Envayromentalizm: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
|||
Sətir 2:
== Çevrəmiz haqqında BMT proqramı ==
'''UNEP''' (ing. United Nations Environment Programme) 1972 ildə BMT sistemi çərçivəsində yaradılmış proqramdır. Bu qurumun vəzifəsi bugünkü və gələcək soyların rifahı naminə çevrəmizin yaxşılaşması və qorunmasına yönəlmiş tədbirlərin tətbiq edilməsi və təşkilindən ibarətdir. Proqramın şüarı ''
UNEPin baş qərargahı Keniyanın paytaxtı Nayrobidə yerləşir. Onun başqa ölkələrdə də altı böyük regional ofisləri vardır. Bu qurum qlobal və regional səviyyələrdə ekologiya problemləri ilə bağlı istənilən məsələlərə baxır.
Sətir 8:
Eyni zamanda UNEP yer atmosferi, dəniz və yerüstü ekosistemlərlə bağlı çeşidli layihələr həyata keçirir. Bundan başqa bu qurum ekologiya və çevrəmizin qorunması üzrə bağlanmış beynalxaq anlaşmaların bağlanmasına qatılır, ölkələr və qeyri-hökumət qurumları ilə işbirliyi qurur, çeşidli layihələri maliyələşdirir. UNEPin fəaliyyət dairəsinə təhlükəli kimyavi maddələr, hava və suların kirlənməsi üzrə tövsiyələrin verilməsi də daxildir.
UNEP tərəfindən hər il '''"Beynalxalq çevrəmiz günü"''' qeyd olunur.
UNEP günəş enerjisinin inkişafı proqramlarını maliyələşdirir, günəş panelləri alanlara giymətdə güzəştlərə gedir. Bununla da onların alıcılarını həvəsləndirir. Bu proqram [[Hindistan]], [[Tunis]], [[Mərakeş]], [[İndoneziya]], [[Meksika]] kimi ölkələrdə üğurla həyata keçirilir.
== Çevrəmiz üzrə Avropa agentliyi ==
Sətir 32:
Buna görə iqlim dəyişmələri o qədər aktual problemdir ki, siyasətçilərə bu barədə obyektiv bilgilərin verilməli, bu prosesin səbəbləri açıqlanmalı; onun çevrəyə, toplumlara, iqtisadiyyata təsirinin miqyası bildirilməli; qarşısının alınması imkanları bilinməlidir.
Bu səbəblər üzündən '''Ümumdünya meteoroloji təşkilatı''' və '''BMT-nin çevrə üzrə proqramı'''
IPCC UNEPə daxil olan ölkələr üçün açıq olan hökumətlərarası bir qurumdur. Onun ekspertləri ildə bir kərə toplantılara yığılırlar. Burada IPCC-in strukturu, prinsipləri, iş prinsipi haqqında qərarlar çıxarılır. Eləcə də bu təşkilatın sədri və idarə heyəti seçilir.
Sətir 43:
== "Yaşıllar" hərəkatı ==
Yaşıllar hərəkatı
Yaşıllar hərəkatını araşdıran araşdırmaçılar onların üç cərəyana bölündüyünü iddia edirlər. Birincisi təbiəti ənənəvi
1950–1960-cı illərdə olan çox surətli sənaye artımı siyasi (ölkələrin güclənməsi) ya da iqtisadi (gəlirin əldə edilməsi) maraqlar üzündən
Ekoloji problemlərin artması əhalinin, daha çox maddi imkanları az olanların narazılığına gətirib çıxartmışdır. Artıq 1960-cı illərdən başlayaraq yazıçı və publisistlər bu sahədəki problemlərin olduğunu vurğulamış, bu barədə yazılar yazmışdırlar. Elə o zaman dünyanın ABŞ, Qərbi Avropa, Yaponiya kimi inkişaf etmiş ölkələrdə ekoloji məsələlər üzrə birləşən etirazçı qruplar yaranmışdır. Onlar Nüvə Elektrik Stansiyaların, sağlamlığa ziyan vuran müəssisələrin və bu kimi başqa obyektlərin tikilməsinə etiraz edirdilər. Ancaq müəssisələrin başçıları onların etirazlarına heç bir reaksiya vermədiyindən, ekologistlər toplumda təzyiq mexanizmlərinə əl atmaq qərarına gəlmişdirlər.
Ekoloji problemlərə '''
Ekoloji hərəkat inkişaf etdikcə, onun sıralarına çoxlu ''
Yaşılların yaranmasına və yayılmasına birbaşa təkan verən amil nüvə silahı və energetikası faktoru olmuşdur. Bilindiyi kimi,
Hakimiyyətlərlə qarşıdurmalar onları yerli miqyasdan çıxarmış, regional və milli səviyyələrdə çevrənin qorunması üzrə ekoloji birliklər yaranmağa başlamışdır. O zaman bu hərəkatın dünyagörüşü də formalaşmışdır.
