Aral gölü: Redaktələr arasındakı fərq

{{qaralama-az}}
{{Göl|Yer xəritəsi=Yaxın və Orta Şərq|Yer xəritəsi qeydləri={{Yer xəritəsiR

|Qazaxıstan

|alt = physical

|caption =

|label = Aral

|position = top

|lat_deg = 45

|lon_deg = 60

|width = 300

|float =

|rama = 1

|ramacolor = #000080

|ramawidth = 65

|ramaheight = 30

|rotate =

|radius = 15

}}}}

'''Aral dənizi''' və ya '''Aral gölü''' ({{Dil-kz|Арал теңізі}}, {{Dil-uz|Orol dengizi, Орол денгизи}}, {{Dil-kaa|Aral ten'izi, Арал теңизи}})— [[Mərkəzi Asiya]]<nowiki>da</nowiki>, [[Qazaxıstan]] və [[Özbəkistan]] sərhədində, [[Turan ovalığı]]<nowiki>nda</nowiki> axarsız şor [[göl]]. [[1960-cı il|XX əsrin 60-cı illərindən]] [[dəniz]]<nowiki>in</nowiki> əsas qida mənbəyi [[Amudərya]] və [[Sırdərya]] çayları [[su]]<nowiki>yunun</nowiki> [[kənd təsərrüfatı]] ehtiyaclarına daha çox işlədilməsi nəticəsində

