Araqonlu İzabella (Portuqaliya kraliçası): Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 3:
== Həyatı ==
===
İzabella [[II Ferdinand (Araqon kralı)|Araqonlu Ferdinand]]<nowiki/>la [[Kastiliyalı I İzabella|Kastilyalı İzabella]]<nowiki/>nın ən böyük övladı idi. Dayısı olan [[IV Henri (Kastiliya kralı)|IV Henri]]<nowiki/>nin səltənətində doğulan İzabellanın uşaqlıq illəri anası ilə dayısı arasında başlayan siyasi mübarizə dövrünə təsadüf etmişdir. Belə ki, [[IV Henri (Kastiliya kralı)|IV Henri]] ondan icazə almadan gizlicə evlənən bacısını bağışlamamışdı. Dayısının [[1474]]-cü ildə vəfat etməsinin ardından İzabellanın anası [[Kastiliya və Leon krallığı|Kastiliya]] taxtına əyləşdi və cəmi 4 yaşındakı İzabella taxtın varisi olaraq elan olundu.
Anası [[Kastiliyalı I İzabella|Kastilyalı İzabella]]<nowiki/>nın səltənətinin ilk illəri taxt mübarizəsi ilə keçdi. Çünki dayısı [[IV Henri (Kastiliya kralı)|IV Henri]] geridə rəsmi bir varis qoymadan vəfat etmişdi. Əslində mərhum kralın [[Kastiliyalı Yuanna (Portuqaliya kraliçası)|Yuanna]] adlı bir qızı vardı ancaq bütün ölkə bu uşağın kraldan olmadığını bilirdi. [[Portuqaliya krallarının siyahısı|Portuqaliya kralı]] olan dayısı [[V Afonso]]<nowiki/>yla evlənən [[Kastiliyalı Yuanna (Portuqaliya kraliçası)|Yuanna]] özünə qazandığı siyasi müttəfiqlərin köməyilə [[Kastiliya və Leon krallığı|Kastiliya]]<nowiki/>da taxt mübarizəsinə başladı. Nəticədə İzabellanın valideynləri [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]]<nowiki/>ya müharibə elan etməyə məcbur qaldı.
[[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]] ilə başlayan döyüşlər əsnasında İzabella olduqca pis günlər yaşadı. Belə ki, valideynləri döyüş meydanında ikən İzabella [[Seqoviya]]<nowiki/>da yalnız buraxıldı. Bu əsnada şəhər əhalisinin çıxardığı üsyan nəticəsində hələ 7 yaşındakı İzabella [[Seqoviya Əlqasarı|Alkazar]] qalasında həbs tutuldu. Anasının döyüş meydanından dönüb şəhərdəki hakimiyyəti yenidən ələ alması ilə İzabella azadlığa buraxıldı.
[[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]] ilə müharibə [[1479]]-cu ildə başa çatdı. Bağlanan sülh sazişində İzabellanın [[Portuqaliya krallarının siyahısı|Portuqaliya kralı]] [[II Con (Portuqaliya kralı)|II Con]]<nowiki/>un oğlu [[Portuqaliyalı Afonso|Afonso]]<nowiki/>yla evlənməsi də təklif edilmişdi. Vəliəhdin İzabelladan 5 yaş balaca olmasına baxmayaraq bu təklif qəbul edildi. Üstəlik evlilik boyunca İzabella [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]]<nowiki/>da qalmalı, beləcə valideynlərinin sülh şərtlərini qorumasl təmin olunmalı idi. [[1480]]-ci ildə [[Portuqaliyalı Afonso|Afonso]] nənəsi [[İnfanta Beatris|Beatris]]<nowiki/>lə birlikdə Moura şəhərində yaşamağa başladı və ertəsi il hələ 10 yaşlı İzabella da gələcək ərinin yanına göndərildi. 3 il boyunca burada qalan İzabella, valideynlərinin cənubdakı müsəlman torpaqlarında apardığı hərbi əməliyyatlara da qatılmışdır.
=== İlk evliliyi ===
İzabellanın ilk evliliyi [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya kralı]] [[II Con (Portuqaliya kralı)|II Con]]<nowiki/>un yeganə oğlu və varisi [[Portuqaliyalı Afonso|Afonso]]<nowiki/>yla baş tutdu. Nigah mərasimi [[1490]]-cı ilin yazında [[Sevilya]]<nowiki/>da baş tutdu və [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]]<nowiki/>ya yola düşən İzabella [[19 noyabr]]<nowiki/>da Badayoza şəhərinə çatdı. Burada o, ərinin dayısı, gələcək [[Portuqaliya krallarının siyahısı|Portuqaliya kralı]] və ərinin ölümündən sonra evlənəcəyi [[I Manuel|Manuel]] tərəfindən qarşılandı. Cütlük [[22 noyabr]]<nowiki/>da Elvasda bir araya gəldilər və ertəsi gün İzabella qaynanası olan [[Portuqaliya krallarının siyahısı|Portuqaliya kraliçası]] [[Vizeyli Elyanora|Elyanora]] ilə görüşdü.
Evlilik siyasi məqsədlərlə baş tutsa da, cütlük qısa zamanda bir-birinə bağlandı. İzabella [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]]<nowiki/>da keçirdiyi uşaqlıq illərində qazandığı təcrübəylə çox keçmədən özünü sarayda sevdirmişdi. Ancaq İzabellanın xoşbəxt keçən günləri [[1491]]-ci ilin iyulunda ərinin at mindiyi əsnada baş verən qəza nəticəsində vəfat etməsi ilə başa çatdı. Qəlbi qırılan İzabella sonralar bu ölümün səbəbi olaraq, valideynləri tərəfindən ölkədən qovulan [[yəhudilər]]<nowiki/>ə [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]]<nowiki/>nın sığınacaq verməsi və nəticədə Portuqaliyanın Tanrının qəzəbinə düçar olmasını gördü.