Bir çox hallarda ekoloji hərəkatlar uğur qazana bilməmişdirlər. Ancaq, buna baxmayaraq, etirazlar çoxalmışdır. Onminlər və yüzminlərlə adam Yaponiyada (1970-ci illərin sonu), Almaniyada (1980-ci illərin əvvəlləri), Fransa və İspaniyada (1990-cı illərdə) böyük nəqliyyat obyektlərinə qarşı nümayişlər keçirilmişdir. Ekologistlərin nüvə və nəqliyyat problemlərinə toxunması, onları həmdə antihərbi və antimilitarist hərəkata çevirmişdir. Onlar 1980-ci illərdə ABŞ, İngiltərədə, Almaniyada, Hollandiyada, Belçikada hərbi raketlərin yerləşdirilməsinə qarşı etiraz aksiyaları keçirmişdirlər.
Eyni zamanda 1970–1980-ci illərdə ekoloji hərəkatların
== "Yaşıl" partiyalar ==
Öncə yaşılların çoxu hakimiyyətin strukturlarına etibar etmirdilər, onlara təzjiq obyekti kimi baxırdılar. Onlara elə gəlirdi ki, belə mövqe onlara xalq arasında daha çox populyarlıq gətirəcək. Ancaq sonra bu təşkilatlar çoxlu problemlərlə üzləşib, onları çözə bilməmişdirlər. Başqa tərəfdən yaşıllar çeşidli siyasi güclərdən də bir xeyir görmürdülər. Buna görə də onlar öz siyasi təşkilatlarını yaratmağa başladılar. Onların vasitəsi ilə də öz hərəkatlarına dəstək almaq istəmişdirlər.
Yeni yaranan siyasi qruplara çeşidli sağçı və solçu siyasətçilər qoşuldular. Onlar ekoloji şüarlarla özlərinə siyasi karyera qazanmaq istəmişdirlər. Beləliklə '''
Bu partiyalar seçkilərdə uğur qazana bilmişdirlər. Onlar İtaliyada (1976), İsveçrədə (1979), Belçkada (1981), Qərbi Almaniya və Portuqaliyada (1983), Lyuksemburq və Avstraliyada (1984), Avstriya, İspaniya və Hollandiyada (1986), Finlandiya və Norveçdə (1987), İsveçdə (1988), Yunanıstan və İrlandiyada (1989), Yeni Zelandiyada (1993), Danimarkada (1994), Fransa və Kanadada (1997), İslandiya və Yaponiyada (1999) öz nümayəndələrini parlamentlərə keçirdə bilmişdirlər. Kommunist blokunun dağılmasından sonra yaşıllar partiyaları keçmiş SSRİ ölkələri və Şərqi Avropada da yaranmışdırlar.
Sətir 71:
Eyni zamanda yaşılların beynalxalq siyasi birliyi formalaşmağa başlamışdır. 1979-cu ildə keçirilmiş Avropa Parlamentinə seçkilərdən sonra Ekoloji və radikal partiyaların Avropa koordinasiyası təsis edilmişdir. 1983–1984-cü illərdə isə o Avropa yaşıllarının koordinasiyası adlanmışdır. 1993-cü ildə isə '''Yaşıllar partiyaların Avropa federasiyası''' yaranmışdır. Bu quruma Qərbi və Şərqi Avropa, eləcə də keçmiş SSRİ-də yaranan "yaşıllar" girmişdir.
Yaşılların milli partiyalarının öz yaranma tarixləri və bir çox hallarda onların beynalxalq ekoloji hərəkatlarla ziddiyətl münasibətləri olmuşdur. Onların arasında solçu sosialistlərdən mühafizəkarlara qədər bir çox güclər olmuşdur. Ümumiyyətlə yaşılların siyasi qanadında üç əsəs güclər olmuşdur. Bunlar ''
Ekososialistlərin arasında çoxlu keçmiş
Çeşidli partiyalar içində güvvələr münasibətləri fərqli idi. Öncə ekoloji, antihərbi, alternativ qruplar tələblər irəli sürmüşdürlər. Onlar ümumi və geniş xarakter daşıyırdılar. Sonra isə onlar proqramlarını təkmilləşdirmiş, dəqiqləşdirmişdirlər. Bir qayda olaraq, onlar nüvə energetikanın ləğv edilməsini, eləcə də çevrənin qorunmasına yönəlmiş tətbirlərin görülməsini, demokratik və vətəndaş hüquqların təmin edilməsini, mövcud siyasi institutların demokratikləşdirilməsini, alternativ iqtisadiyyatın tətbiq edilməsini, ekoloji cəhətdən təmiz texnologiyaların tətbiq edilməsini, sülh və tərkisilah siyasətinin yeridilməsini tələb edirdilər.