Aral dənizi, Cainozoyik dövrün orta hissəsində 21 mln. 1200 il əvvəl Xəzər dənizi birləşdirildi. Həmçinin AİHM Saryshyganak baxımından 80 metr dərinlikdə dəniz qeyri-müəyyənlik, mövcud Oliqosen qırmızı balıq, bir balina dövründə yaşamış ən böyük ulwdıñ kəşf bel sümükləri ətrafında qaya rəhbərlik tərəfindən təsdiq olunacaq. Görünür ki, okean dənizdə dənizdədir. Həm də Aral dənizinin yaxınlığında köpəkbalığı dişləri və sümüyü tapılmışdır. XIX əsrin ortalarında baş, Aral dənizi hövzəsi geoloji gözləntiləri Aral və Xəzər hövzəsi erkən Mən bilmirəm gölməçələr bölünür Yer qabığının artım Alpine dövrlərin təqib Aralıq dənizi su edirəm ki. Həm də, Aral dənizi haqqında Aral dənizi də qədim dünya ədəbiyyatında tapılmışdır. İndi dünyanın diqqətini cəlb edən bu su axınının öyrənilməsi bu günə qədər davam edir. Aral dənizi hövzəsində sahilində, eləcə də təkamül yeni məlumatlar müqayisə qədim və müasir tədqiqat əsrlər boyu dəyişikliklər xarakteri müəyyən etmək çətin deyil niyə ki. Məsələn, qədim zamanlarda Aral dənizi bir çox ölkələrlə tanınmışdı. IX-XIX–X əsrlər ərəb alimləri tərəfindən verilmiş məlumatlar -— İbn Xordadbeh, İbn Rəhman, əl-Məsudi, Əl-Istahri çox dəyərlidir. Buna görə də Aral dənizinin forma və forması barədə məlumat əldə etmək mümkündür. Kürd -— Ibn-Xordadabex "Kitabi-və-masalïk Val-mamlïk" səyahət və Amudərya -Jeyxwn işinin kitab göl, Aral dənizi çağırıb. Və İbn-Rwstenniñ Amudərya və Aral dənizi, Aral dənizi, onun sözlərinə görə, daha dəqiq yazılmış 80 farsax (bir farsax 6 kilometr) bir ümumi. Dənizin əsas sahilində olan yodlara Siahuh (Qara Dağlar) deyilir. Sağ sahilində isə qalın bir meşənin böyüdüyü boğucudur. Yəni Siikuk -— plitənin üfüqi kayaları deməkdir. Qərb sahilləri hələ də yüksək olduğundan, bəzi balların hündürlüyü 190 metrdir. Ərəbcə coğrafiyaçı Əl-Istahri Aral dənizini "Xorezm gölü" adlandırmış və Syr Darıstanı təsvir etmişdir. İstahra deyir: "Bu göl 100 farsah ilə əhatə olunmuşdur. Su duzludur və göllər Ceyhun, İləş Sirdəriyyə və digər çaylarda yatır ". Eləcə də naməlum müəllif "şərqdən qərbə dünyanın Hudud və Alam regionlarda" Fars yazırdı X əsrdə salnamələr Aral dənizinin təsviri edir. Burada dəniz 300 farshesin ölçüsü və sahili qumludır. Aral dənizinə gələnlər əsasən dənizdə təlim keçməyən müşahidəçilərdir, lakin dünya ədəbiyyatı haqqında az məlumat verənlərdir. Buna görə də, Aral dənizində heç bir real elmi tədqiqat yox idi. Lakin, ekoloji şərait dəyişiklik və nə siz keçmiş sïpatınınıñ real əmin olmaq üçün cari bölgənin təbiəti ilə müqayisədə bu bölgədə eyni dövrdə. Əsas Aral dənizi, yəni xüsusi araşdırmaların başlanğıcı ilə bağlı xüsusi məlumatların toplanması XVII-XIXXVII–XIX əsrlərə aiddir. Çünki bugünkü ad XVII əsrə aid olan Araldır. Bu 1740-17411740–1741 il Sırdərya və Aral dənizi regionu araşdırmaq üçün ilk biri idi ki, Ivan çox xüsusi bir atəş dəqiqliyi, xəritə almaq üçün ilk dəfə Mwrawïn Aral dənizinin şərq sahillərini iştirak etmişdir. Aral dənizi üzrə son tədqiqat 1946-19501946–1950-ci illərdə aparılmışdır. Məlumatlara görə, dəniz sahəsi 66 min kvadrat kilometr, ən uzun 424 kilometr, digər 292 kilometr, ortalama dərinliyi 16,1 metr, ən dərin 68 metrdir. Dənizin qalan hissəsi artıq 15-2015–20 min kvadrat kilometr su obyektinə malikdir. Zənnimcə, 2001-ci ildə regionda ilk dəfə olaraq dəniz dibi Aralıq dənizinin bir şəhəri idi və bu fərziyyə bu günlərdə gerçəkləşdi. bütün il əvvəl sonra Aral dənizi yaşlı bəzi dəniz üzgüçülük, insan sümükləri qədim ornamentlərin xas sahillərində öz səviyyəsi heç üzləşib saxlamaq üçün gəmi biz öz ağız eşitdim necə çox. Amma kim bilir ki, dənizin altında bir dəniz var? İndi dəniz çəkildikdə və sahilləri fərqli səviyyələrdə açıldığında tez-tez görülür. Mövcud arxeologiya, 12-1512–15-ci əsrlərdən dənizin dibində yerləşən məscidin sünnə olduğunu tapır.

