Əhalinin qocalması: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Şəfəq Əliyeva tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Burocan tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu. Teq: Geri qaytarma |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
[[Şəkil:Median_age_by_country%2C_2016.svg|thumb|upright=2.5|2001-ci ilə qədər fərqli ölkələrdə orta yaş xəritəsi.]]
'''Əhalinin qocalması''' — әhali içәrisindә yaşlı şәxslәrin (60 vә ya 65 yaşdan yuxarı) payının artması.
Sətir 5:
Polyak demoqraf E.Rossetin şkalasına görә, ölkә әhalisinin sayında 60 vә daha yuxarı yaşlı şәxslәrin payı 8%-ә qәdәr olduqda – demoqrafik cavanlıq, 8–10% – qocalmanın başlanğıcı, 12% vә daha çox – demoqrafik qocalmadır.<ref name="yazaq">{{Kitab3 |müəllif= |başlıq=Azərbaycan Milli Ensiklopediyası |yer=Bakı |nəşriyyat=NPB |il=2019 |səhifə=600 }}</ref> Bu pay uşaqların vә yaşlıların sayının artmasına nisbәtәn yeniyetmәlәrin sayının lәng artması, yәni ya doğum sayının azalması vә ya yaşlıların ölümünün әskilmәsinә, ya da bu iki amilin birgә tәsiri nәticәsindә arta bilәr. Demәk, tәkrarlanma xarakterinin uzunmüddәtli dәyişmәsi əhalinin qocalmasının sәbәbidir. 19 әsrin 60–70-ci illәrindәn başlayaraq iqtisadi cәhәtdәn inkişaf etmiş ölkәlәrin әksәriyyәtindә doğum sayının uzunmüddәtli azalması üzündәn әhali çox qocalmışdır: bu ölkәlәrdә 60 vә daha yuxarı yaşlı şәxslәrin payı tәqr. 16% tәşkil edir. Yaşlı insanların payı 5–6% olan ölkәlәrdә әhali nisbәtәn cavandır. Əhalinin qocalmasına ayrı-ayrı yaş qruplarına müxtәlif dәrәcәdә tәsir edәn miqrasiya da sәbәb ola bilәr. Mәsələn, gәnclәrin kәnddәn şәhәrә miqrasiyası kәnd әhalisinin qocalması ilә nәticәlәnir. Əhalinin qocalmasının sosial-iqtisadi baxımdan yekunları, әsasәn, әmәk qabiliyyәti olan hәr nәfәrә düşәn pensiya yaşlı şәxslәrin sayının artması ilә әlaqәdardır.<ref name="yazaq" />
== Dünyada demoqrafik qocalma ==
Yaşlanma fenomeni qlobaldır, lakin sürəti və intensivliyi həm inkişaf etmiş, həm də inkişaf etməkdə olan ölkələrdə fərqli ölkələrdə fərqlidir. Avropa və Yaponiyada əhali Şimali Amerikadakından xeyli qədimdir, Almaniya, İtaliya və İspaniyada əhalinin yaşlanma ritmləri Fransa və İngiltərə (Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya) ilə müqayisədə daha qabarıqdır. Rusiya Federasiyası, Belarusiya və digər MDB ölkələri yaşlanma dinamikası baxımından çox oxşardırlar<ref>{{kitab3|ссылка=https://books.google.by/books/about?id=Fpf9DwAAQBAJ|автор=Филипп Рыжук|заглавие=Старение населения и экономика|год=2014-12-24|издательство=ООО «Лабораторные измерения и охрана труда»|страниц=33}}</ref>.
