19:40, 22 may 2019 tarixindəki versiya redaktə Solavirum (müzakirə \| töhfələr) İnzibatçılar 130.486 redaktə k Aykhan Zayedzadeh Super güc səhifəsinin adını Fövqəldövlət olaraq dəyişdi. ← Əvvəlki redaktə		14:20, 15 iyun 2021 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar C Mirəli2001 (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər 21.419 redaktə vikiləşdirmə Sonrakı redaktə →
Sətir 1: {{vikiləşdirmək}} {{mənbə azlığı}} [[~~Şəkil~~Fayl:President Reagan presents Reagan Freedom Medal to Mikhail Gorbachev at Library.jpg\|thumb\|270x270px\|İki fövqəldövlətin rəhbərləri.[[Amerika Birləşmiş Ştatları\|ABŞ]] [[Prezident~~\|Prezidenti~~]]i [[Ronald Reyqan]] və [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı\|SSRİ]] rəhbəri [[Mixail Qorbaçov]].]] '''Fövqəldövlət''' və ya '''Super güc''' — qlobal miqyasda təsiri və ya layihənin gücünü tətbiq etmək üçün geniş qabiliyyəti ilə xarakterizə olan hakim mövqeyə malik bir dövləti təsvir etmək üçün istifadə olunan termin. Bu, iqtisadi, hərbi, texnoloji və mədəni gücün birgə vasitəsi, eləcə də diplomatik və yumşaq güc təsiri ilə həyata keçirilir. Ənənəvi olaraq, böyük güclər arasında üstün güclər var. Sətir 12: == Terminologiya və mənşə == "Süper güc" nün mövcudluğunun razılaşdırılmış bir təsviri mövcud deyil və mənbələr arasında fərq ola bilər. Üstəlik, bir süper gücün bütün təriflərinə uyğun bir təməl xüsusiyyət, dövlət hakimiyyətinin yeddi ölçüsünü -— coğrafiya, əhali, iqtisadiyyat, resurslar, hərbi, diplomatiya və milli kimliyini mənimsəmiş bir millət və ya dövlətdir. [[~~Şəkil~~Fayl:Superpower map 1945.png\|thumb\|376x376px\|1945-ci ildə bir dünya xəritəsi. William T.R. Fox, [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] (mavi), [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı\|Sovet İttifaqı]] (qırmızı) və İngilis imperiyası (teal) Super Gücləri]] Bu dövr ilk dəfə 1944-cü ildən əvvəl böyük dövlətlərdən daha böyük olan dövlətləri təsvir etmək üçün istifadə olundu, lakin Birləşmiş Ştatlar, Birləşmiş Krallıq, onun imperiyası və İkinci Dünya müharibəsindən sonra Sovet İttifaqı ilə bağlı xüsusi bir məna qazandı. Çünki Birləşmiş Krallıq, ABŞ və Sovet İttifaqı qlobal siyasətə və hərbi hakimiyyətə böyük təsir göstərə bilmədi. Mövcud siyasi məna baxımından termin, 1943-cü ildə müharibədən sonrakı dünya düzeni potensial forması ilə bağlı Hollandiya-Amerika geostrategik Nicholas Spykman tərəfindən bir sıra mühazirələrlə hazırlanmışdır. Bu, əsasən, Britan imperiyasının və Amerika Birləşmiş Ştatlarının qeyri-adi dənizçilik qlobal üstünlüyünə istinad edərək dünyanın sülhü və rifahı üçün vacib olan "Sülh coğrafiyası" kitabının əsasıdır. [[~~Şəkil~~Fayl:US insular areas.svg\|thumb\|373x373px\| [[Amerika Birləşmiş Ştatları]] dünyanın yeganə super gücüdür. ]] Bir il sonra, 1944-cü ildə ABŞ-ın xarici siyasət professoru William Tr Fox "Böyük Qüvvələr: Amerika Birləşmiş Ştatları, Britaniya və Sovet İttifaqı -— Sülh Məsələləri" kitabının konsepsiyası üzərində işlənib. super güclü bir millətdir. Fox "Superpower" sözünü bir dünya səviyyəsində ən yüksək statusu tuta bilən gücün yeni bir kateqoriyasını müəyyən etmək üçün istifadə etdi. Bu müharibə sonra göstərdikləri qəza kimi, dövlətlər bir-birinə qarşı qlobal miqyasda mübarizə aparmalı və mübarizə apara bilmişlər. Onun sözlərinə görə, Böyük dövlətdir: Böyük Britaniya, Amerika Birləşmiş Ştatları və Sovet İttifaqı. Britaniya imperiyası dünya tarixindəki ən böyük imperiya idi və dünya əhalisinin 25% -dən çoxunu saxlayan və dünyanın ümumi torpaq sahəsinin 25% -ni idarə edən ən böyük güc hesab edirdi. Amerika Birləşmiş