19-cu əsrin ortalarında rus hökmdarlarının Orta Asiya hökmdarı, Aralıq dənizi və Amudaranın sərhədlərinə yaxınlaşması regiondakı limanlara və Aral donanmasına gətirib çıxardı. 1847-ci ildə Orenburqda ilk "Nikolay" hərbi gəmiqayırma şirkəti Siri Darya'nın yuxarı hissəsində Reim qalasına çatdı. 20 Avqust 1847-ci ildə Şoua Huiu qalası Şəhərin döyüşündə iştirak etdi. 1848-ci ildə leytenant A.Butakov və icraçı Pospelov Aral dənizində dəfn edilmişdir. Onlar Nikolay və Konstantin (1848) kitablarından keçərək Aralıq dənizinin cənub sahilində və Amudarya sahillərində Xiva xanlığına baxaraq araşdırdılar. 1850-ci ildə İsveçrədəki Matals Factory-də "Perovskiy" və Obruçev barjası dənizdə və çayda hazırlanıb. 1852-ci ildə onları Syr Darya sahilinə gətirmiş və 1853-cü ilin fevralında su basmışdır. 5 iyun 1853-cü ildə "Perovsk" gəmisi bu təşəbbüsdə iştirak etdi. 5 iyun 1856-cı ildə Bütakov Amudarya çayından Conir istiqamətinə məcburi qaldırdı. 1873-cü ildə Hicrada 2 gəmi və 3 qabıq iştirak etdi. Aral dəniz donanmasında 4 gəmi (Samarkand, Aral, Taşkent, Syr Darya), 11 barj, 10 barj və 5 balıqçı gəmisi var idi. 1877-ci ildə 78 gəmi 4 bölmə (Kazaly -— Perovsk, Perovsk -— Çinar, Kazaly -— Caryaral və Dual -— Nickolay adası) arasındakı yükləri daşıyıb. 1888-ci ildə "Samarkan" gəmi Perovsk şəhəri yaxınlığında boğuldu. 26 oktyabr 1882-ci ildə Gen.-Adjutant Chernyaev Aral Dənizi Afet Yardımı üzrə Komissiya qurdu. 7 aprel 1883-cü ildə komissiya donanı ləğv etdi. Aral dənizi filotilinin əvəzinə, Amu Darya flotilası 1888-ci ildə formalaşmışdır.

[[Fayl:Aral sea.gif|thumb|320x320px|Aral Dənizinin Quruması 2000-20112000–2011]]

Aral dənizi yalnız Qazaxıstanın incisi, çöl kəmərində yeganə mavi dənizdir. Qəza həcmi 1066 km3, dərinliyi 30–60 &nbsp;m, şoranlığı isə 10-1210–12% təşkil edib. Dəniz sahili peşəkar qiymətli balıqlar, sahil qalığı və qamışları ilə zəngindir. O dövrdə 50-15050–150 min balıq balıq ovlandı və sahildən böyük miqdarda seagrass inkişaf etdi. 1970-ci illərə qədər Aralıq dənizinin sakinləri sosial və iqtisadi baxımdan yaxşı qarşılandı. Dənizkənarı yaşayış məntəqələrində 17 kollektiv təsərrüfat, 10 balıq emalı zavodu və 2 balıqçılıq zavodu fəaliyyət göstərir. 1960-cı illərdə Aral dənizi regionu inkişaf etmişdir. Bu bölgədə əkin sahələri hələ də Özbekistanda və Tacikistanda 1,5, Türkmənistanda 2,4, Qazaxıstanda isə 1,7 dəfə çoxdur. Amudarya və Syrdariyanın əhalisi 1960-cı ildən 1987-ci ilə qədər 2,2 dəfə artıb. Əhalinin artması səbəbindən suya tələbat da artmışdır. Bu baxımdan 1970-19801970–1980-ci illərdə Aral dənizinə axan su miqdarı azalmışdır. Onun əsas səbəbləri antropojenik amillərdir. İki çayda düyü və pambıq yetişdirilməsi sürətlə inkişaf etmişdir (Şardara). Bundan əlavə, kənd təsərrüfatının digər sahələri də inkişaf etmişdir. Çay istifadə edilmiş və tullantı suları istifadə edilmişdir. Aral rayonu, məsələn, 1960-19651960–1965 illəri arasında, 1990-cı illərdə 44 min kubmetr azalıb. Nəticədə, Aral dənizi 23 metr dərinliyə düşmüşdür və su anbarı 30–200&nbsp; km-ə enmişdir. Suyun şoranlığı 40 faiz artıb. Bundan başqa, hər iki çayda təsərrüfatlarda gübrə və kimyəvi maddələrin istifadəsi 10-1510–15 dəfə artıb. Belə antropogen amillər Aral dənizində ekoloji fəlakətə səbəb olmuşdur. 2 milyondan artıq duzlu toz hər il yüksələn və qurudulmuş dəniz dibindən səthə sürüklənir.

