Azərbaycan (tarixi ərazi): Redaktələr arasındakı fərq

{{Sitatın əvvəli}}ساحل دويم در سرزمين ايران كناره درياي قلزم است كه از سمتي ملك روس، و از سمتي زمين ايران است. ابتداي اين دربند است كه باب‌الابواب نيز گويند از اعمال آذربايجان، و انتهاي او مشهد سر كه از اعمال مازندان است و ساحل قلزم از كناره زمين سه بيگلر بيگي نشين است: چنانچه اول از آذربايجان دربند و بادكوبه و ساليان. دويم از گيلان زمين، چنانچه انزلی بندربست از گیلان که بالیوز ارس می باشد و مشهدسر از اعمال مازندران انتهای کناره این دریا است. اما خلقت آذربايجان تابع اهل روم بوده‌اند راي بعضي از اهل تاريخ آن است كه اصل آنها تركمان است قريب العهداند كه شامل ايران شده و به مذهب تشيع گرديده‌اند، مگر قليلي از اهل شيروان و شماخي كه به دستور از اهل تسن‌اند و بنا برحفاظت سرحد روس ایل لزگی را که به قدر هشت لك خانه داراند در کوهستان های دربند و قبه ساکن نموده اند.<ref name="موسوی" /><ref name="موسوی">[http://www.scribd.com/doc/30225023/%D8%B3%D8%B1-%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D8%A2%D8%B2%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86 سر حدات تاریخی آزربایجان و اسنادي از قدرمت حضور تركان در آن مملكت – ميراسماعيل سيد موسوي]</ref><ref name="ReferenceD">آمار مالي نظامي ايران در سال 1128 ه.ق و يا تفصيل عسگر فيروزي ماثر شاه سلطان حسين صفوي از ميرزا محمد حسين مستوفي ، به كوشش محمد تقي دانش پژوه، مجله فرهنگ ايران زمين، جلد بيستم تهران، 1353 ص 404</ref><ref name="ReferenceD"/><ref>آمار مالي نظامي ايران در سال 1128 ه.ق و يا تفصيل عسگر فيروزي ماثر شاه سلطان حسين صفوي از ميرزا محمد حسين مستوفي ، به كوشش محمد تقي دانش پژوه، مجله فرهنگ ايران زمين، جلد بيستم تهران، 1353 صص404–405</ref>{{Sitatın sonu}}Tərcüməsi:<blockquote>''İran torpağında ikinci sahil QəlzəmQülzüm dəryasının ([[Xəzər dənizi]]nin) kənarıdır ki, (bir) səmti [[Rusiya İmperiyası|rus]] mülkü və (digər) səmti İran torpağıdır. Bunun əvvəli [[Dərbənd|'''Dərbənddir''']] ki, '''Bab ül-Əbvab''' da deyirlər, (hansı ki) '''Azərbaycan əmalındandır''', və onun sonu [[Babülsər|Məşhədsərdir]] (müasir Babülsər) ki, [[Mazandaran ostanı|Mazandaran]] əmalındandır, və QəlzəmQülzüm sahili torpağın kənarından üç [[bəylərbəyi]]nin yeridir: belə ki, əvvəl (birincisi) '''Azərbaycandan [[Dərbənd]] və Badkübə ([[Bakı]]) və [[Salyan]]dır'''. İkincisi [[Gilan ostanı|Gilanzəmindəndir]], belə ki [[Ənzəli]] Gilanın bəndəridir (liman şəhəridir) ki, rus konsulunun (iqamətgahı) oldu, və (üçüncüsü) [[Mazandaran ostanı|Mazandaran]] əmalından olan [[Babülsər|Məşhədsər]] (Babülsər) bu dəryanın (dənizin) kənarının sonudur.'' ''Amma Azərbaycan xalqı [[Osmanlı imperiyası|Rum]] əhlinə tabe idi. Tarix əhlindən bəzilərinin rəyi budur ki, onların əsli [[Oğuz türkləri|türkmandır]], sözləri üst-üstə düşür ki, İrana şamil olub və [[Şiəlik|şiə]] məzhəbini qəbul ediblər, məgər (lakin) '''Şirvan və Şamaxı''' əhlinin az (bir hissəsi) ki, düsturla (adətən) [[Sünnilər|sünni]] əhlidirlər, və rus sərhədini (yəni ruslarla olan sərhədi) qorumaq üçün ləzgi eli ki, səkkiz lək xanələri var (yəni səkkiz yüz min evləri, ailələri var), '''[[Dərbənd]] və [[Quba]]''' dağlarında sakin edildi (yəni məskunlaşdırıldı).'' ''(s. 404–405)''</blockquote>{{Sitatın əvvəli}}اما سر حد روم از جانب آذربايجان جماعه از قجر افشار را در ارومي و ايروان جاده داده‌اند<ref name="موسوی" /><ref>آمار مالي نظامي ايران در سال 1128 ه.ق و يا تفصيل عسگر فيروزي ماثر شاه سلطان حسين صفوي از ميرزا محمد حسين مستوفي ، به كوشش محمد تقي دانش پژوه، مجله فرهنگ ايران زمين، جلد بيستم تهران، 1353 ص 406</ref>{{Sitatın sonu}}