifəsinə əlavə edin: bununla siz Vikipediya layihəsinin bütün iştirakçılarına bu məqaləni yaratmağı təklif etmiş olursunuz.
 
==== Axtarış sistemləri vasitəsilə yoxlama ====
 
Hər hansısa bir şəxsin əhəmiyyətlilik dərəcəsi ilə bağlı qərar verməmişdən əvvəl onun adını (adının bir neçə yazılış variantını) əsas iki-üç axtarış sistemində axtarmaq lazımdır: neçə keçid tapılır, bu keçidlərdə hansı növ informasiyalar yer alır? Hansısa bir şəxsin adının internetdə tez-tez xatırlanması hələ onun əhəmiyyətli şəxs olması (şəxs, məsələn, hansısa forumun daimi iştirakçısı da ola bilər) və ya adın internetdə yer almaması şəxsin əhəmiyyətli şəxs olmaması (insan fəaliyyətinin bütün sahələri haqqında dolğun məlumat hələ ki, internetdə tam əksini tapmayıb) demək deyil. Bununla belə, əksər hallarda şəxsin adının internet səhifələrində tez-tez xatırlanması yaxşı göstərici sayılır.-->
 
Vikipediyada “məşhurluq” — məqalənin ensiklopedik yararlılığını müəyyən edən daxili meyardır. Məqalənin mətni “dəyərli” və ya “diqqətəlayiq” olmalıdır, yəni əhəmiyyətli, maraqlı və ya qeydə alınmaq üçün kifayət qədər qeyri-adi olmalıdır. “Tanınmış” və “populyar” anlamındakı “məşhur” ifadəsi heç də ikinci dərəcəli deyil.
 
▲Bioqrafiyalar üçün nəzərdə tutulmuş bu qaydalar Vikipediyanın siyasəti deyil, bu qaydaların tətbiqi şəxs haqqında məqalənin yazılması, birləşdirilməsi, silinməsi və ya genişləndirilməsi barədə qərarları ifadə edən, müzakirələr yolu ilə nail olunan və qəbul olunmuş praktika ilə təsdiqlənən [[Vikipediya:Konsensus|konsensus]]dan asılıdır.
 
Bioqrafik məqalələri necə yazmaq barədə məlumat üçün [[Vikipediya:Yazı stili (şəxslər)]] və [[Vikipediya:Həyatda olan şəxslərin bioqrafiyası]] səhifələrinə müraciət edin.
 
== Əsas meyar ==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Xüsusi:MobileDiff/5831103"