Bu faktlar Aralıq dənizi ekosistemində ekoloji böhrana gətirib çıxardı. Bu hallar dünya miqyasında saxta insan səhvi kimi tanınmışdır. Aral dənizindəki mövcud ekoloji fəlakətin simvolu hər il dəniz suyuna salınıb. Onun faunası və florası sona yaxınlaşır. Torpağın şoranlaşması çox sürətli. Aral dənizində balıq əkilməsi sona çatdı və yalnız 1-21–2 il ərzində yenidən açıldı. Əhalinin sosial vəziyyəti azalıb. Dənizdən qaldırılan toksik duz miqdarı ildə 13-2013–20 milyon ton təşkil edir. Bununla yanaşı, duzlu tozun təsirləri Mərkəzi Asiya respublikalarının ərazisinə çatdırıla bilər ki, bu da kənd təsərrüfatına təsir göstərir. Özbəkistanda torpağın şoranlaşması 60%, Qazaxıstanda isə 60-7060–70% təşkil edir. Bu ümumi iqtisadiyyat üçün böyük təhlükədir. İqlim dəyişikliyi, tədricən çətin və ekosistemlərin repressiyalara dağıdıcı ada bölgədə səhra zonasında təbii landşaftların.

Aral dənizindəki antropojenik amillər əhalinin ənənələri, gömrük və iqtisadi şəraitlərinə birbaşa təsir göstərir. İşsiz balıqçılar sosial cəhətdən müdafiəsizdirlər və digər bölgələrə köçmək məcburiyyətində qalırlar. Müasir adalarda insanların sağlamlığı kəskin şəkildə azaldı. Bölgədəki son məlumatlara görə vərəm, böyrək daşları, serum və ağciyərlər yüksək nisbətdə göstərirlər. Fərman №1241 3 dekabr 2003-cü il tarixli, Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti təhlükəsizliyi əsas məqsədlərindən, ətraf mühitin ekoloji fəlakət ərazilərdə hərbi-to-məkan test sites və reabilitasiya bir qeyd 2004-20152004–2015 üçün Qazaxıstan Respublikasının ekoloji təhlükəsizlik Konsepsiyası təsdiq edilmişdir. Bölgəmizdə tapıla biləcək hər şey. Məsələn, Aral dənizi fəlakət zonası, Baikonur kosmodromu və təhlükəli Rönesans adası buna aiddir. Buna görə də, onların mənfi ətraf mühitə təsirləri regionda əhalinin sağlamlığına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Xüsusən, Aral bölgəsinin ekoloji zonasında (186,3 min nəfər olan 178 yaşayış məntəqəsi). Eləcə də qadın və uşaqların äserese uşaq ölümü və anadangəlmə xəstəlikləri və bərpası üzərində uşaqların ruhi xəstəlik arasında regionda və anemiya sakinlərinin mədə-bağırsaq traktının xəstəlikləri kimi. Məsələn, 2001-ci ildən 2003-cü ilə qədər bölgədə ilk əlilliyi olan 1408 uşağa diaqnoz qoyulmuşdur. Beləliklə, uşaqların xəstələnməsinə səbəb olan əsas xəstəliklərə sinir sistemi xəstəlikləri daxildir. Ötən il 355 104 (29.9) uşağın, təsdiq və uşaq və 458 uşaq (23,5%) 108 belə xəstə şaldıqqan.2002 1186 364 (30,6%) təsdiq yenidən və uşaq 433 1293 təsdiq yenidən (33,4%). Ötən il ilk dəfə olaraq 84 uşaq zehni maneə kimi təsnif olunmuşdu və keçən il 250 uşaq (2002-ci ildə 317) bu təkrarlamadan şikayətləndi. Ötən il 62 uşaq (2002-ci ildə 98) demək olar ki, tamamilə xəstə idi. 2003-cü ildə 468 əlil uşaqların Olblıs cəmi 1541 uşaq (2002-ci ildə 541 uşaq -— 1751) sinir xəstəliyi diaqnozu qoyuldu. Bu xəstəlik uşaqlar arasında illik azalmadır.

