Zülallar: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
[[Fayl: Protein_mosaic.jpg|thumb|Zülal modelləri mozaikası]]
'''Zülal''', '''polipeptid''', '''protein (Sadə zülal) ''' və ya '''Proteid''' - (protos: birinci, vacib) [[Amin turşusu|aminturşulardan]] ibarət bir və ya birdən çox sayıda uzun zəncirdən ibarət bioloji əhəmiyyətli makromolekullardır. Zülallar canlı hüceyrəsində [[Metabolizm|metabolik]] reaksiyaları [[Katalizator|katalizləmək]], [[Dezoksiribonuklein turşusu|DNT]]-ni çoxaltmaq, xarici stimulların qarşısında hərəkətə keçmək, maddələri hüceyrə içərisində bir nöqtədən digərinə daşımaq, hüceyrənin bir çox strukturunu əmələ gətirmək və sairə kimi bioloji fəaliyyətin çox önəmli bir qismini yerinə yetirirlər. Canlı hüceyrədəki zülalların əksəriyyəti [[Fermentlər|ferment]]
== Tarix ==
Sətir 7:
Zülalların aşağıdakı xarakterik əlamətləri vardır: 1. Zülalların tərkibində azotun miqdarı quru kütləyə görə təxminən 16 % təşkil edir; 2. Aminturşu manqalarının daimi quruluşu mövcuddur; 3. Aminturşular bir-biri ilə peptid (NHCO) əlaqəsi ilə birləşir və polipeptid zənciri əmələ gətirir; 4. Yüksəkmolekul kütləsinə malik olurlar (4-5 mindən milyona qədər). Tərkibində 2–10 sayda aminturşu olan zülallara peptidlər, 10–40 sayda olanlara polipeptidlər deyilir. Əgər bir aminturşunun orta molekul kütləsini 100 qəbul etsək, onda peptidlərin molekul kütləsi 1000-ə bərabər olar. Polipeptid və zülallarınkı 4000-dən daha yüksəkdir. Bəzi zülalların molekul kütləsi verilmişdir.
== Quruluşu
Aminturşulara, karbon zəncirindəki hidrogenlərdən biri NH<sub>2</sub> qrupu ilə əvəz olunmuş, karbon turşularının törəməsi kimi baxmaq olar. Zülalların tərkibinə daxil olan bütün aminturşular üçün (prolin müstəsnalıq təşkil edir) xarakter olan ümumi əlamət, onların tərkibində sərbəst karboksil qrupunun, sərbəst əvəzlənməmiş amin qrupunun, karbon atomuna birləşmiş və yan zəncir adlanan müəyyən R-qrupunun olmasıdır. Təbii amintirşuların çoxunda amin qrupu karboksilə nəzərən α-vəziyyətində yerləşmiş olur.
| |||