Xunə: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 25:
|Qeydlər =
}}
'''Xunə''' və ya '''Xunəc''' — vaxtilə [[Azərbaycan (tarixi ərazi)|Azərbaycanda]] yerləşmiş şəhər. Bu şəhərin adı sonralar '''Kağızkonan''' (Kağızkünan), yəni "''kağız istehsal edənlər''" adını daşımışdır. Keçmiş ərazisi hazırda [[İran|İranın]] [[Şərqi Azərbaycan ostanı|Şərqi Azərbaycan ostanının]] [[Miyanə şəhristanı|Miyanə şəhristanının]] Kağızkonan bəxşində yerləşir.
'''Xunə şəhəri''' — Qədim Azərbaycan şəhəri
Yaqut əl-Həməvi Azərbaycanın böyük olmayan Xunə şəhir haqqında məlumat verərkən Marağa ilə Zəncan arasında, Zəncandan iki günlük məsafədə yerləşən bu şəhərin adını ‚Xunəc‛ kimi yazsa da ‚Xunə‛ kimi yazılmasının daha doğru olacağını da qeyd etmişdi<ref> Mu’cəmü’l-Büldan, C. III, s. 181. </ref>
Həmidullah Qəzvini Xunə ilə Ərdəbil arasında 7 fərsəx (39,79 km) məsafə olduğunu qeyd etmişdi<ref> Nüzhətü’l-Qülub, s. 83. </ref>
 
12-13-cü əsr coğrafiyaçısı [[Yaqut əl-Həməvi]], Azərbaycanın ucqar hissəsində yerləşən Xunə şəhəri haqqında məlumat verərkən, onun [[Marağa]] ilə [[Zəncan]] arasında, Zəncandan iki günlük məsafədə yerləşdiyini qeyd etmişdir.<ref> Mu’cəmü’l-Büldan, C. III, s. 181. </ref> [[Həmdullah Qəzvini]] isə Xunə ilə [[Ərdəbil]] arasında 7 fərsəx (39,79 km) məsafənin olduğunu qeyd etmişdir.<ref> Nüzhətü’l-Qülub, s. 83. </ref>
Burada kağız istehsalına başlanandan sonra yerli əhali şəhərin adını “kağızqayıran, kağız buraxan yer” mənasında Kağızkunan adlandırmışdır.
 
O zaman Azərbaycanın inkişaf etmiş əsas şəhərləri Marağa, Xunəc, Miyanic (Miyanə), Ərdəbil, Təbriz, Mərənd, Naxçıvan, Bərdə, Gəncə və başqaları idi. Xunəc xaricə gedənlərin və xaricdən gələnlərin keçid yolu üstündə yerləşdiyinə görə yoxlanış məntəqəsi (gömrükxana) rolu oynayırdı. Bu yoldan keçənlər özləri ilə xaricə kağız da aparırdılar. Adı hun türklərinin adından götürüldüyü söylənən və kağız istehsal etməklə kitab bolluğuna da yol açan “Xunə və ya Xunəc indiki Kağızkunandır ki, Xalxal vilayəti Xəmsə mahallarından biridir və 99 kənd ona daxildir”. Satıcılarla və alıcılarla hər gün dolu olan Xunəc (Kağızkunan) bazarında kağız, qələm və s. ləvazimatlar da satılırdı. Yaxın və uzaq şəhərləri bir-biri ilə birləşdirən nəqliyyat yolları üstündəki poçt xanalar vasitəsilə təkcə məktub yox, kağız, kitab və s. tələbat malları da daşınırdı. Poçt yollarında bir-birini əvəz edən çaparlar vasitəsilə yüklərin bir poçtdan digərinə təhvil verilməsi və qəbulu imzalı, möhürlü sənədlə həyata keçirilirdi. Hər poçt məntəqəsinin öz çaparxanası vardı.
Burada kağız istehsalına başlanandan sonra yerli əhali şəhərin adını “kağızqayıran, kağız buraxan yer” mənasında Kağızkunan adlandırmışdır. O zaman Azərbaycanın və ətraf bölgələrin inkişaf etmiş əsas şəhərləri Marağa, Xunəc, Miyanic (Miyanə), Ərdəbil, Təbriz, Mərənd, Naxçıvan, Bərdə, Gəncə və başqaları idi. Xunəc xaricə gedənlərin və xaricdən gələnlərin keçid yolu üstündə yerləşdiyinə görə yoxlanış məntəqəsi (gömrükxana) rolu oynayırdı. Bu yoldan keçənlər özləri ilə xaricə kağız da aparırdılar.
Xilafətin yolları üstündəki poçt-gömrükxanaların sayı o vaxt 930-a çatırdı. Xunəc kağızı ətraf bölgələrdə də heyrət doğurmuş və xeyli kağız ustalarının yetişməsinə təsir göstərmişdi. Azərbaycanlılar, Türkiyə türkləri və iranlılar kimi ərəblərdən «kağız» terminini eynilə qəbul edən və sonralar həmin termini öz dillərinə uyğunlaşdırıb “kağaldi” şəklinə salan və Xunəc şəhərinin adını “Xunani” kimi yazıb-oxuyan gürcülər də IX əsrdən başlayaraq bu yeni məhsulun buraxılışını zəruri saymış, kağızdan ən əlverişli yazı və kitab materialı kimi istifadə etmişlər.
 
Belə faktlar göstərir ki, o vaxta qədər başqa yazı materialları ilə müqayisədə “çoxlu perqament sərf” edən “müsəlmanazərbaycanlılar kağızı öz müsəlman qardaşlarından, xristian gürcülərdən daha tez” mənimsəmişlər.
O zaman Azərbaycanın inkişaf etmiş əsas şəhərləri Marağa, Xunəc, Miyanic (Miyanə), Ərdəbil, Təbriz, Mərənd, Naxçıvan, Bərdə, Gəncə və başqaları idi. Xunəc xaricə gedənlərin və xaricdən gələnlərin keçid yolu üstündə yerləşdiyinə görə yoxlanış məntəqəsi (gömrükxana) rolu oynayırdı. Bu yoldan keçənlər özləri ilə xaricə kağız da aparırdılar. Adı hun türklərinin adından götürüldüyü söylənən və kağız istehsal etməklə kitab bolluğuna da yol açan “Xunə və ya Xunəc indiki Kağızkunandır ki, Xalxal vilayəti Xəmsə mahallarından biridir və 99 kənd ona daxildir”. Satıcılarla və alıcılarla hər gün dolu olan Xunəc (KağızkunanKağızkünan) bazarında kağız, qələm və s. ləvazimatlar da satılırdı. Yaxın və uzaq şəhərləri bir-biri ilə birləşdirən nəqliyyat yolları üstündəki poçt xanalar vasitəsilə təkcə məktub yox, kağız, kitab və s. tələbat malları da daşınırdı. Poçt yollarında bir-birini əvəz edən çaparlar vasitəsilə yüklərin bir poçtdan digərinə təhvil verilməsi və qəbulu imzalı, möhürlü sənədlə həyata keçirilirdi. Hər poçt məntəqəsinin öz çaparxanası vardı.<ref> [http://www.azyb.az/index.php/culture/post/52] </ref>
Araşdırmalar göstərir ki, Cənubi Azərbaycanın Xunəc şəhəri ilə eyni vaxtda Şimali Azərbaycanda da kağızdan istifadə ilə kağız istehsalı arasında o qədər də böyük məsafə olmayıb.<ref> [http://www.azyb.az/index.php/culture/post/52] </ref>
 
== Həmçinin bax ==