Aral dənizinin ekoloji böhranı insan fəaliyyətinin təsiri altındakı ekoloji böhranın, Aral dənizinin ekosisteminin azalmasının ən aydın nümunəsidir. Son onilliklər ərzində əhali artımı, Aral dəniz səviyyəsindən fövqəladə hövzəsində su istehlakı əhəmiyyətli bir artım suvarılan torpaqların 2-32–3 dəfə ərazisini artıb azalmasına əsas səbəb olub. 1960-cı ildə, 1987-ci ildə 53 metr onun 1960 səviyyəsindən Amudərya və Sırdərya (1990-cı 5-75–7 km3-dan 50-6050–60 km3) sadcarınan sularında kəskin azalma. 40,3 metr hündürlükdə və 1992-ci ildə. 37.2 metrə düşdü. 1990-ci ildə, dəniz sularının sahəsi çox 45% azalır və 65% azalıb su həcmi, su şoranlıq çox 3 dəfə artıb. Water 30 mindən çox kvadrat kilometr və duz səhra bir geniş ərazini cəlb və 150 ​​milyonmilyon ton 40 milyon tona qədər uzaq dəniz duz km partiya qida da yaşayır minlərlə qurmaq. antropogen səhralaşma prosesi bu halda iqlim kontïnenttenwi səy, daha tez-tez toz fırtına, torpaq, bitki bütün aşağı məhsuldarlıq qeyd etmək deyil, kəskin balıq pisləşib, ada ətrafında artır. Mera və heyvandarlığın məhsuldarlığı azalıb və dərman vasitələrinin tədarükü azalmışdır. təbii ətraf mühit, ətraf mühit, sosial, ekoloji və sanitar-epidemioloji vəziyyət keyfiyyətinin pisləşməsi yerli əhalinin sağlamlığı üçün son dərəcə təhlükəlidir.

Aral Dənizi -— 26 mart, razılaşmanın 1 Aral dənizində 1993 Stokholm konfransında yanvar 1993-cü il başçıları qərar Daşkənddə Orta Asiyada Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Nursultan Nazarbayevin təklifi ilə müqavilə. həll etmək üçün tədbirlər haqqında ümumi razılaşma "Birlikdə adlı rayonun səhiyyə, sosial və iqtisadi inkişaf təmin edilməsi ilə Aral dənizi və Aral dənizi regionunda ekoloji problemləri". Saziş Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti NANazarbayev tərəfindən imzalanıb. Nursultan Nazarbayev, Qırğızıstan Respublikasının Prezidenti Akaev, Tacikistan Respublikası Ali Sovetinin sədri E.Ş. Rəhmonov, Özbəkistan Respublikasının Prezidenti IA Türkmənistan prezidenti Kərimov Niyazov imzaladı. Müqavilənin xüsusi məqamlarında Aralıq dənizində ekoloji böhrana dair əsas məsələlər ətraflı müzakirə olunmuşdur. Qəzaların qarşısının alınması, ətraf mühitin yaxşılaşdırılması və Aralıq dənizi regionunun sosial-iqtisadi inkişafı, səhiyyə və mənzil ehtiyaclarına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Aral Beynəlxalq Fondunun ilk hesabat təşkilati məsələlər üzrə Aral dənizində Dövlətlərarası Şurasının nişan bir vəziyyət həll edilmişdir. BMT Baş katibi Apelyasiya Mərkəzi Asiya prezidentlərinin adından göndərdi. Aral rayon Aral dənizi, beynəlxalq ictimaiyyətin gözündə sadalanan problemlərinə həsr olunmuş tədbirlər saxlamaq üçün.

