Süd vəzi xərçəngi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{iş gedir}}
[[Şəkil:Mammo breast cancer.jpg|thumb|Sağlam və xəstə süd vəzilərinin müqayisəsi.]]
'''Süd vəzi xərçəngi''' — insanın [[Süd vəziləri|süd vəzisi]]nin ən tez-tez rast gəlinən [[Xərçəng xəstəliyi|bədxassəli şiş]]idir. Başlıca qadınlarda meydana gəlir; xəstələrin yalnız 1%-i kişilərdir.<ref>M. A. Roubidoux: [http://www.emedicine.com/RADIO/topic115.htm ''Breast cancer, male.''] In: ''Emedicine.'' Stand vom 24. September 2008.</ref> Qərb ölkələrində süd vəzisi xərçəngi qadınlarda ən çox rast gəlinən xərçəng növüdür. Əksərən xəstələnmələr sporadik meydana çıxır, amma anadangəlmə və qazanılma risk faktorları da mövcuddur. Sağalmayla yanaşı süd vəzisinin saxlanması və hər şeydən əvvəl həyat keyfiyyəti tibbi müalicənin əsas hədəfidir.
Müalicə bir qayda olaraq [[Cərrahiyyə|cərrahi əməliyyat]], [[kimyəvi terapiya]], [[hormonal terapiya]] və [[şüa terapiyası]]nın xastəliyin stadiyasına uyğun kombinasiyasından ibarətdir. Ayrıca xərçəng immunterapiyası sahəsindən yeni yanaşmalar [[monoklonal anticisimlər]]lə də ([[Trastuzumab]] və ya [[Pertuzumab]] tətbiqi kimi) mümkündür. Tibbi yöntəmlər böyük ölçüdə araşdırmalardakı təcrübələrə əsaslanır. Erkən [[diaqnoz]]un qoyulması və strukturlaşdırılmış müalicə üçün saysız milli və beynəlxalq proqramlar gələcəkdə ölüm hallarının azalması məqsədini daşıyır.
== Epidemiologiya ==
=== Qadınlarda süd vəzi xərçəngi ===
ÜST aprel 2021-də Dünya Xərçəng Günündə 2020-ci ildə dünya miqyasında 19,3 milyon insanın [[Xərçəng xəstəliyi|xərçəng]] xəstəliyindən əziyyət çəkdiyini bildirdi. Ən çox ölüm halı süd vəzi xərçəngi olaraq qeyd edildi, ikinci sırada ağciyər xərçəngi durur. ÜST-ya görə bugünkü ortalama 20 milyon yeni xəstələnmə sayı 2040-a qədər 30 milyona qalxa bilər.<ref>https://www.br.de/nachrichten/wissen/zum-weltkrebstag-brustkrebs-haeufigste-krebsart-vor-lungenkrebs,SNwgK3e/ abgerufen am 6. Februar 2021</ref>
Süd vəzi xərçəngi qadınlarda ən çox təsadüf edilən invaziv xərçəng növüdür. ÜST-nın dəyərləndirməsinə görə dünya miqyasında ildə təxminən 1.050.000 yeni xəstələnmə baş verir ki, bunun 580.000-i inkişaf etmiş ölkələrdədir. Afrika və Asyada xəstələnmə halları nisbətən nadirdir. 1998-ci ildə 412.000 qadın süd vəzi xərçəngindən öldü, bu cari il üçün ümumi qadın ölümünün 1,6%-i idi.<ref>{{Webarchiv |url=http://www.iarc.fr/IARCPress/pdfs/wcr/index.php |text=WHO/IARC: World Cancer Report. Lyon 2003 |wayback=20080201021141}}</ref> Qərb dünyasında süd vəzi xərçəngi 30-60 yaşlı qadınlar arasında başlıca ölüm səbəbidir.
=== Kişilərdə süd vəzisi xərçəngi ===
Kişilərdə süd vəzisi xərçəngi ilə xəstələnmə nadirən rast gəlinir. [[Uqanda]]da bütün süd vəzi xərçəngi xəstələrinin 5%-i, [[Zambiya]]da 15%-i kişilərdir.<ref name="DÄ_2014">{{Internetquelle |autor=rme/aerzteblatt.de |url=http://www.aerzteblatt.de/nachrichten/61225/Brustkrebs-ist-bei-Maennern-anders |titel=Brustkrebs ist bei Männern anders |werk=[[Deutsches Ärzteblatt|aerzteblatt.de]] |datum=2014-12-15 |abruf=2014-12-27}}</ref> Diaqnoz yuxarı orta yaşlı kişilərdə qoyulur (69,6 yaş). Kişilərdə 5 illik həyatda qalma nisbəti qadınlardan aşağıdır.<ref>Hui Miao, Helena M. Verkooijen, Kee-Seng Chia, Christine Bouchardy, Eero Pukkala, Siri Larønningen, Lene Mellemkjær, Kamila Czene, Mikael Hartma: ''Incidence and Outcome of Male Breast Cancer: An International Population-Based Study.'' In: ''[[Journal of Clinical Oncology]].'' Band 29, 2011, S. 4381–4386, [[doi:10.1200/JCO.2011.36.8902]].</ref> Kişilər arasında ölüm halları illik 200-dür.
==== Kişilərdə süd vəzisi xərçəngi üçün risk faktorları ====
Kişilərdə süd vəzisi xərçənginin tezliyi demoqrafik, [[genetik]], ətraf mühit və [[Daxili sekresiya vəziləri|endokrin]] faktorlardan asılı olaraq dəyişir.<ref>{{Internetquelle |url=https://www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMra1707939 |titel=Breast Cancer in Men {{!}} NEJM |sprache=en |abruf=2018-12-17}}</ref> Genetik risk faktorlarına BRCA2, BRCA1, CHEK2, PALB2 genlərində [[mutasiya]]lar aiddir. CHEK2 [[Dezoksiribonuklein turşusu
|DNT]] reparasiyasında iştirak edir. [[Gen]] hüceyrə dövrü yoxlama nöqtəsi kinazanı (Cell cycle checkpoint kinase) kodlaşdırır. CHEK2-nin mutasiyası ilə kişilərdə süd vəzi xərçəngi yaranma ehtimalı qadınlardan yüksəkdir. Endokrin faktorlar serumda [[Hormonlar|estradiol]] miqdarının artması, [[Klayn-Felter sindromu]], [[ginekomastiya]], qaraciyər funksiya pozğunluqları aiddir. == Səbəbləri və risk faktorları ==
=== Genetik risk faktorları ===
| |||