{| class="wikitable" width=50%
|+ ''Доля населения старше 60 лет в 2000 и 2050 годах по прогнозу ООН,%''
! Страна !! 2000 г. !! 2050 г.
|-
|Австралия||16.3||28.2
|-
|Австрия||20.7||41.0
|-
|Азербайджан||10.5||32.1
|-
|Албания||9.0||24.6
|-
|Алжир||6.0||22.2
|-
|Ангола||4.5||5.2
|-
|Аргентина||13.3||23.4
|-
|Армения||13.2||39.5
|-
|Афганистан||4.7||7.7
|-
|Багамские острова||8.0||23.5
|-
|Бангладеш||4.9||16.0
|-
|Барбадос||13.4||35.4
|-
|Бахрейн||4.7||24.9
|-
|Белиз||6.0||21.7
|-
|Белоруссия||18.9||35.8
|-
|Бельгия||22.1||35.5
|-
|Бенин||4.2||8.9
|-
|Болгария||21.7||38.6
|-
|Боливия||6.2||16.4
|-
|Босния и Герцеговина||14.9||37.7
|-
|Ботсвана||4.5||11.9
|-
|Бразилия||7.8||23.6
|-
|Бруней||5.1||23.8
|-
|Буркина Фасо||4.8||6.5
|-
|Бурунди||4.3||6.8
|-
|Бутан||6.5||12.2
|-
|Вануату||5.0||13.9
|-
|Великобритания||20.6||34.0
|-
|Венгрия||19.7||36.2
|-
|Венесуэла||6.6||21.4
|-
|Восточный Тимор||4.7||18.0
|-
|Вьетнам||7.5||23.5
|-
|Габон||8.7||9.3
|-
|Гаити||5.6||15.6
|-
|Гайана||6.9||31.0
|-
|Гамбия||5.2||12.0
|-
|Гана||5.1||14.7
|-
|Гваделупа||12.7||31.2
|-
|Гватемала||5.3||14.4
|-
|Гвинея||4.4||9.6
|-
|Гвинея-Бисау||5.6||7.9
|-
|Германия||23.2||38.1
|-
|Гондурас||5.1||16.4
|-
|Гонконг||14.3||35.4
|-
|Греция||23.4||40.7
|-
|Грузия||18.7||35.8
|-
|Гуам||8.4||15.9
|-
|Дания||20.0||31.8
|-
|Демократическая республика Конго||4.5||6.2
|-
|Джибути||5.5||5.8
|-
|Доминиканская республика||6.6||20.7
|-
|Египет||6.3||20.8
|-
|Замбия||4.5||7.9
|-
|Западная Сахара||7.7||15.9
|-
|Зимбабве||4.7||11.3
|-
|Израиль||13.2||24.8
|-
|Индия||7.6||20.6
|-
|Индонезия||7.6||22.3
|-
|Иордания||4.5||15.6
|-
|Ирак||4.6||15.1
|-
|Иран||5.2||21.7
|-
|Ирландия||15.2||27.6
|-
|Исландия||15.1||29.5
|-
|Испания||21.8||44.1
|-
|Италия||24.1||42.3
|-
|Йемен||3.6||5.3
|-
|Кабо-Верде||6.5||19.6
|-
|Казахстан||11.2||25.4
|-
|Камбоджа||4.4||11.7
|-
|Камерун||5.6||11.2
|-
|Канада||16.7||30.5
|-
|Катар||3.1||20.7
|-
|Кения||4.2||13.0
|-
|Кипр||15.7||29.9
|-
|Киргизия||9.0||22.3
|-
|Китай||10.1||29.9
|-
|КНДР||10.0||22.4
|-
|Колумбия||6.9||21.5
|-
|Коморские острова||4.2||12.2
|-
|Конго||5.1||6.9
|-
|Коста-Рика||7.5||22.3
|-
|Кот-д’Ивуар||5.0||12.4
|-
|Куба||13.7||34.0
|-
|Кувейт||4.4||25.7
|-
|Лаос||5.6||13.3
|-
|Латвия||20.9||37.5
|-
|Лесото||6.5||9.5
|-
|Либерия||4.5||6.7
|-
|Ливан||8.5||25.4
|-
|Ливия||5.5||21.1
|-
|Литва||18.6||37.3
|-
|Люксембург||19.4||25.2
|-
|Мавритания||4.7||8.9
|-
|Мавритания||9.0||26.1
|-
|Мадагаскар||4.7||9.3
|-
|Макао||9.7||38.5
|-
|Македония||14.4||33.8
|-
|Малави||4.6||6.6
|-