Aral dənizi məsələləri üzrə Dövlətlərarası Şurası -— Mərkəzi Asiya ölkələri (Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan) başçıları Şurasının icra orqanı Aral dənizi məsələləri ilə məşğuldur. 1993 26 martda Qızılorda şəhərində yaradılmışdır. Yığıncaqda hər bir Mərkəzi Asiya respublikasının baş nazirinin müavinləri və Rusiya Federasiyasının nümayəndələri müşahidəçi qismində 5 nəfər iştirak edib. Dövlətlərarası Şuranın hər il Mərkəzi Asiya ölkələrindən birinin alfabetik qaydada idarə olunmasına qərar verildi. [4] Birinci mərhələ Özbəkistan Respublikasına keçirildi. Şuranın Sosial, İqtisadi, Elmi, Texnoloji və Ətraf Mühitin İnkişafı üzrə İcra Komitəsi Su İşləri üzrə Komitələri tərəfindən təsdiq edilmişdir. Syrdarya və Amu Darya su idarəetmə şöbələrinə Şuranın Su İşləri Komissiyası rəhbərlik edir. Şura Beynəlxalq Aral Fondu və Dünya Bankı ilə birgə iş aparır.

Beynəlxalq Aral Dəniz Qoruma Tədbirləri, Aral dənizi fəlakətinin tapşırıq gücünə yardım üzrə Birinci Beynəlxalq Müqavilə 24-2624–26 yanvar 1990-cı il tarixlərində Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit Proqramı (UNEP) tərəfindən hazırlanmışdır. Bu beynəlxalq sənəd "Aral dənizi hövzəsinin hazırlanmasında iştirak" adlanır. 1990-cı il noyabrın 11-dən 12-dək Protokol imzalandı və müqavilə hüquqi cəhətdən təsdiq edildi. Sazişə əsasən dünya səviyyəli alim və mütəxəssislərin iştirakı ilə "Diaqnostik sənəd" hazırlanmışdır. Bu genişmiqyaslı tədqiqat Aral dənizinin fəlakətli səthini ortaya çıxardı və bu, real bir proqrama gətirib çıxardı. «" Diaqnostik Sənədi »"1992 Bu, Ü.Qaramanov, K.Salıkov və N.Muqitanov tərəfindən imzalanmış Qazaxıstan Respublikası adından Cenevrədə 4 avqustda UNEP tərəfindən təsdiq edilmişdir. Növbəti mərhələdə Dünya Bankı və UNEP, UNDP, UNESCO və s. Mərkəzi Asiya ölkələri və xalqlarının dövlətlərarası şuraları. Aral Vəqfinin rəhbərliyi ilə "Aral Dənizi Qidalanma Proqramı" başlandı. 7 proqram, 18 layihə və çox sayda iş var idi.

Aral-Surdərya hövzəsinin su ehtiyatları (Su resursları Aral-Syrdarinsky hövzəsi) -— Sirdaryo çayının dərəsi 39 ° 23'-46 ° şimal enlemə və 61 ° -78−78 ° -24−24 ° şərq uzunluğudır. Şimaldan cənuba 800&nbsp; km, Qərbi dənizdən isə 1600&nbsp; km məsafədə uzanır. Ümumi çaydan axırıncı nöqtəyə qədər -— 3019&nbsp; km. Çay dörd Orta Asiya dövlətini (Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Tacikistan) keçir. Arenada 10&nbsp; km-dən çox uzunluğu olan 497 müntəzəm çay var. Onların ümumi uzunluğu 14750 kmdir. Çay hövzəsinin sahəsi -— 462 min kmSuperscript text2. Antropojenik amillərin təbiətini müəyyən edən əsasın xüsusiyyəti, ərazisinin ərazisinin axıdılması və ya bölüşdürülməsi "bölüşdürmə" zonasına bölünməsi. Serialın təyyarəsini alan kanal şəbəkəsinin köməyi ilə axın sahəyə yayılır və sonra transpore və yeraltı su ehtiyatlarını artırmaq üçün. Eyni zamanda, səpələnmiş kanalizasiya və rəngli xətlərin tikintisi təbii hidroqrafik şəbəkə və bir çox təbii düzənliklərin üzərindəki axınların toplanmasına imkan verəcəkdir. Nəticədə, təbii rahatlıq vəziyyətində, qaçış zonası meliorasiya quruluşunun bəzi mərhələlərində yenidən qurulma zonası ola bilər.

