Vikipediya

Hunanlar: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
Rescuing 0 sources and tagging 2 as dead.) #IABot (v2.0.8
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Geri qaytarıldı Vizual redaktor
Sətir 63:
}}
 
'''Hunanlar''' ''(əvvəlki adı: '''Girzan''' və ya '''Kirzan''')'' (həmçinin Krzen, Kırzan, Krazan, Krızı variantları da bilinir) — [[Azərbaycan Respublikası]]<nowiki/>nın [[Tovuz rayonu]]<nowiki/>nun inzibati əraziərâzi vahidində kənd.
 
Kənd [[Kür|Kür çayı]] sahilində yerləşir. ƏhalisiƏhâlisi əsasən [[udilər]]<nowiki/>dən ibarət idi.<ref>Удины // Народы Кавказа. Том 2. М., 1962, стр. 195.''В конце 19 в. епископом М. Бархударяном селения удин-христиан были зафиксированы возле г.Тауза (сел. Кырзан и др.)''</ref> Kənddə X əsrə aid qədim [[Qafqaz albanları|Alban]] məbədi vardır.
 
[[7 mart]] [[2012]]-ci ildə Girzan kənd inzibati əraziərâzi dairəsi tərkibindəki Girzan kəndi Hunanlar kəndi adlandırılmış, Girzan kənd inzibati əraziərâzi dairəsi Hunanlar kənd inzibatiinzibâti əraziərâzi dairəsi hesab edilmişdir.<ref>{{cite web |url=http://president.az/articles/4623 |title=Tovuz rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikasının 7 mart 2012-ci il tarixli '''Qanunu''' |author= |date=09 aprel 2012, 18:40 |work= |publisher=[[president.az]] |accessdate=2015-06-30 |language=az }}</ref>
 
== Tarixi ==
'''Kirzan''' (oyk.), (duz.) [[Tovuz rayonu]]<nowiki/>nun Əlimərdanlı inzibatiinzibâti əraziərâzi vahidindəvâhidində kənd. [[Kür|Kür çayı]] sahilində, [[Gəncə-Qazax düzənliyi]]<nowiki/>ndədir. Tarixi mənbələrdə kəndin adı '''Krzan''' variantında da qeydə alınmışdır. Bəzi tədqiqatçılar oykonimi Kür çayının adı ilə əlaqələndirərəkəlâqələndirərək ''"Kür sahili, Kür qırağı"'' kimi izah edirlər.
 
LakinLâkin tədqiqatçıların araşdırmalarına görə, kəndin əsl adı ''Kürsandır''. Kəndin sakinlərisâkinləri [[udilər]] olmuşdur. XIX əsrə aid arxiv sənədlərində Kürsanda cəmi 32 udi ailəsinin yaşadığı göstərilir. Kurs qədim türk dillərində "yad, qohum olmayan" mənasında işlənmişdir. Deməli, oykonim "yadlar, qohum olmayanlar" mənasındadır. Ruslarda Kirsanov soyadı və Tambov vilayətindəvilâyətində bu soyadla bağlı şəhər də qeydə alınmışdır<ref>"Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. [[Bakı]], [[Şərq-Qərb nəşriyyatı|"Şərq-Qərb"]], [[2007]].</ref>.
 
Hələ 1930-cu ildə Kirzan Azərbaycanın 3-cü udi kəndi ([[Nic]] və [[Oğuz|Vartaşen (indiki Oğuz şəhəri)]] ilə yanaşı) hesab edilirdi<ref>Журнал "Инглаб вə мəдəниййəт" (№ 10, Баку, 1930, стр. 40) – "Дунjада учунчу уди кəнди" ("3-е селение удин в мире")</ref>.
 
19-cu əsr ermənişünası [[:ru:Ерицян, Александр Давидович|Aleksandr D. Yeritsyan]] öz tədqiqatlarının nəticəsi olaraq "''[[Yelizavetpol quberniyası]]<nowiki/>nın Qazax uyezdinin dövlət kəndlilərinin iqtisadiiqtisâdi məişəti''" əsərində yazır:<ref>Материалы для изучения экономического быта государственных крестьян Закавказского края, том 2, вып. 3., стр.44, 1886 г.
<blockquote>''В середине века село было обитаемо утийцами (удинами) и считалось весьма многолюдным. Следы канав, остатки садов и обширные развалины подтверждают предание, что здесь некогда обитало более 700 домов. — Потомки древних утийцев остаются здесь и поныне. Часть из них обарменились, говорят по-армянски, но многие помнят утийский язык (удинский язык) и своё племенное происхождение. — К сожалению, население сел. Кирзан, благодаря климатическим и иным условиям местности и свого быта, заметно и быстро вымирает. По камеральному описанию 1873 г., было 29 домов и 198 душ обоего пола, в 1885 г. 26 домов и 132 душ. Кирзанцы весьма привязаны к своей родине, зажиточны и всецело преданы садоводству и виноделию.''</blockquote></ref>
<blockquote>
Əsrin ortalarında kənd utilərdən ([[udilər]]dən) ibarətibârət idi və əhalisiəhâlisi çox olan yaşayış məskəni hesab edilirdi. kanalların izləri, bağlardan qalan qalıqlar və çoxlu sayda qədimi dağıntılar sübut edir ki, nə vaxtsa bu kənddə 700-dən çox ev var idi.
 
