Çinar hadisəsi: Redaktələr arasındakı fərq

[[XVII əsr]]<nowiki/>in əvvəllərindən etibarən [[Osmanlı İmperiyası]] idarəçilik nöqteyi nəzərindən olduqca qarışıq illər yaşayırdı. Bu vəziyyət xüsusilə [[IV Murad]] səltənətindən sonra özünü büruzə verdi. Uşaq yaşlarında [[taxt]]<nowiki/>a çıxan [[IV Mehmed]]<nowiki/>in dövlət idarəsini əlinə ala bilməməsi səbəbilə [[saray]]<nowiki/>da [[validə sultanlar]] və [[Dövlət xadimi|saray xadimləri]] nüfuz qazanmışdı. [[Dövlət xadimi|Dövlət xadimləri]] arasında başlayan rəqabət qızışmış, bu vəziyyət [[saray]]<nowiki/>da gərgin bir hal almışdı. Bu səbəblə [[Venesiya respublikası|Venesiya]] ilə gedən dəniz döyüşlərində qələbə qazanılmamış, hətta [[Bosfor|İstanbul boğazı]] mühasirəyə alınmışdı. Bundan başqa [[imperiya]]<nowiki/>nın maliyyə vəziyyəti də olduqca pis idi. [[Ülufə divanı|Ülufə]]<nowiki/>ləri vaxtında ödəyə bilməyən [[Xəzinədar|dövlət xəzinəsi]] əsgərə əyarı aşağı salınmış [[sikkə]]<nowiki/>lər paylayır, bu isə dövlətlə [[Osmanlı ordusu|ordu]] və əhali arasında vəziyyəti daha da gərginləşdirmişdi.

O illərdə [[xəzinədar]] kəndxudası olan Manoğlu Mir Hüseyn bəyin qeydlərinə görə, [[Krit]] səfərindən qayıdan və 2 ildən çoxdur maaş ala bilməyən bəzi [[yeniçərilər]] bəzi dövlət adamlarının da təhriki ilə [[Ağaqapısı]]<nowiki/>na şikayət etdilər.<ref>Naîmâ, ''Târih'', VI, 139-155.</ref> Ancaq burada istədiklərini ala bilməyən [[yeniçərilər]] ordu qışlağına döndülər və buradakı digər əsgərlərlə ittifaq qurdular.

[[Üsyan]]çılar [[4 mart]] [[Bazar (həftənin günü)|bazar günü]] Ət meydanından [[Sultanəhməd meydanı|At meydanı]]<nowiki/>na keçərək məsləhət üçün göndərilən [[Şeyxülislam]] [[Hüsamzadə Əbdürrəhman Əfəndi|Hüsamzadə]]<nowiki/>nin adamlarından olan Qara Abdullah ağanı öldürdülər. Ardından [[saray]]<nowiki/>a xəbər yollayaraq yenə [[padşah]]ı [[ayaq divanı]]<nowiki/>na çağırdılar. [[IV Mehmed]] [[Vəzir|vəzirlər]], elm adamları və bir qrup əsgərlə [[ayaq divanı]] üçün [[Topqapı sarayı#Xarici ba.C4.9Flar|Alay Köşkü]]<nowiki/>nə gəldi. [[Üsyan]]çılar [[padşah]]<nowiki/>a şikayətlərini şifahi olaraq danışdılar. [[Krit]] səfərində baş verən haqsızlıqlar, ardından paylanılan əyarı aşağı pullar və [[Ülufə divanı|ülufə]]<nowiki/>lərin verilməməsindən şikayətləndilər. Nəhayət, [[saray]] əhlindən 30 nəfərin adını verərək bu adamların edamını istədilər. [[Padşah]]ın yanında olan və hələ bir neçə saatdır [[sədrəzəm]] seçilən [[Zurnazən Mustafa Paşa]] bu adamların mallarının müsadirə edilməsini və sürgün edilməsini təklif etsə də, [[üsyan]]çılar bu dəfə yeni [[sədrəzəm]]<nowiki/>in də kəlləsini istədilər. Nəhayət ard arda edamlar başladı. Əvvəlcə [[padşah]]ın əmriylə [[Qızlar ağası|darüssəadə ağası]] Bəhram ağa, qapıağası Bosniyalı Əhməd ağa və İbrahim ağa [[Bostancılar|bostancıbaşı]] tərəfindən edam edildilər. Cəsədləri [[saray]]<nowiki/>dan çıxarılaraq [[üsyan]]çılara təslim edildi. Növbəti 3 gün ərzində 30-a yaxın [[saray]] adamı ələ keçirildi və öldürüldü. Qətlə yetirilənlərin cəsədləri [[Sultanəhməd meydanı]]<nowiki/>ndakı [[Çinar|çinar ağaclarından]] asıldı. Buna görə də, bu hadisə [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı tarixi]]<nowiki/>ndə '''Çinar hadisələri''' adlanır.<ref>Eremya Çelebi Kömürciyan, “Çınar Vak’ası” (nşr. Hrand D. Andreasyan – Fahri Ç. Derin), İstanbul Enstitüsü Dergisi, sy. 3, İstanbul 1957, s. 57-65.</ref> [[Üsyan]] nəticəsində [[üsyan]]çıların tələbinə uyğun olaraq [[Sədrəzəm|sədarət]] və [[şeyxülislam]]<nowiki/>lıq vəzifələrində dəyişikliklər oldu. Nəhayət, [[8 mart]] [[1656]] tarixində [[sipahilər]]ə [[Ülufə divanı|ülufə]]<nowiki/>ləri paylandı. [[Yeniçərilər]] isə edamını tələb etdikləri qalan [[saray]] adamlarının sonradan təslim ediləcəyi şərtilə ayaqlanmanı dayandırdılar. Beləliklə, [[üsyan]] yatırıldı.