Təbii mühitin müxtəlifliyi çay hövzəsinin bir neçə hissəyə bölünməsində həlledici amildir. Sırdərya çayı hövzəsinin düzənliyində ərazisində iqlim yayda yüksək temperatur uzun dövrdə xarakterizə olunur. Əsasən qış zamanı atmosfer yağıntılarının miqdarı jawatın koktem, və yalnız bir neçə suvarma tələb edir. Son vaxtlara qədər, Aral dənizinin suları, iki əsas çaylar -— Sırdərya və Amudərya çayı su istifadə, suvarma və suvarma ixrac növbəsində bu, yalnız çayların hidroloji rejim Aral dənizi hövzəsində ekoloji vəziyyətin səbəb oldu təsir etməyəcək. Aral dənizi ərazisində kifayət qədər yağış yoxdur. Yaz aylarında yağış bir neçə aydır bura düşməyəcək. Burada cənubda orta illik yağıntı miqdarı 90&nbsp; mm, şimalda isə 125&nbsp; mm. Qazaxıstan ərazisini tərk edərkən Syr Darya çayı Keleş və Arıs çaylarına axır. Suyun ümumi sahəsi 462.000&nbsp; km² təşkil edir. Çu, Sarısu, Talas və s. Əvvəllər Sird Derya çaylarında tapılmışdır. Lakin onların suları onun üçün kifayət deyil. Kara əsas arteriya kənarda və Naryn çay qoşulması Sır-Dərya hövzəsinin. Tien-Şan dağ sisteminin qar və buzlarını qidalandırırlar. Water Dalgakıran -— Narın çayı Sırdərya 2900&nbsp; km uzıñdıqta, bu iki çaylar əlavə sonra, Türkistan cənub yamacından şimal vadisində Sırdərya, Fərqanə vadisində (300&nbsp; km) ilə geniş yayılması üzərində səpələnmiş. Big Fərqanə vadisində və cəlb Şimali Fərqanə Kanalının şimal kənarında cənub ətrafında. silsiləsi Moğaltaw Ferkhad aşağı dağ silsiləsi olan river valley sıra keçir zaman. Burada Ferkhad HPS ilə tikilən Bekabab dibini yaradır.

==  Vozrozhdeniya ==

Özbəkistan Baş nazirinin müavini Erqaş Şaismatov 2006-cı il avqustun 30-da Özbəkistanın "LUKoyl Overseas", "Petronas", Koreya Milli Neft Korporasiyası və Çin Milli Neft Korporasiyası tərəfindən Özbəkistan hökumətinin və beynəlxalq konsorsiumun istehsalına imza atdığını elan edib. "Aral dənizi əsasən qeyri-müəyyəndir, lakin neft və qaz tapmaq baxımından çox söz tutur". bu unikal layihənin uğuruna inanıram ". Konsorsium 2005-ci ilin sentyabr ayında yaradılmışdır. [54] 1 iyun 2010-cu il tarixinə bölgədən 3 &nbsp;km dərinlikdə 500 min kubmetr qaz hasil edilmişdir.