İstifadəçi:Solavirum/Qaralama4: Redaktələr arasındakı fərq

Börkiyaruq daha sonra şərqdə [[Termez|Termez şəhərinə]] qədər uzanan yürüşə başçılıq edir və burada [[Qaraxanilər dövləti|qaraxanilərdən]] olan Süleymantegin ilə Mahmudtegini [[Mavəraünnəhr|Mavəraünnəhrin]] məlikləri olaraq qəbul edir.{{sfn|PeacockPikok|2015|p=77}} [[Qütbəddin Məhəmməd|Qütbəddin Məhəmmədi]] də [[Mərkəzi Asiya|Mərkəzi Asiyadakı]] [[Xarəzm|Xarəzm bölgəsinin]] yeni valisi təyin edir.{{sfn|BosworthBusourt|1986|p=140}} O, yeddi ay [[Bəlx (şəhər)|Bəlx şəhərində]] qalır və daha sonra qərbə qayıdır,{{sfn|RichardsRiçards|2014|p=291}} lakin Börkiyaruq şərqdəki ərazilərindən ayrıldıqdan sonra bölgə səlcuqlu şahzadəsi Dövlətşahın da iştirak etdiyi bir sıra üsyanlarla üzləşir. Börkiyaruqun adı [[Nişapur|Nişapur şəhərində]] vurulan sikkələrdən xaric olmağa başlayır, bu da onun [[Xorasan|Xorasandakı]] hakimiyyətinin tədricən süquta uğramasına dəlalət edir. Uzunsürən daxili problemlərlə məşğul olan Börkiyaruq 1097-ci ildə [[Birinci Səlib yürüşü]] zamanı [[Suriya|Suriyada]] [[müsəlman]] müdafiəçilərə qoşula bilmir. Səlibçilər [[Antakya|Antakyanı]] mühasirəyə alır və [[Məərrət ən-Nöman|Məərrət ən-Nömanı]] yağmalayırlar. Bundan əlavə, Börkiyaruqun öz aralarında döyüşərək ölkəni bölüşdürən [[Suriya Səlcuq dövləti|Suriya səlcuqlularına]] kömək etməsi üçün çox az səbəbi var idi. Ölkənin şimalını hissəsini Fəxrülmülk Rıdvan, cənub hissəsini Şəmsəlmülk Dukak idarə edirdi. Səlibçilər Suriyaya daxil olanda Rıdvan Börkiyaruqun hakimiyyətini tərk edərək [[Fatimilər xilafəti|Fatimilər xilafətinin]] ağalığını qəbul edir.{{sfn|PeacockPikok|2015|p=77}}

Börkiyaruqun qarşılaşdığı ən çətin maneə 1089-cu və ya 1098-ci illərdə öz ögey qardaşı Məhəmməd Təpərin üsyanı idi. Üsyan əvvəllər Börkiyaruqa xidmət etmiş və Tutuşun məğlubiyyətində əsas rol oynayan Nizamülmülkün oğlu Müəyidülmülk tərəfindən təşviq edilmişdi. O, Börkiyaruq tərəfindən vəzifəsindən azad edildikdən sonra onu vəzir təyin edən Məhəmmədin xidmətinə girir. Müəyidülmülk yeni vəzifəsindən öz rəqiblərindən intiqam almaq üçün istifadə edir. Məhəmmədin hələ yetkin yaşa çatmaması bunu daha da asanlaşdırırdı.{{Efn|Məhəmməd Təpər üsyanın qaldırıldığı dövrdə təxminən 17 yaşında idi.{{sfn|PeacockPikok|2015|p=78}}}} Nizamiyyə və İsfahanın tanınmış ailələri də Məhəmmədə qoşulmuş, Börkiyaruqun şəhərə girməsinə maneə olur.{{sfn|PeacockPikok|2015|p=78}} Üsyan 1093-cü ildə Arranda yerləşən Gəncə şəhərində başlamışdı ki, Börkiyaruq buranı Məhəmmədə iqta olaraq vermişdi.{{sfn|TetleyTetli|2008|p=148}}

Məhəmmədin Rey şəhərini tutması Börkiyaruqun səltənətinin zəifliyini ortaya qoyur. Bağdad şəhərinin şihnəsi Sədəldəvla Qəvharayin qısa müddətdə Məhəmmədə qoşulur, bu da şəhərin Məhəmmədin hökmranlığı qəbul etdiyini göstərir. Buna baxmayaraq, beş il davam edən müharibənin gedişatı qətiyyətsiz davam edirdi və Bağdad şəhərin dəfələrlə əl dəyişdirirdi. Məhəmməd Börkiyaruqdan nifrət edən Səncərin dəstəyi ilə belə rəqibini məğlub edə bilmir. Börkiyaruqun nüfuzu zəifləməyə davam edir və 1104-cü ilə qədər xəzinəsi tükənir. Buna görə də o, barışıq üçün müraciət edir.{{sfn|PeacockPikok|2015|pp=78–79}} Daha sonra müqavilə bağlanır, burada Məhəmməd Cənubi İraq, Şimali İran, Diyar-i Bəkr, Mosul və Suriyanın, Börkiyaruq isə İsfahan daxil olmaqla İranın qalan hissəsinin, o cümlədən Bağdadın hakimi qəbul edilir. Müqavilə, çox güman ki, vəziyyətin həqiqi şərtlərini göstərmir. Növbəti il mərkəzi islam torpaqlarında Börkiyaruq adına sikkə zərbxanaları olmur. Börkiyaruq [[Vərəm|vərəm xəstəliyinə]] yoluxur, 1104-cü və ya 1105-ci ildə, 25 yaşında, [[Bürucird]] yaxınlıqlarında vəfat edir.{{sfn|Özaydın|1992|pp=516}} Taxta oğlu [[II Məlikşah]] keçir, lakin Bağdad daha sonra Məhəmməd tərəfindən tutulur və II Məlikşah burada öldürülür.{{sfn|PeacockPikok|2015|pp=80, 133}}