Ancaq sonra parlamentlərdəki fəaliyyət yaşılları mümkün olan siyasət aparmağa məcbur etdi. Buna görə də ekoloji partiyalarda
Daha sonra yaşılların siyasi qanadı bəsi ölkələrin hökumətlərinə daxil oldular: Fransada (1992–1993, 1997–2002), Finlandiyada (1995–2002), İtaliyada (1996–2001), Almaniyada (1998-ci ildən sonra), Belçikada (1999-cu ildən sonra). Bir çox hallarda bunu sosial-demokratlarla və başqa solçularla ittifaqda etmişdirlər.
Sətir 85:
Yaşılların hakimiyyətdə olma təcrübələri çox ziddiyətli olmuşdur. Onlar çox yüksək vəzifələr tutmuş və dairələrə çıxmışdırlar. Ancaq bu uğurlar onları bir çox ideyalarından və hərəkatlərının prinsiplərindən yayındırmışdır. Örnək üçün, onlar heç yerdə atom enerjisindən istifadə edilməsinə son qoya bilməmişdirlər, NATO kimi hərbi bloklara qarşı dözümlü davranırlar, hətta xarici ölkələrdə hərbi əməliyyatların aparılmasını dəstəkləyirlər.
==
1971-ci ildə Kanadanın Vankuver şəhərində Devid Maktaqqrt
1960-cı illərdə ABD hakimiyyəti [[Alyaska]]da zəlzələlər təhlükəsi olan yerlərdə nüvə partlayışları keçirmək qərarına gəlmişdir. Bu da ictimaiyyətinn narahatlığına səbəb olmuşdur, çünki zəlzələlər və [[sunami]] təhlükəsi var idi. Partlayışlara qarşı olanlar [[ABŞ]] və [[Kanada]] sərhədində etiraz aksiyaları keçirtmişdirlər. Ancaq bu etirazlar bir nəticə verməmiş, nüvə partlayışları edilmişdir. Bu partlayışlardan sonra nə zəlzələ, nə də sunami olmadı.
Sətir 96:
Beləliklə 1970-ci ildə Vankuverdə etirazçılar xeyriyyə konserti keçirdilər. Burada da Qrinpisin ilk aksiyaları üçün maddi baza yaradılmışdır.
Qrinpis fəalları netf məhzullarından istifadəyə qarşı çıxış edirlər, çünki bunun nəticəsində atmosferə çoxlu ziyanlı tullantıları çıxır. Təşkilatın radikal üzvləri nefti nəql edən
Qrinpisçilərin ən böyük qələbələrindən biri 1995-ci ildə İngiltərənin ''Shell'' şirkəti tərəfindən ''
== Yeni çağımızda envayromentalistlərin fəaliyyəti ==
Bugünkü dünya ekoloji hərəkatlarının çoxlu qolları vardır. 1970–1980-ci illərdə olan kütləvi vətəndaş aktivliyi iqtisadi və sosial problemlər üzündən sonrakı illərdə zəyifləmişdir. Buna baxmayaraq, günümüzdə də çox fəal qruplar, birliklər, qeyri-hökumət təşkilatları və asosiasiyaları çeşidli yönümlərdə çevrəmizin problemləri ilə məşğul olurlar. Bu hərəkatların aktuallığı Çernobıl NES-da olan qəzadan (1986) sonra təsdiqlənmişdir.
Sətir 108 ⟶ 107:
Örnək üçün, 1980-ci illərdən bəri Almaniyanın Horleben bölgəsindəki nüvə tullantılarının ətrafında qarşıdirmalar uzun müddət davam etmişdir. Ora nüvə tullantıları ilə dolu yeni nəqliyyat karvanları gələn kimi onminlərlə insan onların qarşısını almağa cəhd edirlər: ekoloji qurumlar orada nümayişlər, yürüşlər keçirirlər, fəallar öz bədənləri ilə avtomobil və dəmiryolları bağlayırlar. Hər zaman da polislə qarşıdurmalar oludu. Onların məqsədi bu obyektə, ona gələn yollara ziyan vurmaq, ora tullantıların gətirilməsini çox baha başa gələn etmək idi. Belə olardısa, hökumət bu obyektə yeni yüklərin gətirilməsini baha olduğuna görə dayandıra bilərdi.
Zamanımızda envayromentalist yönümlü
Bir çox ekologistlər "yaşıllar" partiyaların siyasətlərinin nəticələrindən məyus olmuşdurlar. Buna görə onlar insan toplumu ilə təbiət arasındakı münasibətlər məsələsində yeni yollara və üsullara əl atırlar.
Bu yolda onlar yeni ideyalarla da çıxış edirlər. Məsələn, '''
Yaşılların başqa qrupları
== Mənbə ==
|