V Karl (Fransa kralı)

V Çarlz (fr. Charles V) və ya Müdrik Çarlz (fr. Charles le Sage) (d. 21 yanvar 1338 - ö. 16 sentyabr 1380) — Fransa kralı. Onun səltənəti Yüzillik müharibənin əvvəllərində uğurlu bir fransız qələbəsi ilə fərqlənir. Onun hərbi əməliyyatları nəticəsində ingilislər tərəfindən ələ keçirilən bir çox bölgə geri alındı və sələflərinin bəzi hərbi itkilərini uğurla bərpa etdi.

V Çarlz
fr. Charles V de France
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	21 yanvar 1338
Doğum yeri	Vensen
Vəfat tarixi	16 sentyabr 1380 (42 yaşında)
Vəfat yeri	Paris, Fransa krallığı
Vəfat səbəbi	Yoluxucu xəstəliklər
Dəfn yeri	Sen-Deni bazilikası
Fəaliyyəti	monarx, siyasətçi
Atası	II Con
Anası	Lüksemburqlu Bonna
Həyat yoldaşı	Burbonlu Yuanna
Uşaqları	VI Çarlz I Lüdovik
Ailəsi	Valua sülaləsi
Dini	xristianlıq
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi	Dövlət idarəetməsi, siyasət
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Atası II Conun 1356-cı ildə Puatye döyüşündə əsir düşməsinin ardından Çarlz Fransa kral naibi təyin edildi. Krallığın düşdüyü siyasi və iqtisadi çətin vəziyyətdə Çarlz ilk öncə vergiləri artırdı. Nəticədə Navarra kralı Qəddar Çarlzın rəhbərlik etdiyi zadəgan qrupu, fransız burjuaziyası və kəndli üsyanlarıyla qarşılaşdı. Bütün bu ayaqlanma və üsyanları yatırmasına baxmayaraq Çarlz atasını azadlığa buraxmaq üçün 1360-cı ildə bağlanan sülhlə cənub-qərbi Fransanın böyük bir hissəsini ingilislərə təslim etdi.

Çarlz atasının əsarət altında ölümünün ardından 1364-cü ildə Fransa kralı oldu. Təcrübəli müşavirlərinin yardımıyla ölkə üzərindəki hakimiyyəti kral xəzinəsini doldurmağa və Valua sülaləsinin yenidən nüfuz qazanmasına gətirib çıxardı. Fransa tarixinin ilk nizami ordusunu quraraq hərbçi zümrəsinin sadə xalq üzərindəki nüfuzunu azaltdı. Apardığı hərbi islahatların ardından güclənmiş orduyla vaxtilə atası səbəbilə ingilislərə tərk etdiyi bölgələrin hamısını geri aldı.

Çarlz 1380-ci ildə vəfat etdi və yerinə qəli zəifliyi olan oğlu VI Çarlz taxta çıxdı.

Mənbə

• Sarindar-Fontaine, François (2019). Charles V le Sage – Dauphin, duc et régent (1338–1358) (in French). L'Harmattan. ISBN 978-2-343-17371-9
• Henneman, John Bell (1971). Royal taxation in Fourteenth Century France, The Development of War Financing 1322–1356 (in French). Princeton: Princeton University Press
• Adams, Tracy; Adams, Christine (2020). The Creation of the French Royal Mistress: From Agnès Sorel to Madame Du Barry. The Pennsylvania State University Press