Ştatları və Sovet İttifaqı İkinci Dünya müharibəsi dövründə və dövründə gücləndi. Lyman Millerin sözlərinə görə, "super güc boyu əsas komponentləri dörd büdcə bürosunda ölçülür: hərbi, iqtisadi, siyasi və mədəni (və ya siyasətçi Jozef Nye" yumşaq güc "). Sətir 27: == Keçmişin super gücləri == [[~~Şəkil~~Fayl:1 AD to 2003 AD Historical Trends in global distribution of GDP China India Western Europe USA Middle East.png\|thumb\|223x223px\|Angus Maddison'un hesablamalarına əsasən, 1-dən 2003-cü ilə qədər böyük iqtisadiyyatlar.]] Tarixçilərin keçmiş dövrdə bir sıra şəxslərə keçmiş süper gücünü retrospektiv olaraq və bəzən çox güzəştli şəkildə tətbiq etməyə cəhdləri olmuşdur. Bu böyük dövlətlərin tarixçiləri tərəfindən sübut kimi tanınması onların nümayiş etdirdiyi müxtəlif üstün xüsusiyyətlərə diqqət yetirir. Bu qədim və ya tarixi süquta uğrayanların nümunələri arasında Britaniya imperiyası, qədim Misir, Xet İmperiyası, Əhəmənid İmperiyası, Böyük İskəndər Yunanıstan imperiyası, Roma imperiyası, Maurya imperiyası, Muğal imperiyası, Tang imperiyası, Umayyad Xəlifəsi, Moğol imperiyası, Osmanlı imperiyası, İspan imperiyası,Napoleonun ilk Fransız imperiyası. OECD-nin tarixi statistikasına və araşdırmalarına görə, erkən müasir dövrünə qədər Batı Avropa, Çin və Hindistan dünya ÜDM-in təxminən bir hissəsini təşkil edirdi. == Soyuq müharibə == [[~~Şəkil~~Fayl:Cold War Map 1980.svg\|thumb\|371x371px\|Bu xəritə 1980-ci ildə Soyuq müharibə əsnasında iki əhəmiyyətli qlobal sahəni göstərir.{{Legend\|#0000b0\|NATO üzv ölkələri}}{{Legend\|#9292f4\|ABŞ və NATO digər müttəfiqləri}}{{Legend\|#b00000\|Varşava Paktı üzv ölkələri}}{{Legend\|#ef4a4a\|Varşava Paktı ilə sotsialçı ölkə}}{{Legend\|#ffcccc\|SSRİ-nin digər müttəfiqləri}}{{Legend\|#f7e818\|SSRİ və Varşava Paktı ilə müttəfiq olmayan bir sosialist ölkə}}{{Legend\|#b9b9b9\|Tərəfsiz ölkələr}}]] 1956-cı ildə Süveyş Krizi, iki dünya müharibəsi ilə maliyyə cəhətdən zəiflədiyi Britaniya öz zəngin valyutasının konvertasiya olunmasından siyasətin mərkəzi məqsədi kimi yeni dəyərli valyutalarla bərabər səviyyədə xarici siyasət məqsədlərinə nail ola bilməməsini təklif etdi. İkinci Dünya Müharibəsinin əksəriyyəti öz milli sərhədlərindən uzaqlaşdığına görə ABŞ, Avropanın və ya Asiyanın ölkələrinin müharibə vəziyyətini qeyd edən sənaye məhvinə və kütləvi sivil itkiyə məruz qalmamışdı. Müharibə dünyanın ən böyük uzunmüddətli kreditor milləti olaraq və onun əsas mal təchizatçısı kimi Amerika Birləşmiş Ştatlarının mövqeyini gücləndirmişdir; Bundan əlavə, güclü sənaye və texnoloji infrastruktur yaradıb ki, bu da hərbi qüdrətinin qlobal mərhələdə birincil mövqeyə yüksəldiyini göstərir Çoxmillətli koalisiya və ya qanunvericilik orqanlarının (Birləşmiş Millətlər Təşkilatı) yaradılması təşəbbüslərinə baxmayaraq, süperdövlətlərin müharibədən sonrakı dünya kimi görünməsi vacibliyini və Britaniyaya yardımın Yunanıstana köçürülməsindən sonra çox fərqli görünüşləri var idi. 1947-ci ildə Birləşmiş Ştatlar Soyuq Müharibədə Sovet genişlənməsində yer tutdu. Sətir 41: == Soyuq müharibədən sonrakı dövr == [[~~Şəkil~~Fayl:NYSE127.jpg\|thumb\|233x233px\|[[Nyu-York]] Fond Birjasında ticarət zolağı. İqtisadi güc kimi böyük bir nominal ÜDM]] Soyuq müharibə sona 1991-ci ildə Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra post-Soyuq Müharibə dünya keçmişdə Amerika Birləşmiş Ştatları ilə dünyanın yeganə qalan bir tək qütblü dünya olacaq bəzi hesab edilmişdir super güc.Diplomatik ideoloji, texnoloji və mədəni, iqtisadi, hərbi, -— - 1999-cu ildə Samuel P. Huntington Amerika Birləşmiş Ştatları, əlbəttə, yeganə güc hər