Qədim utilərin əcdadları indi də burada yaşayırlar. Onlardan bir hissəsi erməniləşiblər: ermənicə danışırlar, lakin çoxları öz qədim əcdadlarını və [[udi dili]]ni xatırlayır.
 
Təəssüf olsun ki, Kirzan kəndinin əhalisiəhâlisi iqlim və digər yerli şəraitdiən, məişətindən asılı olaraq sürətlə və hissediləcək dərəcədə azalmağa başladı. 1873-cü ilin kameral yazılarında 29 evin və hər iki cinsdən 198 nəfərin olduğu göstərilmişdir, 1885-ci ildə 26 ev və 132 nəfər göstərilir. Kirzanlılar öz vətənlərinə çox bağlıdırlar. Onlar varlıdırlar, əsasən bağçılıqla və şərabçılıqla məşğul olurlar.
</blockquote>
 
Görkəmli udi tarixçisitârixçisi [[Voroşil Qukasyan|Voroşil L. Qukasyan]] udilərin dilləri haqqında məqaləsindəməqâləsində Kirzan kəndi haqqında belə məlumatməlûmat verir:
 
<blockquote>Qafqazyanı ərazinin (Yelizavetpol quberniyası) əhalisi haqqında 1886-cı ilin (Tiflis, 1893) ailələr üzrə siyahıdan alınmış statistik məlumatlarda qeyd edilir: </blockquote><blockquote>"Qazax uyezdi, IV, Bozalqəlin sahəsi № 1104.</blockquote><blockquote>Kirzan — udilər 27 ev, kişi 90, qadın 70".</blockquote><blockquote>"İnqilab və mədəniyyət" jurnalında "Dünya üçün udi kəndi" başlığı altında yerləşdirilmiş kiçik məlumatda (№ 10, Bakı, 1930, səh. 40) qeyd edilir ki, 1930-cu ildə Kirzanda 36 ev var idi ki, bunlarda da 150-dən çox udi yaşayırdı<ref>[http://udins.ru/index.php?option=com_content&view=article&id=85 Гукасян В.Л. "К трехъязычию удин". Проблемы двуязычия и многоязычия. М., 1972., стр. 286-295]{{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref></blockquote>
== MüasirMüâsir vəziyyət ==
XX əsrin əvvəllərində kənd əhalisininəhâlisinin sayı 1500-dən çox idi.
 
Hal-hazırda kənd əhalisinin əksəriyyətini 1988-ci ildə [[Qərbi Azərbaycan]]<nowiki/>dan olan öz doğma yurdlarından deportasiya edilmiş insanlar təşkil edir.
Sətir 99:
[[25 fevral]] [[2010]]-cu ildə [[Yaponiya]] dövləti Girzan kəndində tibb mərkəzinin açılışına 96,963 ABŞ dolları miqdarında qrand ayırmışdır<ref>[http://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:wVINCCUOBa8J:www.az.emb-japan.go.jp/files/signing%2520ceremony%252025%252002%25202010_en.pdf+Girzan+Azerbaijan&hl=ru&gl=ru&pid=bl&srcid=ADGEEShYk0OusmnL1q2fFHTzFvCHmai36U0QgOE08cB6ylpNHnoEsTRZgxuMnd0N1KR6hTBJ2cTEh_c9B-SwScBewMHqFeHAyRB6UiesywNi0UdgTzzWPJS3sLp7MGX8RykVddfzp5Oe&sig=AHIEtbSjqvT5Nr6xqiVY34d3e7rru1oLdg Пресс-релиз]</ref>.
 
Kənddə internet xidmətindən istifadəistifâdə etmək mümkündür.
 
Ölkə prezidentinin 20 avqust 2014-cü il tarixli "[[Tovuz]]-Hunanlar-[[Qaraxanlı (Tovuz)|Qaraxanlı]]-[[Düz Cırdaxan]] avtomobil yolunun tikintisi ilə bağlı tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncam"ı ilə Tovuz-Hunanlar-Qaraxanlı-Düz Cırdaxan avtomobil yolunun tikintisinə ilkin olaraq 3 milyon manat, 1 iyul 2015-ci il tarixli sərəncamı ilə 4 milyon manat vəsait ayrılmışdır<sup>8</sup> Tikinti işləri başa çatdırılmışdır.
 
2018-ci il dekabr ayında Hunanlar kəndi uzun müddətli fâsilədən sônra yenidən mâvi yanacaqla tə̂min edilmişdir.
Hələlik kənddə mavi yanacaq problemi öz həllini tapmamışdır. Bununla belə mavi yanacağın verilməsi planlaşdırılır.
 
==İstinadlar==
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Hunanlar"