|Малайзия||6.6||20.8
|-
|Мали||5.7||7.0
|-
|Мальдивские острова||5.3||12.1
|-
|Мальта||17.0||33.6
|-
|Марокко||6.4||20.6
|-
|Мартиника||15.0||32.6
|-
|Мексика||6.9||24.4
|-
|Мозамбик||5.1||7.8
|-
|Молдавия||13.7||32.5
|-
|Монголия||5.6||23.1
|-
|Мьянма||6.8||21.6
|-
|Намибия||5.6||11.1
|-
|Непал||5.9||12.4
|-
|Нигер||3.3||5.0
|-
|Нигерия||4.8||10.3
|-
|Нидерландские Антильские острова||11.6||26.8
|-
|Нидерланды||18.3||32.8
|-
|Никарагуа||4.6||16.1
|-
|Новая Зеландия||15.6||29.3
|-
|Новая Каледония||8.2||22.6
|-
|Норвегия||19.6||32.3
|-
|ОАЭ||5.1||26.7
|-
|Оман||4.2||10.5
|-
|Пакистан||5.8||12.4
|-
|Палестина||4.9||9.9
|-
|Панама||8.1||24.4
|-
|Папуа — Новая Гвинея||4.1||12.1
|-
|Парагвай||5.3||16.0
|-
|Перу||7.2||22.4
|-
|Польша||16.6||35.6
|-
|Португалия||20.8||35.7
|-
|Пуэрто-Рико||14.3||27.9
|-
|Республика Корея||11.0||33.2
|-
|Реюньон||9.9||26.5
|-
|Российская Федерация||18.5||37.2
|-
|Руанда ||4.2||9.0
|-
|Румыния||18.8||34.2
|-
|Сальвадор||7.2||20.6
|-
|Самоа||6.8||14.7
|-
|Саудовская Аравия||4.8||12.9
|-
|Свазиленд||5.3||9.1
|-
|Сенегал||4.2||11.0
|-
|Сент-Люсия||7.8||22.0
|-
|Сингапур||10.6||35.0
|-
|Сирия||4.7||18.0
|-
|Словакия||15.4||36.8
|-
|Словения||19.2||42.4
|-
|Соломоновы Острова||4.2||10.8
|-
|Сомали||3.9||5.7
|-
|Судан||5.5||14.4
|-
|Суринам||8.1||29.4
|-
|США||16.1||26.9
|-
|Сьерра-Леоне||4.8||6.8
|-
|Таджикистан||6.8||21.0
|-
|Таиланд||8.1||27.1
|-
|Танзания||4.0||11.0
|-
|Того||4.9||10.1
|-
|Тринидад и Тобаго||9.6||33.3
|-
|Тунис||8.4||24.6
|-
|Туркмения||6.5||19.9
|-
|Турция||8.4||23.0
|-
|Уганда||3.8||5.7
|-
|Узбекистан||7.1||22.3
|-
|Украина||20.5||38.1
|-
|Уругвай||17.2||24.9
|-
|Фиджи||5.7||23.3
|-
|Филиппины||5.5||19.5
|-
|Финляндия||19.9||34.4
|-
|Франция||20.5||32.7
|-
|Французская Гвиана||6.4||14.3
|-
|Французская Полинезия||6.8||23.2
|-
|Xorvatiya||20.2||30.8
|-
|MAR||6.1||9.4
|-
|Çad||4.9||6.8
|-
|Çexiya||18.4||40.1
|-
|Çili||10.2||23.5
|-
|İsveçrə||21.3||38.9
|-
|İsveç||22.4||37.7
|-
|Şri-Lanka||9.3||27.6
|-
|Ekvador||6.9||21.9
|-
|Ekvatorial Qvineya||6.0||8.6
|-
|Eritreya||4.7||10.0
|-
|Estoniya||20.2||35.9
|-
|Efiopiya||4.7||6.6
|-
|CAR||5.7||13.7
|-
|Yuqoslaviya||18.3||32.5
|-
|Yamayka||9.6||24.0
|-
|Yaponiya||23.2||42.3
|-
|}
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
== Ədəbiyyat ==
* Новоселова С.В., Денисенко М.Б. Основы демографии. Пособие для государственных служащих. Под общей редакцией Лапиной С.В. Минск «Альтиора- Живые краски», 2012.
* Вопросы Статистики. Научно-информационный журнал. 11/2012. Стр. 44-49.
| |||