sahəsində preeminence dövlət deyil "yazdı təşviq zəngin və imkanları ilə onun dünyanın hər yerində maraqları var. " Lakin o, dünya birqütblü idi iddiasını rədd: "Orada yalnız bir super indi Amma dünya birqütblü ,. olduğunu demək deyil" qəribə hibrid "əvəzinə xarakterizə bir super ilə uni-çoxqütblü sistemi bir neçə böyük səlahiyyət. " O, daha sonra "Vaşinqton artıq Soyuq Müharibə sonunda idi hakimiyyətini malikdir ki, kor edir. Bu, böyük bir güc, bir super güc kimi beynəlxalq siyasət oyun relearn və kompromislər etmək lazımdır." Yazırdı ki, Ekspertlər qlobal siyasətin bu older qiymətləndirilməsi çox çünki inkişaf indiki mərhələdə Avropa Birliyi təsnif çətinlik hissəsində, sadələşdirilmiş edir ki, mübahisə. Digərləri mürəkkəb qlobal iqtisadi asılılığını nəzərə alaraq, bir super anlayışı köhnəlmiş ki, mübahisə və dünya çoxqütblü edir ki, təklif. Milli Kəşfiyyat Şurasının A 2012 hesabat Amerikanın super statusu yalnız 2030-cu ildə bərabər arasında birinci olan eroziyaya olacaq, amma ABŞ bir çox müxtəlif sahələri və qlobal əlaqələri onun təsiri dünyanın ən güclü ölkələri arasında ən yüksək qalacağını bildirib ki, zamanın böyük regional səlahiyyətləri uyğun olmazdı. [48] Bundan əlavə, bəzi ekspertlər həmişə gələcəkdə olmuşlar. dünyanın qalan güc Amerika Birləşmiş Ştatları nisbi azalması fərziyyə səbəb iqtisadi çətinliklər, bir azalan dollar, Soyuq Müharibə müttəfiqləri Amerika Birləşmiş Ştatları və dünyanın gələcək səlahiyyətləri ortaya çıxması daha az asılı olmaq. [[~~Şəkil~~Fayl:Potential Superpowers.svg\|thumb\|357x357px\|[[Amerika Birləşmiş Ştatları]]<nowiki/>nı mövcud super güc kimi göstərən xəritə, fərqli dərəcədə akademik dəstəyi olan digər siyasi qurumlar.]] Bəzi insanlar bu gün kompleks qlobal bazarda ifadə edərək, cəmi post-Soyuq Müharibə dövründə supergüclər mövcudluğunu şübhə və dünyanın xalqlar arasında yüksələn qarşılıqlı asılılıq bir super güc anlayışı keçmiş bir fikir etmişdir və dünya indi çoxqütblü edir. Amerika Birləşmiş Ştatlarının hərbi üstünlük indi unquestioned qalır və beynəlxalq nüfuzu bu görkəmli dünya güc etdi Lakin, belə Çin, Hindistan, Braziliya və Rusiya kimi ölkələr yeni yollar keşfetmeye olunur ABŞ hərbi üstünlüyünü (yəni yer) qarşı və elm, ədəbiyyat, yumşaq güc və diplomatiya sahəsində böyük addımlar edirik. === Potensial güclü güclər === "Potensial güclü" termini alimlər və digər ixtisaslı mütəxəssislər 21-ci əsrdə super dövlət statusu əldə edən bir neçə dövlətin imkanlarına tətbiq edirlər. Hindistan, və Rusiya Avropa Birliyi, Hindistan, və Rusiya 21-ci əsrdə super güc statusu əldə etmək potensialına malik olan ölkələr (və ya siyasi qurumlar) arasındadır. Ancaq bir çox tarixçilər, yazıçılar və tənqidçilər şübhə yarada bilərlər, lakin bu ölkələrin hər hansı birinin yeni bir super güc kimi yaranmasından asılı olmayaraq. Bəzi siyasi alimlər və digər şərhçilər potensial güclü dövlətlərə təklif olundular. Yuxarıda göstərilənlərlə yanaşı, sonradan işdən azad olunmasına baxmayaraq, Braziliya super güc kimi ortaya çıxma potensialına malik olsa da, məhdud sayda spiker müzakirə edilmişdir [[~~Şəkil~~Fayl:Superpower1.png\|thumb\|356x356px\|[[XX əsr]]<nowiki/>in Super gücləri]] Belə proqnozların qeydiyyatı açıqca mükəmməl olmamışdır. Məsələn, 1980-ci illərdə bəzi təfsirçilər Yaponiyanın böyük iqtisadi artım və yüksək iqtisadi artım səbəbindən super güc olacağını düşünürlər. Ancaq Yaponiya iqtisadiyyatı, 1991-ci ildə qəza etdi və ölkədə uzun sürən iqtisadi itkilər meydana gətirdi. 2012-ci ilin avqust ayından etibarən Yaponiya 1991-ci ilin qəzasından xilas olmalı idi.

Fövqəldövlət: Redaktələr arasındakı fərq