Tər vəzisi: Redaktələr arasındakı fərq

'''Tər vəziləri''' - [[orqanizm]]də [[tər]]ləmə prossesini yerinə yetirən [[vəzilər]]dir.

Tər vəziləri uzunsov [[boru]]cuq şəklindədir. [[İnsan]]ın [[dəri]] örtüyündə təxminən 2 milyona qədər tər vəzisi yerləşmişdir. Onlar orqanizmin daxili mühitinin sabit saxlanılmasında, [[su]]-[[duz]] mübadiləsinin tənzim olunmasında və [[ifrazat]] funksiyasının yerinə yetirilməsində bilavasitə iştirak edir. Dəri örtüyünün müxtəlif sahələrində tər vəzilərinin miqdarı eyni deyildir. İnsan normal şəraitdə sutkada 500 ml tər ifraz edir. Tər vəzilərinin fəaliyyətini vegetativ [[sinir sistemi]] tənzim edir, ali tənzim mərkəzləri isə uzunsov beyində və [[hipotalamus]]da yerləşir. Burada temperatur tənzimi mərkəzi də yerləşir.<ref>[http://kayzen.az/blog/dəri-zöhrəvi/833/dəri-və-dərinin-quruluşu.html] Dəri və dərinin quruluşu</ref>

 

== Apokrin tər vəziləri ==

Tər vəziləri adlandırılmaqla yanaşı əsas vəzifələri tərləmə yəni orqanizm [[İstilik|istiliyini]] tarazlamsı deyil. İnsana xas bədən [[qoxu]]sunun edilməsidir. Apokrin vəzilərin özünə məxsus qoxusu; Tərkibindəki [[ammonyak]], [[yağ]] [[turşular]]ı və hidroksi turşulara və bunları həzm edən [[bakteriyalar]] tərəfindən ortaya çıxır. Bu vəzilərin hakimiyyət sahəsinin işarələnməsi, xəbərdarlıq və təhlükə siqnalı, cinsi cəlbedici kimi heyvanlarda rolları var. İnsanlarda bu vəzifələri tam olaraq açıqlanmayıb. Ekrin tər vəzilərinə görə orqanizmdə bölgüləri daha azdır. Əsasən qoltuğ altı, [[döş]] və [[göbək]] dəliyi ətrafı, [[qulaq]] arxası, [[bud]] və [[qasıq]]da var. Qoltuq altında sm 2 də 8-43 ədəd olaraq ölçülmüşdür. Asiya irqlərdə və [[kişilər]]də apokrin tər vəziləri daha çoxdur. Apokrin tər vəziləri [[hirslənmə]], [[ağrı]] və [[seksual]] istək kimi hiss vəziyyətlərində ifrazatlarını artırırlar və dəri səthinə buraxırlar. Bu vəzilər qeyri-iradi [[sinir sistemi]] nəzarəti altındadır. Bu vəzilərin ifrazatları yağlı, sıx, [[Sterilizasiya|sterilləşdirilmiş]] və qoxusuz quruluşdadır. Tərkibində [[zülal]], [[yağ]] və [[steroid]]lər var. Sebase vəzilərin kanalı ilə birgə dəriyə çıxarıldıqları üçün bu məzmuna sebumda iştirak edir. Dəri səthinə çıxdıqda tərkibindəki su [[Buxarlanma|buxarlanır]] lakin digər məzmunları dəri səthində qalır. Şəfaf- süd ağı rəngindədir ancaq daima dəyişkəndir. İnsanın dəri rənginə, pəhrizə və cinsiyyətə görə də dəyişir. Apokrin vəzilərdə [[lipid]] və [[xolestrol]] tərkibi 20&nbsp;mg/ml-dir. Orqanizmə yaşayış yerinə görədə miqdar dəyişkəndir. Qoltuq altında 60&nbsp;mg/cm²-dır. Apokrin vəzilər ekrin tər vəzilərinə görə daha böyük daim funksiya halındadır. Ancaq istehsalları olduqca azdır. Məsələn, qoltuq altında gündə 1 mln-dir.

 

== Ekrin tər vəziləri ==

Bədən temperatur nəzarətində tərləmə; Ekrin tər vəziləri tərəfindən baş verir. Bu vəzilər [[klitor]], glans, [[penis]], labia minör, xarici [[qulaq]] yolu və [[dodaqlar]]da başqa bütün bədən səthində geniş olurlar. Yetkin bir [[insan]]da təxminən 1.6-5 milyon arası ekrin tər vəzisi vardır və sıxlıq adamdan adama, irqlərə görə dəyişə bilər. Orta hesabla 1&nbsp;cm² də 200 ekrin tər vəzisi var. Ən intensiv olaraq [[ayaq]] dabanları (620±20&nbsp;cm²), [[alın]] (360±60&nbsp;cm²), [[ovuc]] içi (300±50) və yanaqlarda (320±60&nbsp;cm²) ən seyrək olaraq da [[kürək]]də (65±20&nbsp;cm²) və daha sonrada kişilərdə [[yumurtalıq]] dərisində və budlarda olurlar. [[Doğum]]da [[körpə]]lərdə [[yeniyetmə]]lərlə bərabər sayda tər vəzisi var. Ancaq [[bədən]] səthi sahəsi dar olduğu üçün sıxlıq daha çoxdur. Həmçinin yeni təbiətində ekrin tər vəziləri fəaliyyət göstərmirlər, doğuşdan bir neçə həftə sonra işə başlayırlar. Digər bir çox vəzidə olduğu kimi tər vəzilərinin sekretuvar hissəsində "Prekürsör sekresyon" (ön tər ifrazatı)" ifraz olunur, bundan sonra kanaldan keçərkən bu [[maye]]nin bəzi [[maddələr]]i sorulur və ən son dəri səthinə tər atılır. Ön tər ifrazatı vəzinin qıvrım hissəsindəki epiteliali hüceyrələrinin fəal bir ifrazat məhsuludur və bu [[hüceyrə]]lərin üzərində və ya yaxınlığında bitən xolinergik cazibədar [[sinir]] lifləri bu tər istehsalını nəzarət edir. Gündəlik tərləmə miqdarı 10 [[litr]]ə qədər çata bilər. Bunun 99% [[su]], 0.5% [[duzlar|mineral duzlar]] (kalium [[xlor]], [[dəmir]] və s), 0.5 faiz çoxal və [[üzvi maddələr]] ([[kreatin]]in, ürik turşusu) təşkil edir. Tərdə [[qan]]a görə daha az səviyyədə [[glukoza]], laktik turşu və [[civə]], [[spirt]], [[Efir yağı|efir]] olur.

 

== Apoekrin tər vəziləri ==

 

 

Ekrin və apokrin tər vəzilərinə bənzəyirlər, ikisinin qarışıq formasıdır. Ancaq ekrin tər vəziləri kimi öz kanalları ilə [[dəri]]yə açılırlar. [[Doğum]]la birlikdə var lakin aopkrin vəzilər kimi yetkinlik dövründə aktiv hala keçir.