Dunay deltası: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.7
Sətir 6:
'''Dunay Deltası''' — [[Avropa]]nın Volqa deltasından sonra ikinci böyük deltasıdır. Deltanın sahəsi 4152 km² təşkil edir. Deltanın 3446 km² (83,0 %) [[Rumıniya]]da, yerdə qalan hissəsi (17,0 %) isə [[Ukrayna]]<ref name=autogenerated20130606-1>http://awsassets.panda.org/downloads/danube_delta_vision_rus.pdf</ref> ərazisində yerləşir.
 
İl ərazində deltanın sahəsi böyüyür. Belə ki, çay vastəsi ilə gətirilən lil deltanı dənizə il ərzində doğru 40 metr irəliləyir. Vaxtı ilə [[Qara dəniz]]ə yaxın olan yaşayış məntəqələri ilbəil sahildən uzaqlaşır. Buna misal olaraq Vilkovo şəhərini göstərmək olar. [[1746]]-cı ildə sahil xəttinə malik olan şəhər [[2005]]-ci ilə artıq dənizdən 6 km aralıda qərarlaşır.<ref>{{cite web|url=http://dunay.environment.ru/public/gazeta/2005/5-6/3.htm|title=Информационная поддержка кампании в защиту Дунайского заповедника|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HAoqd7x7?url=http://dunay.environment.ru/public/gazeta/2005/5-6/3.htm|archivedate=2013-06-06|access-date=2016-04-06|url-status=dead}}</ref>. Daim deltanın dəyişməsi əvvəllər Rumıniya ilə SSRİ sonradan isə [[Ukrayna]] arasında ərazi mübahisələrinə səbəb olur.
 
== Tarixi ==
Yeni dövrdə delta strateji əməhiyyətə malik olması qonşu dövlətlərin ona ərazi iddiası etməsinə səbəb olmuşdur. 1770—17741770–1774-ci illərdə Türk-Rus müharibəsinin nəticəsində ərazi Rusiya İmperiyasının əlinə keçir.<ref name=autogenerated20130606-1 />. Ədirnə sülh müqaviləsindən sonra delta Rusiyaya güzəştə gedilir. [[1856]]-ci ilə görə isə Cənubi Besarabiya və Deltanın vənubu Prut çayının aşağı axarları Moldova knyazlığına verilir. [[1859]]-ci ildə isə Valaxiya ilə birlikdə Rumıniyaya birləşdirilir. Bu zaman deltanın böyük qismi Osmanlıya qaytarılır. Berlin traktatına görə isə Rudiya Cənubi Besarabiyanın bir hissəsini qaytarır. Delta isə Osmanlıdan alınaraq Rumıniyaya verilir. Ölkə isə Osmanlıdan müstəqillk əldə edir.<ref>{{cite web|url=http://www.ido.rudn.ru/nfpk/hist/gloss/gloss65.html|title=Tarix &#124;|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HAorzwTO?url=http://www.ido.rudn.ru/nfpk/hist/gloss/gloss65.html|archivedate=2013-06-06|access-date=2016-04-06|url-status=dead}}</ref>. Delta Rumıniya ilə SSRİ sonradan isə [[Ukrayna]] arasında ərazi mübahisələrinə səbəb olur.
 
== Coğrafiya ==
Deltanın ərazisi əsasən bataqlıqlaşmış ərazilərdən ibarətdir. Deltanın ucqar nöqtəsi İsmayıl Çatal burnudur. Dunay deltada çoxlu qollara bölünür.<ref>{{cite web|url=http://www.eco-mir.net/show/821/|title=Kiliy, Dunay deltası &#124; ekoloji problemlər|archiveurl=https://www.webcitation.org/6HAot9u8j?url=http://www.eco-mir.net/show/821/|archivedate=2013-06-06|access-date=2016-04-06|url-status=dead}}</ref>.
 
Ən böyük qollarından olan Kiliy qol iki ölkə arasında sərhədi təşkil edir.
 
== Ekologiyası ==
Delta 1938 ildən qorunma altındadır. 1991 ildən isə Rumıniya ərazisində yerləşən delta [[YUNESCOUNESCO]] [[Ümumdünya irsi]] siysahısına daxildir.<ref>{{cite web|url=http://www.unesco.org/mab/doc/brs/Eur.pdf|title=Europe & North America|description=Avropa və Şimali Amerikanın biosfer ehtiyyatları|publisher=İnsan və Biosfer|lang=en|accessdate=2010-04-17|archiveurl=https://www.webcitation.org/65qCqKner?url=http://www.unesco.org/mab/doc/brs/Eur.pdf|archivedate=2012-03-01|url-status=live}}</ref>.
 
Deltaya əsas təhlükə hər iki ölkənin ərazisində eyni adı daşıyan ancaq fərqli-fərqli ərazilərdən axan kanallardır.
 
{{Ümumdünya irsi|588}}
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
 
== Mənbə ==
* ''Сапожников І.В.'' [https://www.academia.edu/13809046/%D0%86%D1%81%D1%82._%D0%B3%D0%B5%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D1%82%D0%B0_%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B8_%D0%94%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%8E._1998 Історична географія та етнографія дельти Дунаю. - Одеса, 1998. - 72 с.]
{{coord|45|8|18|N|29|33|04|E|region:ML_type:river_scale:10000000|display=title}}