Valideynlərinin də istəyinin ardından İzabella [[Kastiliya və Leon krallığı|Kastiliya]]<nowiki/>ya geri döndü. Ərinin ölümünün ardından yas tutmaq məqsədilə uzun müddət oruc tutdu və bir daha evlənməyəcəyini bildirdi. Buna baxmayaraq [[1495]]-ci ildə keçmiş qaynatası olan [[II Con (Portuqaliya kralı)|II Con]] vəfat etdi və mərhum ərinin dayısı olan [[I Manuel]] [[Portuqaliya krallarının siyahısı|Portuqaliya kralı]] oldu. Taxta keçdikdən dərhal sonra isə [[I Manuel]] İzabella ilə evlənmək üçün [[Kastiliya və Leon krallığı|Kastiliya]]<nowiki/>ya elçi göndərdi. Ancaq qızının ilk ərinin kralla olan yaxın qohumluq əlaqələri səbəbilə, [[II Ferdinand (Araqon kralı)|Araqonlu Ferdinand]] bu evliliyə razı olmadı. Onun yerinə digər qızları [[Araqonlu Mariya|Mariya]]<nowiki/>nı kralla evləndirmək istəsə də, [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya kralı]] bu təklifi qəbul etmədi. Digər tərəfdən İzabella da Portuqaliyadakı qaçqın yəhudiləri ölkədən qovmadığı təqdirdə bu evliliyə razılıq vermədi. Nəhayət, [[I Manuel]]<nowiki/>in bunu qəbul etməsinin ardından cütlük [[1497]]-ci ilin sentyabrında evləndilər.
=== İkinci evliliyi - Portuqaliya kraliçası ===
Toy mərasimindən bir neçə gün sonra İzabellanın yeganə qardaşı [[Con (Asturiya şahzadəsi)|Con]] vəfat etdi və İzabella valideynlərinin ən böyük qızı olaraq Asturiya şahzadəsi və Kastiliya taxt-tacının varisi elan edildi. Bununla yanaşı İzabellanın kiçik bacısı [[Kastiliyalı I Yuanna|Yuanna]]<nowiki/>nın əri [[I Filip (Kastiliya kralı)|Habsburqlu Filip]] də, xanımının taxt sırasında daha aşağı mərtəbədə olmasına baxmayaraq öz taxt iddiasını irəli sürdü. [[Habsburqlar]]<nowiki/>ın [[İspaniya]]<nowiki/>da nüfuz qazanmasına qarşı çıxmaq məqsədilə İzabellanın valideynləri [[1498]]-ci ildə [[Toledo]]<nowiki/>da məşvərət məclisi topladı və burada [[I Manuel|I Manuell]]<nowiki/>ə İzabella taxtın varisləri olaraq and içdilər. Ardından cütlük Araqon taxt-tacına da varis olmaq üçün [[Saraqosa]]<nowiki/>ya yola düşdü. Ancaq Kastiliyada qadınların taxt hüququ olsa da, Araqonda bu keçərli deyildi. Bu səbəblə İzabellanın gələcəkdə doğulacaq oğul övladı Araqon taxtının varisi elan ediləcək, yalnız oğlu olmadığı təqdirdə İzabella vəliəhd olaraq qəbul ediləcəkdi.
=== Ölümü ===
O əsnada İzabella hamilə idi və [[Saraqosa]]<nowiki/>da ikən [[23 avqust]] [[1498]]-ci ildə bir oğlan uşağı dünyaya gətirdi. Ancaq uzun illərdir oruc tutması və hamiləliyinin son dönəmlərində durmadan səyahət etməsim səbəbilə doğumdan bir neçə saat sonra qanaxmadan İzabella vəfat etdi. Dünyaya gətirdiyi Miquel da Paz adlı oğlu isə sonralar [[Portuqaliya Krallığı|Portuqaliya]], [[Kastiliya və Leon krallığı|Kastiliya]] və [[Araqon krallığı]]<nowiki/>nın varisi elan edildi. Vəsiyyətinə uyğun olaraq İzabella rahibə geyimiylə [[Toledo]]<nowiki/>dakı Santa İzabella monastrında dəfn edildi. Onun ölümüylə [[I Manuel]]<nowiki/>in Kastiliya taxtına keçmə ehtimalı da yox oldu.{{İstinad siyahısı}}
== Mənbə ==
* Downey, Kirsten (2014). ''Isabella: the Warrior Queen''. New York: Nan A. Talese/Doubleday.
* Fernández Álvarez, Manuel (2003). ''Isabel la Católica'' (in Spanish). Madrid: Espasa-Calpe, S.A.
* Rodrigues Oliveira, Ana (2010). ''Rainhas medievais de Portugal. Dezassete mulheres, duas dinastias, quatro séculos de História'' (in Portuguese). Lisbon: A esfera dos livros.
*Gerli, E. Michael; Armistead, Samuel G. (2003). ''Medieval Iberia''. Taylor & Francis. p. 182. ISBN 9780415939188
== İstinadlar ==
[[Kateqoriya:Kastiliya və Leonda doğulanlar]]
[[Kateqoriya:Saraqosada vəfat edənlər]]
| |||